Đề Đô thành Nam trang
Bách khoa toàn thư mở Wikipedia
Đề Đô thành Nam trang (hay còn gọi Đề tích sở kiến xứ) là một trong rất ít những bài Đường thi nói về chủ đề tình yêu của tác giả Thôi Hộ. Tuy sáng tác ít nhưng Thôi Hộ được "lưu danh thiên cổ" cũng nhờ vào bài thất ngôn tứ tuyệt gắn với "thiên tình sử" nhiều giai thoại này.
Khi sáng tác Truyện Kiều, Nguyễn Du cũng mượn hai câu trong bài thơ này để miêu tả tâm trạng Kim Trọng khi trở lại vườn Thúy thì Kiều đã bước vào con đường lưu lạc.
Mục lục |
[sửa] Tác phẩm
|
|
|
[sửa] Dịch thơ
- Hôm nay, năm ngoái, cửa cài
- Hoa đào ánh với mặt người đỏ tươi
- Mặt người chẳng biết đâu rồi
- Hoa đào còn đó vẫn cười gió đông.
{Bản dịch của Trần Trọng Kim}
[sửa] Giai thoại
Một lần nhân tiết Thanh minh, chàng trai Thôi Hộ dạo chơi phía nam thành Lạc Dương. Nhân thấy một khuôn viên trồng đào rất đẹp, tươi thắm những hoa, chàng đến gõ cổng xin nước uống. Lát sau lại thấy một thiếu nữ diễm lệ e ấp nấp trong vườn đào. Uống nước xong, chàng ra đi. Năm sau cũng trong tiết Thanh minh người con trai trở lại chốn cũ, nhưng cổng đóng then cài, gọi mãi không thấy ai. Chàng viết bài thơ trên dán trên cổng. Lâu sau nữa, khi trở lại, chợt nghe tiếng khóc từ trong nhà vọng ra rồi thấy một ông lão ra hỏi chàng có phải là Thôi Hộ không và cho biết con gái của cụ sau khi đọc xong bài thơ bỏ cả ăn uống, đã chết, xác vẫn còn ở trong nhà. Thôi Hộ tìm vào đến bên xác người con gái, tuy đã tắt thở nhưng vẫn còn ấm và mặt mày vẫn hồng nhuận. Chàng quỳ xuống than van kể lể. Người con gái sống lại và họ trở thành vợ chồng. Bài thơ ghi lại mối tơ duyên bất hủ nhuốm màu sắc một huyền thoại.
[sửa] Bàn
Thực là Đình thụ bất tri nhân khứ tận/Xuân lai hoàn phát cựu thời hoa.
Hoa, cây cỏ tuy là loài vô tình nhưng hữu ý. Thơ ca gặp được chỗ hữu ý của thiên nhiên mà biến thành thiên duyên của con người. Đó cũng là cái huyền của ngôn ngữ một khi vượt ra khỏi giới hạn của ký tự. Đào hoa của Thôi Hộ không phải bây giờ mới được nhắc đến mà từ trước nữa Đào Uyên Minh đã từng lưu giấc mộng Đào nguyên. Trong bài thơ này, đào hoa vừa là "duyên" vừa là "cớ". Duyên để được gặp người đẹp. Cớ để gửi gắm tâm tình. Cuối cùng, nhờ có thơ mà duyên cớ ấy trở thành một giai thoại.
Đường thi Trung Hoa ít có thơ viết về tình yêu nam nữ, tình yêu đôi lứa. Trong một bối cảnh mà dấu ấn cá nhân trong sáng tạo văn chương hòa nhập trong cái ta thì tình yêu nam nữ chỉ chiếm một phần rất nhỏ trong hơn hai vạn tác phẩm đồ sộ của một thời kỳ thi ca. Vì hiếm nên tuyệt chăng?
Chỉ biết khi Nguyễn Du chuyển sang thể lục bát:
- Trước sau nào thấy bóng người
- Hoa đào năm ngoái còn cười gió đông
thì nhiều thế hệ độc giả Việt Nam vẫn đinh ninh rằng, chỉ có câu thơ ấy mới nói, tả, chuyển tải hết được tâm trạng của chàng Kim khi trở lại vườn Kiều. Ô hay, thế mới biết đông tây nam bắc một khi đã là chốn đào nguyên thì con người ai ai mà không thành Lưu-Nguyễn!
[sửa] Liên kết ngoài
- Một số bản dịch thơ
- Tìm vui trong tuổi lão
- Hoa đào năm ngoái còn cười gió đông
- Nguyễn Thị Bích Hải, 108 bài thơ tình Trung Hoa, Nxb Thuận Hóa, Huế 1998
Ngày này năm xưa cũng chốn này. Ngắm nhìn trăng sao, lòng nghiên ngữa! Năm sau trở lại, tìm trăng sao chẳng thấy! Mới biết trăng sao, khép kín hai niên rồi!