Türk-Ermeni Cephesi
Vikipedi, özgür ansiklopedi
| Türk-Ermeni Cephesi 1920 | |||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Parçası olduğu Kurtuluş Savaşı | |||||||||||
|
|||||||||||
| Taraflar | |||||||||||
| Demokratik Ermeni Cumhuriyeti | Türk Bağımsızlık şavaşcıları | ||||||||||
| Kumandanlar | |||||||||||
| ? | Kazım Karabekir | ||||||||||
| Güçler | |||||||||||
| ? | ? | ||||||||||
| Ermeni Cephesi |
|---|
| Oltu – Sarikamis – Kars – Gümrü |
Türk Ermeni Cephesi veya Doğu Cephesi olarak adlandırılan bu cephede Milli kuvvetlerlerle merkezi Erivan olan Demokratik Ermeni Cumhuriyeti ile yapılmışdır. Sonucunda Gümrü anlaşması sağlanmışdır.
Konu başlıkları |
[değiştir] Geçmişi
Ermeni sorununun uluslararası bir sorun haline gelmesi, Rusların Berlin Antlaşmasına Ermenilerle ilişkili olarak hüküm koydurmasıyla başlamıştır. Ermeniler Hınçak ve Taşnak adlarıyla terör örgütleri kurarak Ermeni milliyetçiliğini yaymaya, halkı silahlandırarak isyana teşvik etmeye başladılar. I.Dünya Savaşı’nda, Kafkas cephesinin açılması üzerine Ermenilerle Ruslar işbirliğine yönelmişler ve Rusların kışkırtmalarıyla Türkleri katletmeye başlamışlardır. Osmanlı Devleti’nde kışkırtmalar sonucu en son ayaklananlar Ermenilerdir. Bu nedenle, Osmanlılar cephe gerisinin güvenliği için Ermenileri Suriye ve Lübnan’a mecburi göç ettirmiştir(1915). İtilaf Devletleri Sevr’i uygulamaya koyabilmek için Batıda Yunanlıları, doğuda Ermenileri kullanmışlardır. İtilaf Devletleri, Akdeniz ve Karadeniz’e çıkış kapıları olacak ve sınırları Wilson tarafından çizilecek Büyük Ermenistan düşünü gerçekleştirmek için Sevr Antlaşması’na bir madde koydular. Rusya’da ihtilal gerçekleşince Ruslar, Doğu Anadolu’da işgal ettikleri yerleri Türklere bırakarak geri çekildiler. Bu arada merkezi Erivan olan bir Ermeni devleti kuruldu (28 Mayıs 1918). Ruslar çekilirken daha Türk ordusu bölgeye ulaşmadan Ermeniler, Rusların yerini aldı ve Wilson ilkelerini kendilerine göre yorumlayarak Doğu Anadolu’nun kendilerine ait olduğunu ileri sürüp, Gümrü, Iğdır, Arpaçay ve Aras’a kadar ilerlediler.
[değiştir] Aktif dönem
Ulusal Kurtuluş Savaşı başlamadan önce Doğu Anadolu’nun Ermenilerin eline geçmesine mani olmak için Doğu Anadolu Müdafaai Hukuk Derneği adıyla bir örgüt kurulmuştu. TBMM Hükümeti 15. Kolordu Komutanı Kazım Karabekir’i tam yetkiyle Doğu Cephesi Komutanlığına atadı. 28 eylül 1920'de, Kazım Karabekir Paşa komutasındaki Türk birlikleri Ermenileri yenilgiye uğrattı. 29 Eylül’de Sarıkamış, 30 Ekim’de Kars ve çevresi Ermeni işgalinden kurtarıldı. Savaşı kaybeden ve bu arada dostlarından bekledikleri yardımın gelmediğini gören Ermeniler barış istemek zorunda kaldılar. Zira Türk kuvvetleri Gümrü’ye kadar gelmişlerdi. 2 Aralık 1920’de Gümrü Antlaşması imzalanarak savaşa son verildi.
[değiştir] Sonucu
Gümrü Antlaşması’na Göre:
- Sevr Antlaşması’nın geçersiz olduğu Ermenilerce de benimsenmiştir.
- Ermeniler D.Anadolu’daki her türlü isteklerinden vazgeçmişlerdir. Ermenistan kurma girişimleri suya düşmüştür.
- 1878’de elden çıkan Kars ve çevresi Türk topraklarına katıldı.
Önemi:
- Gümrü Antlaşması TBMM’nin uluslararası alanda ilk siyasi başarısıdır.
- Misak-ı Milli’nin doğu sınırları kısmen de olsa belirlendi.
- Halk üzerinde ordu ve meclisin güveni artmıştır.
[değiştir] Doğu Cephesi sayfasından
I. Dünya Savaşı'nın sona ermesi ve bölgede bulunan Türk 3 ncü Ordusunun 30 Ekim 1918 Mondros Mütarekesi gereğince Kafkasya'yı boşaltması sonucu Kafkaslar'da, Ermenistan başta olmak üzere Gürcistan, Azerbaycan ve Nahcivan Cumhuriyetleri kuruldu. Bu boşaltma sırasında muhtemel Ermeni saldırı ve tecavüzlerine karşı da Türk halkını korumak maksadıyla Ardahan
Batum bölgesinde Acara Şura Hükümeti, Kars-Oltu-Sarıkamış-Kağızman bölgelerinde ise Güney Batı Kafkas Geçici Hükümeti kuruldu. Ancak bu iki hükümet 3 ay sonra İngilizler tarafından dağıtıldı. Bu olaydan sonra bölgenin Ermeni saldırılarına karşı savunulması, karargahı Erzurum'da bulunan 15 nci Kolordu (Kazım Karabekir Kolordusu) tarafından sağlandı. 10 Ağustos 1920 Sevr Anlaşması hükümlerine dayanarak Büyük Ermenistan'ı kurmak isteyen Ermeni tedhiş hareketleri sonunda bölgedeki durum giderek gerginleşti.
T. B. M. M. Hükümeti artan Ermeni katliamlarına ve yayılmacılığına son vermek amacıyla 20 Eylül 1920'de bölgede bir askeri harekat yapılmasına karar verdi. Bu cephede bulunan Türk 15 nci Kolordusu dört tümen ile süvari ve topçu alaylarından oluşmaktaydı. Muharip personel sayısı, 13. 000 kişi idi. Ermeniler ise toplam 12 alaydan oluşan dört tümene sahiptiler. Muharip personel mevcutları; 15. 000 idi. Ancak doğudaki kuvvetlerimize karşı kullanabilecekleri mevcut 10. 000 kişi kadardı. 29 Eylül 1920'de başlayan doğu cephesindeki harekat neticesinde; 30 Eylül'de Sarıkamış bölgesi 30 Ekim'de Kars ve 7 Kasım 1920'de Gümrü Ermenilerden kurtarıldı. 3 Aralık 1920'de imzalandı.
Bu anlaşmaya göre; 10 Ağustos 1920'de İstanbul Hükümeti tarafından imzalanan Sevr Anlaşması ile Ermeniler'e bırakılan doğu illeri (Trabzon, Erzurum, Bitlis, Van) ve 1878 Berlin Anlaşması ile Rusya'ya bırakılan Kars ve dolayları da Türkiye'ye bırakılırken, Gümrü Ermenistan'a bırakıldı. Ayrıca Ermenistan Hükümeti Sevr Barış Anlaşması'nm hükümlerini de geçersiz saydığım açıkça ifade etti.
