Rebus sic stantibus

Vikipedi, özgür ansiklopedi

"Koşullar değiştiği takdirde" anlamına gelen uluslararası hukuk ilkesidir.

Bu ilkeye göre, bir anlaşmanın yapılışı sırasında var olan ve anlaşmayı etkileyen koşullarda değişiklik olması halinde taraflar bu anlaşmaya son verme ya da uygulamayı durdurma hakkına sahiptir.

Rebus sic stantibus ilkesine başvurulabilmesi için şu şartlar gereklidir:

1) Ortaya çıkan değişiklik köklü bir değişiklik olmalıdır.

2) Değişiklik öncesi koşulların anlaşmanın ana gerekçesini oluşturması gerekmektedir.

3) Ortaya çıkan değişiklik tarafların yükümlülüklerini önemli ölçüde etkilemelidir.

Örneğin Türkiye, 1923 yılında imzalanan Lozan Boğazlar Sözleşmesi'nin günün şartlarına uymadığı gerekçesiyle 1936 yılında boğazlar için yeni bir rejim saptanmasını teminen yeni bir uluslararası konferans çağrısı yapmıştır. Bu talep üzerine gerçekleştirilen Montrö Boğazlar Sözleşmesi uluslararası hukuk açısından rebus sic stantibus ilkesine dayandırılmıştır.

Uluslararası hukuk sisteminin en önemli ilkelerinden olan "pacta sunt servanda" (ahde vefa) ilkesiyle çelişen rebus sic stantibus'un iki kuraldışılığı bulunmaktadır:

a) Sınır anlaşmalarına son vermek için bu ilkeden yararlanılamaz.

b) Koşulların değişmesine kendi yükümlülüklerini yerine getirmemek suretiyle neden olan taraf bu ilkeyi ileri süremez.