Pergel

Vikipedi, özgür ansiklopedi

Pergel

Pergel, birbirine üstten eklenmiş iki koldan meydana gelen, çember çizmeye ve küçük mesafeleri ölçmeye yarayan alet. Pergel, geometri şekillerinin çiziminde kullanıldığı gibi çeşitli meslek dallarında da ölçü aleti olarak kullanılmaktadır. Küçük doğru parçaları ve açılar arasındaki mesafeler de pergellerle ölçülür. Çember veya çember yayları çizmek vasıtasıyla çözülen problemler vardır. Böyle problemlere cetvel ve pergelle çözülebilir problemler denir. Cetvele lüzum kalmadan yalnız pergel yardımıyla çizilen düzlem geometriye de pergel geometrisi denmektedir.

Açıların ikiye bölünmesi, bir eşkenar üçgen, düzgün beşgen, on ve on beş kenarlı vb. çokgenlerin çizilmesi cetvel ve pergelle çözülebilen problemlere, herhangi bir açının üçe bölünmesi, çemberin herhangi bir sayıda eşit parçaya bölünmesi, cetvel ve pergelle çözülemeyen geometrik problemlere misaldir.

[değiştir] Pergel çeşitleri ve kullanıldığı yerler

Ölçek pergeli: Bu pergeller bir kolludur. Genellikle harita çalışmalarında kullanılır.

Elips pergeli: Bu pergeller elips çiziminde kullanılır.

Yaylı pergel: Buna nokta pergeli de denir. Uçları yay üzerine yerleştirilmiştir.

Şapkacı pergeli: Buna eskiden Fes Pergeli denilirdi. Daha sonra şapka pergeli ismini aldı.

Sabit pergel: Uçları sabit ve iki kolu vardır. Tomrukların çaplarını ölçmede kullanılır.

Taşçı pergeli: Birer uçlarının birbirine eklendiği, diğer uçları ise sivri demirlerle bittiği, iki cetvelden ibarettir. Taş ustaları bu pergeli dik çıkmada ve ayrıntıları çizmede kullanırlar.

Uzunluk pergeli: İki basit koldan meydana gelen, daire çiziminde kullanılan pergellerdir.

Nokta pergeli: Çok küçük çemberleri çizmede kullanılır. Şehadet ve başparmak arasında tutularak döndürülen bir üst sap yardımıyla kullanılır ve çizimler yapılır.