Numan Çelebi Cihan
Vikipedi, özgür ansiklopedi
Numan Çelebi Cihan esaret altındaki Kırım'ın kuzeyinde Sonak köyünde 1885 yılında başlayan ve Kırım İstiklâl Davası uğrunda 23 Şubat 1918 yılında şehitlikle sona eren 33 yıllık şerefli bir hayat. Bu kısa hayata sığdırılan ve Kırım Türklerinin kaderinde büyük rol oynayan millî hizmet ve bu hizmetlerinin neticesinde Kırım Türk Tarihinde unutulmaz bir yolbaşçı Numan Çelebi Cihan.
Yirmi bir yaşına kadar yüreğinde ve gönlünde yaşattığı Kırım sevgisini ve Kırım'a hizmet aşkını 1906 yılında hayata geçirmiştir. Kendisi gibi İstanbul'da öğrenim gören Cafer Seydahmet, Abdülhakim Hilmi, Abdurrahim Sukutî gibi arkadaşlarıyla önce Kırım Talebe Cemiyetini kurmuş, gerek bu cemiyet içerisindeki çalışmalar gerekse o dönemdeki hürriyetçilik akımlarının tesiriyle içlerinde iyice kuvvetlenen Kırım'ın istiklâline kavuşturulması Emel'ini gerçekleştirebilmek amacıyla Cafer Seydahmet başta olmak üzere yakın ideal arkadaşlarıyla Vatan cemiyetini kurdu.
Bundan sonraki hayatı şehid edilmesine kadar Kırım'ın istiklâli için çalışmakla geçti. İsmail Bey Gaspıralı sayesinde Kırım Türkleri arasında canlanan millî kültür ve bunu takiben olgunlaşan millî şuur, Çelebi Cihan, Cafer Seydahmet, Seyit Celil Hattat, Abdülhakim Hilmi, Ahmet Özenbaşlı, Hasan Sabri Ayvaz gibi genç aydınların yolbaşçılığında siyasî sahada da hürriyet mücadelesini başlatmıştı. Çelebi Cihan ve Emel arkadaşlarının bu genç yaşlarda ve çok güç şartlar altında yaptıkları hürriyet mücadelesi. 1917 yılında patlak veren Bolşevik ihtilalinin yarattığı karmaşadan da istifade ederek ileri bir adım atmış ve 25 Mart 1917'de Akmescit'de bütün Kırım'dan gelen bin beş yüz civarında delegenin katılmasıyla bir kongre toplamaya muvaffak olmuştur.
Kongre;
- 50 kişiden oluşan Kırım Müslümanları Merkez İcra Komitesi kurulmasını,
- Müslüman vakıfların bir müdürlüğe bağlanmasını,
- Kırım'da muhtar bir idarenin kurulması için Kurultay'ın toplanmasını,
- Kurultay'a milletvekilleri seçilmesini,
- Seçimlere 21 yaşını doldurmuş bütün erkek ve kadınların katılmasını,
- Odessa'da hastanede yatan Numan Çelebi Cihan'ın «Kırım Müslümanları Merkez İcra Komitesi» başkanlığına getirilmesini. Kırım Başmüftüsü seçilmesini,
- Kırım Vakıflar Müdürlüğüne Cafer Seydahmet'in getirilmesini kararlaştırmış ve bu karar uyarınca Çelebi Cihan Kırım'a dönerek Kırım Müslümanları Merkez İcra Komitesi Başkanı ve Kırım Başmüftüsü olarak görevine başladı.
Çalışmalarına hız veren Çelebi Cihan ve dava arkadaşları 17 Kasım 1917 yılında seçimleri yaptırarak 26 Kasım 1917'de Bahçesaray'daki meşhur Hansaray'ında Kırım Türklerinin Millî Kurultay'ını toplamaya muvaffak olmuşlardır. Kurultay Çelebi Cihan, Cafer Seydahmet, Cafer Ablay ve Hasan Sabrı Ayvaz'dan oluşan bir komisyona Kırım Cumhuriyeti'nin anayasasını hazırlama görevi vermiştir. Hazırlanan Anayasanın Kurultay tarafından kabulünden sonra Çelebi Cihan ilk Kırım Türk Millî Hükümetinin Başvekilliğine seçildi. Kendisiyle beraber yıllardır Kırım İstiklâl Davasında çalışan arkadaşları, Cafer Seydahmet, Ahmet Şükrü, Ahmet Özenbaşlı ve Seyid Celil Hattat da hükümet üyeliğine seçildiler.
Kırım Türklerinin bu unutulmaz yolbaşçısı, ne yazık ki Kırım'ın 1918 yılı Ocak ayı içerisinde Bolşevikler tarafından işgal edilmesi esnasında, Bolşevikler tarafından Sivastopol hapishanesine götürülmüştür. 23 Şubat 1918 günü kurşunlanmak suretiyle şehit edilmiş ve aziz naaşı Karadeniz'e atılmıştır.
Numan Çelebi Cihan aynı zamanda şair olup Kırım Türk Edebiyatında şiirleri mühim yer tutar. Şehit edilmesinden sonra onun «Ant Etkenmen» şiiri bestelenerek Kırım Türkleri arasında milli marş olarak söylenmiştir.
Zafer Karatay
Emel Dergisi, Sayı:164 Ocak Şubat 1988, Sf. 8
