Wikipedia:Grammàtica
From Wikipedia
Ìndici |
[cancia] L'Alfabbetu
A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | L | M | N | O | P | Q | R | S | T | U | V | Z |
a | b | c | d | e | f | g | h | i | j | l | m | n | o | p | q | r | s | t | u | v | z |
[cancia] Cunzunanti Duppricati
Ntô sicilianu cci sunnu assai paroli c'accumenzanu chî cunzunanti duppricati, ma chiddi chi si scrìvinu di sòlitu sunnu:
cci | nni | cchiù | dda | ddi | ddu | ssa | ssi | ssu | ccà | ddòcu | ddà |
S'attròvanu puru ddi palori chi pirderu la vucali, lassannu cunzunanti duppricati ô principiu di na palora, p'asempiu: mmeci; mmernu; nnuccenti; mmàggini; llustrari; ecc.
[cancia] Artìculi
Diterminativi:
lu | la | li | (l') | cu l'elisioni di la l, addivèntanu: |
u | a | i | (l') | (nnâ lingua parrata) |
Nditerminativi:
un o nu | nu | na | (n') |
un cavaddu | nu zìu/nu scantu | na fìmmina | n’abbitùdini |
Unu (masculinu) e una (femininu), sunnu usati comu nùmmari cardinali e no comu artìculi.
[cancia] Pripusizzioni sìmprici
a | cu | 'n | di | tra | pi | nna | nni | nta | ntra | senza | supra | sutta |
Sti pripusizzioni si ponnu usari puru cu l'artìculu diterminativu:
Pripusizzioni: | + Artìculi: lu = | + Artìculi: la = | + Artìculi: li = | + Artìculi: un = |
---|---|---|---|---|
a | ô | â | ê | ôn |
cu | cû | câ | chî | c'un |
di | dû | dâ | dî | d'un |
pi | pû | pâ | pî | p'un |
nni | nnû | nnâ | nnî | nn'un |
nna/nta | nnô/ntô | nnâ/ntâ | nnê/ntê | nn'un/nt'un |
ntra | ntrô | ntrâ | ntrê | ntr'un |
[cancia] Pripusizzioni cumposti
[cancia] Avverbî
Di locu:
sutta | supra | ccà | ddà | unni | ntunnu | dintra | avanti | vicinu | versu | allatu |
Di tempu:
doppu | ora | aieri | oi | dumani | quannu | mai | mentri | nzinu |
Di quantità:
abbastanza | picca | assai | menu | cchiù | tantu |
Di manera:
comu | beni | accussì | nùtili | ammucciuni | diversamenti |
Àutri avverbi:
siccomu | dunca | macari | avanti | prìmisi | mmenzu | mmeci |
[cancia] Congiunzioni
e | puru | sparti | però | mancu | ancora | anchi | ma | pirchì | sippuru | mmeci |
[cancia] L'apòstrufu
L'apòstrufu è un signu gràficu chi si usa quannu s'incòntranu dui vucali. Nna lu casu di eliminazzioni naturali di na vucali chi si trova a principiu di parola, nun è nicissariu usari l'apòstrufu, picchì, secunnu Giorgiu Piccittu anchi senza l'apòstrufu la parola si capisci lu stissu e livannu l'apòstrufu, quannu si pò, si elìminanu tutti sti signali nni la lingua scritta. Pi la stissa raggiuni, sempri secunnu Piccittu, l'apòstrofu nun s'havi mai a usari mancu nni la cuntrazzioni di l'artìculu nditerminativu picchì lu senzu è chiaru:
na nu
Nni li paroli ca accumìnzanu cu i, unni la parola perdi la i, comu dìssimu prima, l'apòstrofu nun si usa pi mustrari la pèrdita di la vucali:
Mpurtanti; Nnuccenti; Nzignanti; Ntattu; Ntisu; Mparari.
Allura putemu diri ca l'artìculi
la, lu, li e li pronomi la, lu, li, pìgghianu l'apòstrufu comu puru l'aggittivi dimostrativi ddu, dda, ddi, stu, sta, sti, ssa, ssu, ssi. Li pronomi pirsunali ti, nni, vi, e lu riflissivu si e cci ponnu puru pigghiari l'apòstrufu. Si cci si ncontra cu la a, o, u l'apòstrufu nun lu pigghia.
Àutri frasi unni l'apòstrufu si pò usari sunnu:
- C'avem'a fari = chi avemu a fari
- C'avem'a diri = chi avemu a diri
[cancia] Lu gèniri
[cancia] Li plurali nun rigulari
[cancia] Aggittivi
[cancia] Pronomi
[cancia] Verbi
Lu verbu è la parti principali dû discursu. Lu verbu dici chiddu chi si fa, comu si fa, quantu si nni fa, comu si senti, chi penza e via e via di sècutu. Li verbi ponnu èssiri; rigulari, irrigulari, tranzitivi, ntranzitivi, riflissivi, difittivi ,sirvili. Poi ntô sicilianu cci nn'è unu ca è ausiliari.
[cancia] Li jorna e misi
- (comu vennu usati ntâ wikipedia siciliana)
[cancia] Viditi puru:
[cancia] Liami esterni
Siti unni putiti attruvari beddi asempî dû sicilianu standard:
- Arba Sicula - n'organizzazzioni siculu-miricana assai canusciuta di tutti a'apprèzzanu la littiratura siciliana
- Pruverbi siciliani scritti pi sicilianu e ngrisi
- Na discrizzioni dâ grammàtica siciliana di Sergio Giorgi
- Tanti puemi, cunti e saggìstichi, scritti o traduciuti di Ninu Russu
- Linguasiciliana.org - nn'havi tanti matiriali diversi a rispettu dâ lingua scritta