Stopy z pamięcią kształtu
Z Wikipedii
Stopy z pamięcią kształtu są to materiały w których zachodzi odwracalna, termosprężysta, przemiana martenzytyczna. Powrót elementu do kształtu początkowego, po odkształceniu, następuje w wyniku wyzwolenia naprężeń wewnętrznych podczas przemiany odwrotnej w wyniku nagrzewania lub wskutek zwolnienia naprężenia odkształcającego.
Spis treści |
[edytuj] Historia
Pierwszy stop z efektem pamięci kształtu odkrył szwedzki badacz Arne Olader w 1932r. Był to stop złota z kadmem. Zjawisko efektu pamięci kształtu zostało wyjaśnione w 1938r. Najpopularniejszy stop z efektem pamięci kształtu został odkryty w 1958r. w laboratorium Marynaki Wojennej USA. Był to Nitinol, który nazwę otrzymał od symboli Ni, Ti oraz placówki gdzie został odkryty (NOL). Nitinol jest stopem niklu (49-51%) i tytanu (49-51%). Obecnie jest znanych kilkadziesiąt stopów z pamięcią kształtu, do najtańszych należą stopy miedzi z cynkiem i aluminium oraz miedzi z aluminium i niklem, jednak posiadają słabsze właściwości niż najczęściej stosowany stop - nitinol.
[edytuj] Przykłady stopów
- Ag-Cd (44-49%Cd)
- Au-Cd (46,5-50% Cd)
- Cu-Zn-Al (38,5-41,5% Zn)
- Cu-Zn-Sn (34,7% Zn; 3,0% Sn)
- Cu-Al-Ni (28-29% Al; 3-4,5% Ni)
- Cu-Sn (15% Sn)
- Ni-Al (36-38% Al)
- Ni-Ti (nitinol; 49-51% Ni)
- Mn-Cu (5-35% Cu)
- In-Cd (4-5% Cd)
- In-Ti (18-23% Ti)
[edytuj] Zastosowanie
Materiały te mogą być wykorzystane do produkcji: włączników temperaturowych, oprawek okularów, samonitujących się nitów oraz muf łączących rury. Dodatkowo stopu NITINOL, charakteryzujący się wysoką odpornością korozyjną i biozgodnością, zaliczany jest do biomateriałów metalicznych nowej generacji i wykorzystywany jest w produkcji wyrobów medycznych min.: filtrów żylnych, stentów, klamr ortopedycznych oraz igieł dentystycznych itp.
[edytuj] Bibliografia
- Z. Bojarski, H. Morawiec „Metale z pamięcią kształtu”
- A.Ziółkowski „Pseudosprężystkość stopów z efektem pamięci kształtu badania doświadczalne i opis teoretyczny” (PDF)
[edytuj] Zobacz też
- Nitinol
- Efekt pamięci kształtu