Polski Język Migowy
Z Wikipedii
Polski Język Migowy (PJM) jest to język naturalny, którym posługują się głusi w Polsce. PJM jest w Polsce pierwszym językiem dzieci, których obydwoje rodzice są głusi.
Spis treści |
[edytuj] Struktura gramatyczna PJM
PJM jest językiem o własnej, odmiennej od polskiej, strukturze gramatycznej.
[edytuj] Fonologia
W PJM nie ma dźwiękowych odpowiedników fonemów. Są natomiast ich realizacje wizualne. Możemy więc mówić o fonemach PJM jako abstrakcyjnych reprezentacjach wiązek cech dystynktywnych. Według niektórych autorów nie należy jednak mówić o istnieniu fonemów w PJM, a jedynie o istnieniu izolowanych cech dystynktywnych (diakrytów), które bezpośrednio uczestniczą w formowaniu morfemów. Byłaby to zatem swoista fonologia diakrytów, a nie fonologia fonemów.
[edytuj] Morfologia
PJM ma bogatą morfologię, zarówno fleksję jak i derywację. PJM ma mechanizmy fleksyjne zarówno analityczne, jak i syntetyczne. Kategorie fleksyjne są tu zgoła odmienne niż w polszczyźnie: nie ma przypadka, słabo rozwinięta jest kategoria osoby agensa. Do charakterystycznych, swoistych kategorii fleksyjnych PJM należą: kategoria osoby obiektu, kategoria inkluzywności-ekskluzywności, kategoria klasy. Według niektórych autorów nie należy mówić o klasie jako osobnej kategorii fleksyjnej, tylko o wyspecjalizowanej części mowy - klasyfikatorze (rozumianym jednak odmiennie niż klasyfikatory w językach fonicznych).
[edytuj] Składnia
Jeśli chodzi o składnię, to w zdaniach dłuższych dominuje szyk SVO z modyfikatorami dodawanymi na końcu. W zdaniach krótkich pojawia się też szyk SOV. Relacje między zdaniami składowymi zdań złożonych komunikowane są za pomocą specjalnych morfemów mimicznych.
[edytuj] Niemanualność
Ważną rolę w komunikatach PJM odgrywają elementy niemanualne, w szczególności zaś: położenie tułowia i głowy (odchylenia, zwroty) oraz mimika. Występowanie tych elementów należy do języka (jest zgramatykalizowane), choć często wydaje się być zaimprowizowaną pantomimą.
[edytuj] Symultaniczność/synchroniczność
Trudności w rozgraniczeniu fonologii, morfologii i składni w PJM związane są między innymi z nieco inną niż w językach fonicznych strukturą komunikatów w tym języku. Dzięki funkcjonalnej niezależności artykulatorów takich jak np. dłoń lewa, dłoń prawa czy twarz, możliwe jest równoczesne nadawanie kilku znaków. W wielu przypadkach sposób łączenia tych znaków jest ściśle określony przez reguły gramatyczne.
[edytuj] Badania naukowe nad PJM
Naukowe badania nad PJM rozpoczęto stosunkowo niedawno, z kilkunasto-kilkudziesięcioletnim poślizgiem w stosunku do badań nad językami migowymi w krajach zachodnich. Nazwa Polski Język Migowy i skrót PJM zostały wprowadzone do badań językoznawczych w 1994 przez Michaela A.Farrisa (Uniwersytet Adama Mickiewicza w Poznaniu) w pierwszym tekście lingwistycznym poświęconym temu językowi. Od tego czasu ukazały się kolejne artykuły tego autora, a także autorstwa członków powstałej w drugiej połowie lat 90. grupy badawczej pracującej pod kierunkiem Marka Świdzińskiego na Uniwersytecie Warszawskim. Wszystkie dotychczasowe prace zawierają jedynie cząstkowe opisy struktury gramatycznej PJM.
Nieliczne powstałe przed 1994 r. pretendujące do naukowości teksty z "Polskim Językiem Migowym" w tytule zawierały w istocie uwagi na temat Systemu Językowo-Migowego (chodzi przede wszystkim o książki Bogdana Szczepankowskiego i Jacka Perlina). Można powiedzieć, że PJM jako problem badawczy został rozpoznany dopiero w połowie lat 90. (XX wieku).
W Zakładzie Oprogramowania Instytutu Informatyki Politechniki Śląskiej opracowywany jest sytemem Thetos do tłumaczenia języka fonicznego na język migowy.
[edytuj] Bibliografia
- Michael Farris, Sign language research and Polish Sign Language, "Lingua Posnaniensis", t.36, s.13-36, 1994.
- Michael Farris, Models of person in sign language, "Lingua Posnaniensis", t.40, 47-59, 1998.
- Harlan Lane, Maska dobroczynności. Deprecjacja społeczności głuchych, tłum. T.Gałkowski, J.Kobosko, Warszawa 1996.
- Oliver Sacks, Zobaczyć głos. Podróż do świata ciszy, przeł. A.Małaczyński, Poznań 1998.
- Studia nad kompetencją językową i komunikacją niesłyszących, [red.] M.Świdziński i T.Gałkowski, Warszawa 2003, s. 1-108.
- Marek Świdziński, Bardzo wstępne uwagi o opisie gramatycznym Polskiego Języka Migowego. Część I, "Audiofonologia", t. 12, s. 69-83, 1998.
- Piotr Tomaszewski, Polski Język Migowy - mity i fakty, "Poradnik Językowy", z. 6, 59-72, 2004.
- Piotr Tomaszewski, O niektórych elementach morfologii Polskiego Języka Migowego: złożenia. Część I, "Poradnik Językowy", z. 2, 59-75, 2005.
- Piotr Tomaszewski, O niektórych elementach morfologii Polskiego Języka Migowego: zapożyczenia. Część II, "Poradnik Językowy", z. 3, 44-62, 2005.
[edytuj] Linki zewnętrzne
- Instytut Polskiego Języka Migowego (IPJM)
- Język Migowy na Forum Językoznawców
- Artykuł popularyzatorski o nielinearności w PJM
- Język Migowy - Nowe Forum Językoznawców (przeniesione - kontynuacja)
