Lord Namiestnik Irlandii
Z Wikipedii
Lord Namiestnik Irlandii (ang. Lord Lieutenant of Ireland), reprezentant Korony Brytyjskiej w Irlandii, głowa Administracji Zamku Dublińskiego, często określany mianem wicekróla (ang. viceroy). Nieznana jest dokładna data powstania tego urzędu. Urząd ten zostasł zniesiony po utworzeniu Wolnego Państwa Irlandzkiego w 1922 r. Jego kompetencje zostaly podzielone między gubernatora Wolnego Państwa Irlandzkiego i gubernatora Irlandii Północnej.
Spis treści |
[edytuj] Kompetencje
Kompetencje Lorda Namiestnika Irlandii jako przedstawiciela Korony Brytyjskiej:
- reprezentowanie króla (lub królowej)
- głowa władzy wykonawczej w Irlandii (tzw. "Administracji Zamku Dublińskiego")
- członek gabinetu (okazjonalnie)
- kontrolował wymiar sprawiedliwości
- był głównodowodzącym wojskami brytyjskimi w Irlandii (okazjonalnie)
- był Wielkim Mistrzem Orderu Świętego Patryka
Przed aktem unii z 1800 r., który znosił min. irlandzki parlament, rolą Lorda Namiestnika było wygłoszenie mowy tronowej w imieniu króla. Lord mógł również nadawać tytuły parowskie. Często służyło to do korumpowania deputowanych do Parlamentu. Jednego dnia w czerwcu 1777 r., wicekról John Hobart, 2. hrabia Buckinghamshire podniósł 5 wicehrabiów do rangi hrabiów, 7 baronów do rangi wicehrabiów i utworzył 18 nowych baronii.
[edytuj] Struktura Administracji Zamku Dublińskiego
Ciałem doradczym Lorda Namiestnika była Irlandzka Tajna Rada (Irish Privy Council), w skład której wchodzili irlandzcy parowie i ludzie nominowani przez wicekróla. W rządzeniu Irlandią Lord Namiestnik miał następujących pomocników:
- Główny Sekretarz Irlandii (Chief Secretary for Ireland), szef administracji, pod koniec XIX w. stał się kimś w rodzaju premiera Irlandii (podczas gdy Lord Namiestnik stał się jakby konstytucyjnym monarchą)
- Podsekretarz Irlandii (Under Secretary for Ireland), szef służby cywilnej
- Lordowie Sprawiedliwości (Lord Justices), trzech urzędników działających w imieniu wicekróla podczas jego nieobecności. Powstali w 1800 r., ich wcześniejsze tytuły do Lord Kanclerz Irlandii, Speaker irlandzkiej Izby Gmin oraz protestacki prymas Irlandii, arcybiskup Armagh
[edytuj] Kadencja
Nie było ustalonego czasu sprawowania urzędu wicekróla. Każdy nowo nominowany Lord Namiestnik rządził Irlandią z woli Jego/Jej Królewskiej Mości. W praktyce długość kadencji zależała od brytyjskiego rządu, który wprowadzał na stanowisko wicekróla swojego człowieka.
[edytuj] Kto mógł sprawować urząd
Przed 1500 r. na to stanowisko nominowani byli głównie przedstawiciele anglo-irlandzkiej arystokracji. Z biegiem czasu ten urząd coraz częściej był przekazywany Anglikom i protestantom. Ostatnim irlandzkim katolikiem na stanowisku Lorda Namiestnika był Richard Talbot, 1. hrabia Tyrconnell w latach 1685-1691. Później wicekrólami mogli być tylko Brytyjczycy wyznania anglikańskiego. Dopiero w 1921 r. wicekrólem ponownie został katolik.
Od lat 80-tych XVIII w. wicekrólowie rzadko przebywali w Irlandii, głównie działo się do podczas sesji irlandzkiego parlamentu.
[edytuj] Lista Lordów Namiestników Irlandii
Lista prezentuje Lordów Namiestników po 1528 r., gdyż dane dotyczące lat poprzednich są niepełne
- 1528 - 1529 : Piers Buttler, 1. hrabia Ossory
- 1529 - 1534 : Henryk FitzRoy, 1. książę Richmond i Somerset
- 1534 - 1536 : William Skeffington
- 1536 - 1540 : Leonard Grey, 1. wicehrabia Grane
- 1540 - 1540 : Lordowie Sprawiedliwości
- 1540 - 1548 : Anthony St Leger
- 1548 - 1549 : Edward Bellingham
- 1549 - 1550 : Lordowie Sprawiedliwości
- 1550 - 1551 : Anthony St Leger
- 1551 - 1552 : James Croft
- 1552 - 1553 : Lordowie Sprawiedliwości
- 1553 - 1556 : Anthony St Leger
- 1556 - 1558 : Thomas Radclyffe, 3. hrabia Sussex
- 1558 - 1559 : Lordowie Sprawiedliwości
- 1559 - 1565 : Thomas Radclyffe, 3. hrabia Sussex
- 1565 - 1571 : Henry Sidney
- 1571 - 1571 : Lordowie Sprawiedliwości
- 1571 - 1575 : William FitzWilliam
- 1575 - 1578 : Henry Sidney
- 1578 - 1580 : Lordowie Sprawiedliwości
- 1580 - 1582 : Arthur Grey, 14. baron Grey de Wilton
- 1582 - 1584 : Lordowie Sprawiedliwości
- 1584 - 1588 : John Perrot
- 1588 - 1594 : William FitzWilliam
- 1594 - 1597 : William Russell, 1. baron Russell
- 1597 - 1597 : Thomas Burgh, lord Burgh
- 1597 - 1599 : Lordowie Sprawiedliwości
- 1599 - 1599 : Robert Devereux, 2. hrabia Essex
- 1599 - 1600 : Lordowie Sprawiedliwości
- 1600 - 1604 : Charles Blount, 1. hrabia Devonshire
- 1604 - 1615 : Arthur Chichester
- 1615 - 1622 : Oliver St John
- 1622 - 1629 : Henry Cary, 1. wicehrabia Falkland
- 1629 - 1633 : Lordowie Sprawiedliwości
- 1633 - 1641 : Thomas Wentworth, 1. hrabia Strafford
- 1641 - 1643 : Robert Sidney, 2. hrabia Leicester
- 1643 - 1646 : James Butler, 12. hrabia Ormonde
- 1646 - 1648 : Philip Sidney, lord Lisle
- 1648 - 1649 : James Butler, 12. hrabia Ormonde
- 1649 - 1650 : Oliver Cromwell osobiście w Irlandii
- 1650 - 1651 : Henry Ireton
- 1652 - 1657 : Charles Fleetwood
- 1657 - 1659 : Henry Cromwell
- 1659 - 1660 : Edmund Ludlow
- 1660 - 1662 : George Monck, 1. książę Albemarle
- 1662 - 1668 : James Butler, 1. książę Ormonde
- 1668 - 1669 : Thomas Butler, 6. hrabia Ossory
- 1669 - 1670 : John Robartes, 2. baron Robartes
- 1670 - 1672 : John Berkeley, 1. baron Berkeley
- 1672 - 1677 : Arthur Capell, 1. hrabia Essex
- 1677 - 1685 : James Butler, 1. książę Ormonde
- 1685 - 1685 : Lordowie Sprawiedliwości
- 1685 - 1687 : Henry Hyde, 2. hrabia Clarendon
- 1687 - 1689 : Richard Talbot, 1. hrabia Tyrconnel
- 1689 - 1690 : Jego Wysokość Król Jakub II osobiście w Irlandii
- 1690 - 1690 : Jego Wysokość Król Wilhelm III osobiście w Irlandii
- 1690 - 1692 : Lordowie Sprawiedliwości
- 1692 - 1693 : Henry Sydney, 1. wicehrabia Sydney
- 1693 - 1695 : Lordowie Sprawiedliwości
- 1695 - 1696 : Henry Capell, 1. baron Capell
- 1696 - 1700 : Lordowie Sprawiedliwości
- 1700 - 1703 : Laurence Hyde, 1. hrabia Rochester
- 1703 - 1707 : James Butler, 2. książę Ormonde
- 1707 - 1708 : Thomas Herbert, 8. hrabia Pemborke
- 1708 - 1710 : Thomas Wharton, 1. hrabia Wharton
- 1710 - 1713 : James Butler, 2. książę Ormonde
- 1713 - 1714 : Charles Talbot, 1. książę Shrewsbury
- 1714 - 1717 : Charles Spencer, 3. hrabia Sunderland
- 1717 - 1717 : Charles Townshend, 2. wicehrabia Townshend
- 1717 - 1720 : Charles Paulet, 2. książę Bolton
- 1720 - 1724 : Charles FitzRoy, 2. książę Grafton
- 1724 - 1730 : John Carteret, 2. baron Carteret
- 1730 - 1737 : Lionel Sackville, 1. książę Dorset
- 1737 - 1744 : William Cavendish, 3. książę Devonshire
- 1745 - 1746 : Philip Stanhope, 4. hrabia Chesterfield
- 1746 - 1751 : William Stanhope, 1. hrabia Harrington
- 1751 - 1755 : Lionel Sackville, 1. książę Dorset
- 1755 - 1757 : William Cavendish, 4. książę Devonshire
- 1757 - 1761 : John Russell, 4. książę Bedford
- 1761 - 1763 : George Montagu-Dunk, 2. hrabia Halifax
- 1763 - 1765 : Hugh Percy, 2. hrabia Northumberland
- 1765 - 1765 : Thomas Thynne, 3. wicehrabia Weymouth
- 1765 - 1766 : Francis Seymour-Conway, 1. hrabia Hertford
- 1766 - 1766 : George Hervey, 2. hrabia Bristol
- 1766 - 1772 : George Townshend, 4. wicehrabia Townshend
- 1772 - 1776 : Simon Harcourt, 1. hrabia Harcourt
- 1776 - 1780 : John Hobart, 2. hrabia Buckinghamshire
- 1780 - 1782 : Frederick Howard, 5. hrabia Carlisle
- 1782 - 1782 : William Cavendish-Bentinck, 3. książę Portland
- 1782 - 1783 : George Nugent-Temple-Grenville, 3. hrabia Temple
- 1783 - 1784 : Robert Henley, 2. hrabia Northington
- 1784 - 1787 : Charles Manners, 4. książę Rutland
- 1787 - 1789 : George Nugent-Temple-Grenville, 1. markiz Buckingham
- 1789 - 1794 : John Fane, 10. hrabia Westmorland
- 1794 - 1795 : William FitzWilliam, 4. hrabia FitzWilliam
- 1795 - 1798 : John Pratt, 2. hrabia Camden
- 1798 - 1801 : Charles Cornwallis, 1. markiz Cornwallis
- 1801 - 1805 : Philip Yorke, 3. hrabia Hardwicke
- 1805 - 1806 : Edward Clive, 1. hrabia Powis
- 1806 - 1807 : John Russell, 6. książę Bedford
- 1807 - 1813 : Charles Lennox, 4. książę Richmond
- 1813 - 1817 : Charles Whitworth, 1. wicehrabia Whitworth
- 1817 - 1821 : Charles Talbot, 2. hrabia Talbot
- 1821 - 1828 : Richard Wellesley, 1. markiz Wellesley
- 1828 - 1829 : Henry Paget, 1. markiz Anglesey
- 1829 - 1830 : Hugh Percy, 3. książę Northumberland
- 1830 - 1833 : Henry Paget, 1. markiz Anglesey
- 1833 - 1834 : Richard Wellesley, 1. markiz Wellesley
- 1834 - 1835 : Thomas Hamilton, 9. hrabia Haddington
- 1835 - 1839 : Constantine Phipps, 1. markiz Normanby
- 1839 - 1841 : Hugh Fortescue, wicehrabia Ebrington
- 1841 - 1844 : Thomas de Grey, 2. hrabia de Grey
- 1844 - 1846 : William à Court, 1. baron Heytesbury
- 1846 - 1847 : John Ponsonby, 4. hrabia Bessborough
- 1847 - 1852 : George Villiers, 4. hrabia Clarendon
- 1852 - 1852 : Archibald Montgomerie, 13. hrabia Eglinton
- 1852 - 1855 : Edward Eliot, 3. hrabia St Germans
- 1855 - 1858 : George Howard, 7. hrabia Carlisle
- 1858 - 1859 : Archibald Montgomerie, 13. hrabia Eglinton
- 1859 - 1864 : George Howard, 7. hrabia Carlisle
- 1864 - 1866 : John Wodehouse, 3. baron Wodehouse
- 1866 - 1868 : James Hamilton, 2. markiz Abercorn
- 1868 - 1874 : John Spencer, 5. hrabia Spencer
- 1874 - 1876 : James Hamilton, 1. książę Abercorn
- 1876 - 1880 : John Spencer-Churchill, 7. książę Marlborough
- 1880 - 1882 : Francis Cowper, 7. hrabia Cowper
- 1882 - 1885 : John Spencer, 5. hrabia Spencer
- 1885 - 1886 : Henry Herbert, 4. hrabia Carnarvon
- 1886 - 1886 : John Hamilton-Gordon, 7. hrabia Aberdeen
- 1886 - 1889 : Charles Vane-Tempest-Stewart, 6. markiz Londonderry
- 1889 - 1892 : Lawrence Dundas, 3. hrabia Zetland
- 1892 - 1895 : Robert Crewe-Milnes, 2. baron Houghton
- 1895 - 1902 : George Cadogan, 5. hrabia Cadogan
- 1902 - 1905 : William Ward, 2. hrabia Dudley
- 1905 - 1915 : John Hamilton-Gordon, 7. hrabia Aberdeen
- 1915 - 1918 : Ivor Guest, 2. baron Wimborne
- 1918 - 1921 : John French, 1. wicehrabia French
- 1921 - 1922 : Edmund FitzAlan-Howard, 1. wicehrabia FitzAlan of Derwent
6 grudnia 1922 r. urząd został zniesiony. Jego kompetencje przejął gubernator Wolnego Państwa Irlandzkiego i gubernator Irlandii Północnej.
