Kratyzm

Z Wikipedii

Kratyzm, teoria kratyzmu (gr. kratos - siła, moc) - termin wprowadzony przez Władysława Witwickiego - twórcę teorii kratyzmu

Za oficjalną datę, jeśli nie narodzin, to w każdym razie publicznego ogłoszenia tej teorii i nazwania jej "kratyzmem", można przyjąć 25 lipca 1907 r. - dzień wygłoszenia referatu na sekcji filozoficznej X Zjazdu Lekarzy i Przyrodników Polskich we Lwowie.^[1]

Teoria ta zakłada, że zachowanie poczucia mocy bądź dążenie do jego odzyskania decyduje o charakterze stanów uczuciowych w stosunkach między ludźmi. Według Witwickiego człowiek ambitny nie znosi "poczucia własnej niemocy" i szuka wyniesienia się ponad innych. Każdemu zaspokojeniu ambicji towarzyszy "przyjemne poczucie siły". Ambicję można uznać za instynkt, między innymi dlatego, że jest czymś powszechnym.^[2] Witwicki wywodził stąd 6 możliwych stanów uczuciowych w stosunkach międzyludzkich:

1. uczucia wobec silniejszych życzliwych (uczucia czci i wdzięczności)
2. uczucia wobec życzliwych równych (przyjaźń)
3. uczucia wobec życzliwych słabszych (uczucia opiekuńcze)
4. uczucia wobec silniejszych wrogów (nienawiść, zawiść)
5. uczucia wobec nieprzyjaciół równych
6. uczucia wobec wrogów słabszych (lekceważenie, wstręt, pogarda)

Teoria kratyzmu okazała się zbieżna z ogłoszoną później (w 1912 r.) teorią dążenia do mocy Alfreda Adlera. Zbieżność myśli obu uczonych świadczy o osadzeniu psychologicznych poglądów Witwickiego w nurcie nauki europejskiej.^[3]

Teoria kratyzmu odcisnęła również swoje piętno w estetyce. Witwicki wprowadził pojęcie "układu spoistego dobrze zamkniętego". Według niego układy takie wzmagają nasze poczucie mocy, natomiast chaotyczna wielość i różnorodność zjawisk budzi niepokój, czujemy się wobec niej słabi i bezradni. Gdy różnorodność ta zostaje uporządkowana, daje to ludziom przyjemne poczucie panowania nad różnorodnością.^[4]

[edytuj] Bibliografia

1. ↑ Andrzej Nowicki "Witwicki" Wiedza Powszechna, Warszawa 1982
2. ↑ Władysław Witwicki "Analiza psychologiczna ambicji" Przegląd filozoficzny, Lwów 1900
3. ↑ Słownik psychologów polskich" pod red. Elwiry Kosnarewicz, Teresy Rzepy oraz Ryszarda Stachowskiego, Instytut Psychologii UAM, Poznań 1992
4. ↑ Andrzej Nowicki "Witwicki" Wiedza Powszechna, Warszawa 1982

To jest tylko zalążek artykułu związanego z psychologią. Jeśli możesz, rozbuduj go.