Irlandzka wojna o niepodległość
Z Wikipedii
Irlandzka wojna o niepodległość – wojna partyzancka w Irlandii prowadzona w latach 1919–1921 przeciwko wojskom brytyjskim.
Latem 1919 roku 15 000 żołnierzy IRA stanęło do walki z 50 000 brytyjskich żołnierzy i licznymi Ochotnikami Ulsterskimi. W odpowiedzi na rozpoczęcie przez IRA wojny partyzanckiej Anglicy wprowadzili rządy terroru. Aresztowania, łapanki, osadzenia w obozie i godzina policyjna stały się w Irlandii codziennością. IRA zareagowała na brytyjski terror zamachami, intensyfikacją wojny partyzanckiej oraz egzekucjami zdrajców.
Do najsłynniejszego incydentu w trakcie wojny doszło w listopadzie 1920 roku. 21 listopada IRA wykonała egzekucję na 14 agentach tajnej służby brytyjskiej. Jeszcze tego samego dnia black and tans – brytyjskie oddziały pomocnicze, których zadaniem było sianie terroru – otoczyły zapełniony kibicami stadion i otworzyły w stronę tłumu ogień, zabijając 12 osób, a wiele innych raniąc. Zdarzenie to nazwano "krwawą niedzielą" (nie mylić z "krwawą niedzielą" z 1972 roku). IRA długo nie była dłużna i 10 dni później zginęło 17 brytyjskich żołnierzy.
Pod koniec 1920 roku, pod naciskiem amerykańskiej i brytyjskiej opinii publicznej, premier Wielkiej Brytanii, Lloyd George, przedstawił nowy projekt autonomii Irlandii ("rządów krajowych" - Home Rule), w którym podzielił Irlandię na dwie części, oddzielając sześć hrabstw w Ulsterze od reszty kraju. Odpowiedzią na ten projekt był całkowity bojkot brytyjskich instytucji państwowych w Irlandii i nasilenie walki zbrojnej. Irlandczycy już nie chcieli autonomii, jak kilka lat wcześniej, lecz niepodległości. W zorganizowanych pomimo walk wyborach całkowite zwycięstwo odniosła nielegalna, proniepodległościowa Sinn Féin.
W lipcu 1921 roku obie strony rozpoczęły rozmowy. Michael Collins i Arthur Griffith - wiedząc, że IRA nie jest już w stanie długo walczyć - zgodzili się podpisać Traktat (Treaty), zgodnie z którym powołane zostało Wolne Państwo Irlandzkie, będące dominium brytyjskim obejmującym 26 hrabstw południowych. Kwestia 6 hrabstw ulsterskich miała być rozstrzygnięta później. Głową Irlandii pozostawał król Wielkiej Brytanii, a marynarka brytyjska miała prawo do baz w kilku irlandzkich portach, ale mimo tych ograniczeń Irlandczycy mogli wreszcie sami decydować o swoim losie.
Wielu mieszkańców wyspy nie było jednak zadowolonych z uzyskania jedynie statusu dominium. Jeszcze więcej wątpliwości budziło oddzielenie części Ulsteru od reszty kraju. Mimo to zmęczeni wojną Irlandczycy zdecydowanie poparli w wyborach zwolenników Traktatu. Część bojowników IRA (tzw. IRA antytraktatowa) nie pogodziła się jednak z Traktatem i postanowiła kontynuować zbrojną walkę o całkowicie niepodległą i zjednoczoną Irlandię.
