Hetmańszczyzna

Z Wikipedii

Masz nowe wiadomości (różnica z poprzednią wersją).

Hetmańszczyzna (1654-1775). W okresie Rzeczpospolitej Obojga Narodów system rządów panujący w społeczność kozackiej na tzw. Ukrainie lewobrzeżnej, w oparciu o system demokracji wojennej, powstały w wyniku zawartej Ugody perejasławskiej w roku 1654.

Hetmańszczyna jako system rządów zorganizowana była na wzór Królestwa Polskiego, z hetmanem niby królem bo z wyboru, z generalnym pisarzem niby kanclerzem, ze straszyzną plemienną niby urzędami koronnymi i ziemskimi, z radą kozacką niby sejmem walnym, z Kazakami samymi za szlachtę zwykłą i szaraczkową uchodzącymi, oraz z czerniną czyli zwykłym ludem. Kozacy zaporoscy rządzili się w swoich miastach prawem magdeburskim przyniesionym z Polski, natomiast własne prawo zwyczajowe zostało skodefikowane na podstawie statutów litewskich oraz w niewielkim stopniu z prawem magdeburskim. System ten został zniesiony przez Rosję w roku 1775.

[edytuj] Historia

Po ucieczce Chmielnickiego wczesną wiosną 1648 na Sicz, gdzie - szermując hasłami wyzwolenia spod władzy magnatów sprzeciwiających się woli królewskiej - przejął władzę i stanął na czele powstania jako hetman kozacki. W roku 1649 podjął ideę utworzenia państwa kozackiego. W tym celu zbudował jego zalążek państwa stolicę w Czehryniu, Głóchowie, a potem w Białej Cerkwi. Początkowo system ten opierał się na strukturach wojska zaporoskiego w sile ok. 80 tys. ludzi, z rządem (on sam i jego najbliższe otoczenie), odpowiednikiem parlamentu (starszyzna kozacka) oraz aparatem przemocy (pułki kozackie) pobierającym od chłopów i mieszczan podatki oraz ściągając kontrybucje. W roku 1654 Chmielnicki podpisał w Perejasławiu układ z Rosją oddając się pod opiekę cara, co doprowadziło w rezultacie do zagarnięcia znacznej części Ukrainy tzw. całe prawobrzeże z Kijowem przez Rosję.

O roku 1775 tytuł hetmana wojsk kozackich przysługiwał panującej rodzinie carskiej, starszyzna kozacka została zrównana w prawach z dworzaństwem rosyjskim, a wolnych Kozaków zrównano z chłopami rosyjskimi (kriepostniki).

[edytuj] Lista hetmanów w okresie hetmańszczyzny

Bohdan Chmielnicki (Богдан Хмельницький)-1648—1657
Iwan Wyhowski (Іван Виговський) -1657—1659
Iwan Bezpały (Іван Безпалий), Hetman nakaźny- 1659
Jerzy Chmielnicki (Юрій Хмельницький), Hetman, a potem hetman prawobrzeżny-1659—1663, 1677—1681
Jakym Somko (Яким Сомко), Hetman lewobrzeżny nakaźny- 1663
Iwan Brzuchowiecki (Іван Брюховецький),Hetman lewobrzeżny -1663—1668
Daniel (Danyło) Jermolenko (Данило Єрмоленко), hetman lewobrzeżny nakaźny - 1665
Stefan (Stepan) Wdowyczenko (Степан Вдовиченко), hetman zaporoski- 1668
Damian (Demian) Mnohohryszny (Дем'ян Многогрішний), hetman lewobrzeżny -1669—1672
Iwan Mazepa (Іван Мазепа), hetman lewobrzeżny -1687—1709
Iwan Skoropadski (Іван Скоропадський), hetman lewobrzeżny -1709—1722
Paweł (Pawło) Połubotok (Павло Полуботок), hetman lewobrzeżny- 1722—1724
Daniel (Danyło) Apostoł(Данило Апостол), hetman lewobrzeżny -1727—1732
Cyryl (Kiryło) Razumowski(Кирило Розумовський), hetman lewobrzeżny -1750—1763
- Od roku 1775 tytuł hetmana wojsk kozackich przysługiwał panującej rodzinie carskiej.