Drednot

Z Wikipedii

Jeden z późnych typów drednotów - USS Arizona, USA, 1916

Drednot - określenie generacji pancerników (okrętów liniowych) budowanych od 1906 roku do 1922 roku. Nazwa pochodzi od nazwy brytyjskiego pancernika HMS "Dreadnought", który wszedł do służby w grudniu 1906 roku jako pierwszy okręt zbudowany według nowych koncepcji. W stosunku do wcześniejszych pancerników (zwanych przeddrednotami lub predrednotami), drednoty charakteryzowały się:

• znacznie silniejszą artylerią główną, złożoną z 8-12 dział jednolitego dużego kalibru, o dużym zasięgu (predrednoty miały artylerię główną złożoną jedynie z 4 dział głównego kalibru, albo 4 dział głównego kalibru i do kilkunastu dział drugiego głównego - mniejszego kalibru)
• większą prędkością, wynoszącą 20-21 węzłów, osiąganą w większości konstrukcji dzięki zastosowaniu turbin parowych (predrednoty osiągały prędkość 15-18 w. i były napędzane maszynami parowymi)
• wykształceniem się systemów kierowania ogniem artylerii, poprawiających jej celność na duże odległości (od około 1911 roku)

Powyższe cechy stanowiły nową jakość w budowie pancerników, powodującą ogromną przewagę drednotów nad starszymi pancernikami, które stały się z miejsca przestarzałe. Ponadto, na skutek dość szybkiego wówczas postępu w konstrukcji okrętów, drednoty wykorzystywały nowocześniejsze rozwiązania konstrukcyjne, przekładające się na ich większą odporność. Wejście do służby HMS "Dreadnought" spowodowało natychmiast wyścig zbrojeń w konstruowaniu nowych pancerników - w 1910 roku weszły do służby pierwsze niemieckie drednoty typu Nassau i amerykańskie typu South Carolina. Oprócz tych państw, w mniejszej ilości budowały je Japonia, Francja, Włochy, Austro-Węgry, Rosja i Hiszpania.

W toku dalszego rozwoju pancerników, charakterystyki drednotów ulegały dalszemu polepszeniu, zwłaszcza ich opancerzenie i uzbrojenie. Kaliber dział wzrastał od 280 - 305 mm, przez 343 - 356 mm, do dział kalibru 380 - 406 mm. Ulepszano przy tym rozmieszczenie wież artylerii, tak, że wszystkie poźniejsze drednoty miały artylerię główną w osi symetrii okrętu, mogącą strzelać całością dział na jedną burtę (układ taki stosowany był jedynie na niektórych z wczesnych drednotów). Zwiększała się także wielkość (wyporność) okrętów, od ok. 18-20 000 ton, do 27-33 000 ton, długość kadłubów od ok. 160-180 m do 180-200 m (przy szerokości kadłuba ok. 25-29 m). Na skutek ewolucji konstrukcji i ulepszania podziału wewnętrznego na grodzie, wzrastała ich niezatapialność. Większość okrętów miała siłownie o mocy ok. 23-30 000 KM, jedynie na niewielu typach zwiększono tę wartość ponad 40 000 KM. W niewielkim również stopniu zwiększała się prędkość - większość drednotów osiągała 20-21 w., a tylko niektóre typy osiągały prędkość do 23 w (m.in. brytyjski Queen Elisabeth z 1915 o mocy siłowni 56 000 KM). Szczytowym osiągnięciem ery drednotów były japońskie pancerniki typu Nagato (1920), osiągające prędkość 26 w. i uzbrojone w 8 dział 406 mm.

Drednoty były główną siłą bojową flot wojennych podczas I wojny światowej, zwłaszcza stanowiąc uzbrojenie brytyjskiej i niemieckiej floty liniowej. Największym ich starciem była bitwa jutlandzka 31 maja/1 czerwca 1916, w której żaden z drednotow nie został zatopiony, w przeciwieństwie do innych rodzajów okrętów liniowych.

Cechy drednotów, takie jak silna i jednolita artyleria oraz potężne siłownie, zdolne do rozwijania jeszcze większych prędkości, miały także powstałe równocześnie z nimi krążowniki liniowe, mające jednak słabsze opancerzenie. Generację drednotów zakończył Traktat Waszyngtoński z 1922 roku, zabraniający budowy nowych pancerników. Następnym etapem rozwoju okrętów liniowych były dopiero znacznie doskonalsze tzw. szybkie pancerniki, budowane od połowy lat trzydziestych XX wieku. Szybkie pancerniki połączyły cechy drednotów, takie jak silne opancerzenie i duża wytrzymałość, z podstawową zaletą krążowników liniowych, czyli dużą prędkością.

Duża liczba drednotów, zmodernizowanych w okresie międzywojennym, wzięła następnie udział w II wojnie światowej, okazując się wciąż na ogół wartościowymi i potężnymi okrętami. Część modernizowanych okrętów otrzymała nowe siłownie, pozwalające na zwiększenie prędkości. Na większości modernizowanych okrętów wzmocniono lub wymieniono artylerię średniego kalibru i przeciwlotniczą.

Podstawowe dane reprezentatywnych drednotów:

[edytuj] Zobacz też

• przegląd zagadnień z zakresu wojskowości