Un article de Wikipèdia, l'enciclopèdia liura.

La província bèlga de Flandra Orientala (en flamenc Oost‑Vlaanderen) cobrís 2 982 km². Sa poblacion traspassa lo 1 300 000 abitants.

S’organiza a l’entorn de Gant (Gent), lo mèstre‑luòc, al jonhent de l'Escaut (de Schelde) e de la Leia (de Leie), ont una caforca fluviala importanta es estada adobada per la construccion dei canaus de Gant a Brugas, e mai que mai de Gant a Terneuzen, localitat situada sobre lei bochas de l'Escaut. Lis autri centres importants son Aalst, Audenarda (Oudenaarde), Sant Nicolau (Sint‑Niklaas) e Termonda (Dendermonde).

[Modificar] Geografia fisica

Principalament region de plana, ambé d’auçadas qu’aumenton vel Sud, se compausa de sota‑regions: las dunas e li polders al nòrd, vers la termièra neerlandesa, mas s'espandís mai que mai sobre la partida interiora de la plana de Flandra, puèi sobre lei còlas al sud. Li releus son gaire nalts al centre – país de Waas (un trentenau de metres) e region d'Aalst (80 m) – mas creisson al sud (141 m al mont de l'Enclus).

[Modificar] Presentacion pel viatjador

Gant, que Boileau sonava « la supèrba espanhòla », a nosat a son entorn una cinta de flors. Del temp que lo viatjador vèi aparéisser a l’asuèlh la nalta sageta de son belfòrt demieg lo forfolh di campanals, la rota s’òrla de jardins. Supèrba, o es, mas es mens espanhòla que flamenca. Gant, anciana residéncia di comtes de Flandra, al jonhent de l’Escaut e de la Leia, es d’uèi lo mèstre‑luòc e la metropòli d’aquela província banhada per l'Escaut, la Leia e també la Dendra. Reire-capitala del comtat de Flandra, patria de Carles Quint, vila d'istòria e d'art, es demorada la capitala intellectuala del país flamenc. Carles Quint, qu’èra nascut a Gant en 1500, disia amb una tendra glòria : « Botaria París dinc mon Gand ». Fins l’edat de detz ans èra prince de Gant, a detz ans venguet rèi d’Espanha, e mai tard, emperador d’Alemanha. Èra lo prince encantarèl de la vila, e coneissia pas gaire de rebèlas, ni entre lei borgesas e nòblas damisèlas, nimai entre lei lachièiras. Se ditz que per faire onor a son senhor, cada familha de Gand avia decidit un jorn de li ofrir un companatge de ris al lach, lo tradicionau Rijspap gantés. Lei bonas gents anèron, ambé lor plat a la mãn, fins lo palatz onde Carles Quint lis esperava. Lo borgmèstre anava primier e lor avia plã recomandat d’imitar cadun de si gèstes. Mas, per son malur, en dintrant dinc la sala de la taulejada, supet sobre una marcha e s’espatarret ambé son Rijspap. Sorprés mas obesissents, toti lis abitadors se roncèron pel sòu en renegant tant fòrt coma avia fat lo paure borgmèstre. Lo prince ne riguet fòrça, e se’n ritz enquèra d’uèi. Mas Carles Quint venguet rèi d’Espanha, puèi emperador d’Alemanha, e chau creire que doblidet Gant puèi que, un jorn, la vila se revoltet, e guel la domdet feròçament. Ordonet de deboselar l’antica abadia de Sant Bavon e de bastir a la plaça una ciutadèla que controllaria la vila. Un pauc après, bessai qu’avia de patiments, faguet bastir la glèisia-catedrala que reculiria lo chapítol de l’abadia destrucha, e qu’achabaria per ne reprendre lo quite nom. Aquela glèisia-catedrala quilha una torre de quatre torrilhons, un pauc massissa, d’aitant que sa flecha cramet en 1603, mas conté de tresaurs. Entre aquessi i a lo gloriós retaule « l’Anhèl mistique » di fraires van Eyck. Aquel poliptique coneguet ben d’aventuras. L’emperador Josep lo Segond d’Austria ne’n faguet quitar li panèls d’Azam e Eva, que considerava indecents. Li francés de la Revolucion panèron lo panèl centrau e lo botèron al Lovre, onte demoret expausat fins la chaiguda de Napoleon. Sièi autri panèls foguèron venduts e tornat venduts, per èsser crompats a la perfin per lo rèi de Prússia, que lis ofriguet al musèu de Berlin. Après lo tractat de Versalhas, se decidet de lo reconstituir, e en 1920, toti si panèls tornèron a Gant. Mas en 1934, un panaire capita de ne prendre un, que foguet pas retrobat qu’en 1946.

De nombrosas autras bastenças, civilas e religiosas, faun qu’un forastier podria demorar un an dinc la vila sens leis avedre solament totas avisadas. La Pòsta centrala merita d’èsser vista. La bastença medisha es meravilhosa, e mai enquèra sa posicion pròchi lo pont Sant Michaël ; e se l’agachatz despuèi lo pont, avisatz en reire-plan las tres torres gloriosas de la glèisa-catedrala Sint-Baven, la glèisa Sint-Niklaas e lo Belfòrt. S’avetz la chabença d’anar a Gant, manquessatz pas d’anar veire també l’excepcionau chastèl di comtes de Flandras, al ras de l’aiga. Majestós, es una fortalesa vertadièra, alturosa. Sas partidas mai vièlhas daton del segle IX !, amai se l’essenciau data del sègle XII e foguet plã restaurat al començament del segle XX. Lis apartaments en auçada nos mòstron çò qu’èra l’estil roman flamenc, qu’a pas de ponchs a rendre a l’estil gotique que l’a remplaçat. La glòria mai bèla de Gant es bessai, mai enquèra que sei bastenças, d’èsser estada la patria del grand Maeterlinck, Maurice Maeterlinck, lo grand e delicat poeta dei Flandras, qu’escrivia en francés, sola lenga reconeguda coma seriosa, a son epòca. Istoricament Gand passet per diversas etapas : vila medievala compartida entre si patricians lhigats feudalament a la França, e si drapiers lhigats al merchat anglés, foguet puèi una vila calvinista. Sota Felipe II, quand las detz‑e-sèt províncias di País Bas faun un pache d'union contra l'ocupant espanhòu, senhon la « Pacificacion de Gand » (1576). En 1584 sarà tornada conquistada per lo prince Alexandre Farnese. Coma leis autras vilas de Flandras patiguet lei nombrosas guèrras que Lovís XIV faguet al país, e li chaudrà un segle per se rescombelir. Son universitat sara flamenquizada en 1930, ben abans la regionalizacion.

Leis autras vilas, sonque Audenarda/ Oudenarde, mai al sud, aun un passat mens prestigiós e demòron de vilas menèlas. Citarem pasmens Rupelmonde, dinc lo nòrd-èst de la província, per doas rasons. Era la preson d’estat di comtes de Flandras, e Mercator i nasquet, amai faguet un sejorn en preson per que lo sopçonavon d’èsser favorable al protestantisme. Mercator es l’escais professionau de Gehrard Kremer que nasquet dinc la vila en 1512 e moriguet a Duisborg en 1594. Per amor d’aquò sovent las enciclopèdias dison, a tòrt, qu’èra Alemand. Es un grand fabricaire, inventaire de mapas, e lei mapamondas qu’utilizam d’uèi son de còpias de la primièra mapamonda de Mercator que faguet publicar en 1569. Avia fat també per Carles Quint, dos glòbes, un glòbe celèste de cristau e un glòbe terrèstre de fusta. O sabèm per lei cronicas del temp, puèi li dos cap d’òbras tant remirats dispareguèron dinc li malastres dei guèrras. Se lo nom de Mercator es demorat per son òbra de geografe-cartografe, èra pas solament aquò. Era un òme vertadier del segle XVI, que careçava l’espèr de tot saber un jorn. Era conegut atanbé coma filosòfe, matematician e escalprador. Urosament tot a pas disparegut de l’òbra immensa d’aquel esperit vaste. A Sint-Niklaas, dinc lo nòrd de la província i a fòrça de sei mapas, ambé lo celèbre planisfère « ad usum navigantium » dinc la sala del musèu comunau.

Un dis encants sovent, una particularitat totjorn, dei vilas de Flandra son li beguinatges. Lei beguinas son de femnas qu’aun pas fat de jurament perpetuau, mas que viscon coma de monjas dinc la pregària e lo trabalh. La diferéncia es que sortisson quand vòlon, a la condicion de tornar per l’angèlus del ser se vòlon pas èsser blocadas defòra, e que pòdon renonciar al beguinatge liurament. De beguinas, n’i avia dinc tota l’Euròpa occidentala a l’Edat Mejana, mas i a pas qu’en Flandra que son demoradas. Lo beguinatge, l’endreit onte demòron, es una vertadièra vileta clausa, amb un convent per lei novícias, una o doas placetas, amai de còps un rivatèl. Las qu’aun achabat lo noviciat demòron dinc d’ostalons que faun de carreirons sota la santa proteccion de lor patrona. Gant a lo « Grand Beguinatge », fondat per Joana de Constantinòpol, que chabís dos cent femnas. Lo Beguinatge Pichon, ambé sis ostalons de bricas ròsas randuradas d’un mur blanc, es tot lo temp florit. Mas leis autras vilas flamencas aun de beguinatges també, nieucats a l’entorn de lors glèisias e qu’aun sovent inspirat li pintors.

[Modificar] L’economia

L'elevatge es l’activitat caporala del sector agricòla, mas lei culturas de bleda-raba sucrièra (dinc l’ubac), di blats e de las trufas, demòron importantas.

L'industria, tradicionalament orientada vel textil (lin, coton e lana) es larjament escampilhada per lei campanhas, e per lei valadas de l'Escaut, al sud de Guènt, de la Leia e de la Dendra. S'es diversificada dinc la metallurgia, l'industria quimica e lei construccions electricas.