Koiné da servizzi

From Wikipedia

Chesta pàgina a l'è scrivüda in Koiné da servizzi, urtugrafía ünificada.

La ’’’koiné da servizzi’’’ a l’è una síntesi minimala dij dialecc Lumbaart. Ul so àmbit da duvrameent al è noma chel da le pàgine da jütt, da purtaal, e, in generaal, da le pàgine ’’’da servizzi’’’ i.e. dedicade al funziunameent da la Wikipedia. Dunca la gh’a noma la terza persona dij veerp (plüraal e singülaar i è iguaj). In síntesi, chesta koiné la scerniss:

ul mascülí dij dialecc ucidentaj (ul plüraal dal singülaar in -l sa l scriif sémpar in –j par lassá líbera la –i pal plüraal feminí, vidée chí-da-sota)
ul feminí dij dialecc urientaj
l’upusizziú da quantitaa vucàlega dij dialecc ucidentaj: par difett, le vucale i è cürte, si lunghe al cuventa le scriif dobie, cuma in grafía ünificada.
eliminazziú da tüte le vucale finale a ecezziú da –a al feminí singülaar e –e(s) al feminí plüraal: in alternativa, ul feminí plüraal al pöö surtí in –i.
una (dabott) cumpleta nurmalizazziú in –a dal feminí singülaar e in –e(s) dal feminí plüraal: in alternativa, ul feminí plüraal al pöö surtí in –i.
Alterazziú apufònica da o in u: porta!=/pòrta/ però purtá=/pur’ta/;
Passagg a desinenza in –í da la plüpaart dij veerp dal teerz grupp Latí, e.g.: lesí/legí, descütí (però apó leeg/leec/leenc, descütt)
in parziala upusizziú a 1) ul plüraal da le parole in –t –tt al è in –cc, e, par analugía a 2) apó sa la denasaliza la –n finala in –an, -in,-un (aceent sémpar da scriif, par regurdá la desparizziú da la –n e suratütt la suva reaparizziú in le parole cumpusade): mà (feminí), stazziú (feminí) + par analugía: padrú (mascülí), artesà (mascülí).
Sa la cunserva la z (=/dz/, /ts/) e la zz (=/ts/) cura ca la gh’è int i dialecc alpí: però i parlaant da la pianüra i pudarà lesí: /z/ /s/.Sa pudarà però anca scriif:s/ss.
Sa i cunserva (cura pussíbil) i ness cunsunàntich pl, fl cuma in Pus·cjavin.

La resta dal lèssegh a l’è druvada liberameent: sa pudarà dí, par esempi: ’’’deent’’’ u ’’’deet’’’, upüür ’’’gjööch/ gjöögh’’’ u ’’’zööch/ zöögh’’’ indiferentameent. La grafía a l’è nurmalameent la ünificada, cun le seguente marginale mudífeghe:

’’’aceent tònich’’’: al burla sü:

una vucala dòbia, si la gh’è;

’’’la darera sílaba’’’ se chesta la finiss par cunsunanta: esempi: cavall-caval-ca%middot;al-cawal=/ca’val-ca’val’-ca’al-ca’wal/;

’’’la darera-maanch-öna’’’ sílaba si la darera la finiss par vucala: esempi: porta =/pòrta/.

sémpar sü la darera’’’ü’’’e’’’ö’’’ si a l’è presenta, a maanch che la parola la finissa in –a ,–e ,–i (senza aceent), -an, -en,-in (noma tupònim) u sílaba cun cunsunanta redubiada (in chiist caas-chí sa i respeta le régule nurmale): cumü=/ku’mü/ cücümar=/ky’kymar/, lümaga, lümaghe lümaghi=/ly’maga, ly’mage, ly’magi/ dröval-dröal-dröwal!=/’dröval’-dröal-’dröwal /, Grömell-Grömèl =/grö’mel/

In töcc i òolt caas al cuventa sémpar scriif l’aceent:

laargh sü à, ò dèrva, è dèrva: ecezziú la –á (=alt 160) desinenza dal infinitiif. Esempi: artesà, paltò; druvá, ná, parlá.

güzz sü é sarada, í,ó sarada, ú. Esempi: fundeghée, cuntadí, apó, stazziú.

variazziú dialetala: una istessa parola la pöö iga do versiú ch’i diferiss noma par una vucala dèrva/sarada: vidè vs. vidé. In cheest caas-chí sa pudará:

la scriif cun l’aceent a capell: vidê;

dá-gh la preferenza al aceent güzz: vidé;

druvá la versiú dal propi dialett.

Redubiameent da la cunsunanta finala par segnalá la quantitaa vucàlega: facültatiif, sa pöö scriif, par esempi, dialet/dialett. A gh’ mia d’aceent tònich scrivüü, dunca l aceent al burla sü la e (darera sílaba) par che la parola la finiss in cunsunanta; chesta vucala a l’è cürta par che a l’è scrivüda síngula. Sa precisa mia si a l’è dèrva u sarada, al depeent dal dialet da chij ch’i lees.

Le vucale tòneghe’’’e’’’/’’’o’’’ senza aceent: par difett la e a l’è sarada e la o a l’è dèrva: moort=/’mò:rt/, darera=/da’réra/.
A ecezziú dal caas facültatiif da la pusizziú finala, da -ss- e -zz-intra le vucale, le cunsunante ’’’i sa redobia mai’’’.
Sa pöö sémpar mett l’aceent apó int i caas in che al è mia necessari.

[redatá] Un prublema anmò iresulüü

A gh’è anmò un prublema a resoolf: ul tratameent da la ’’’z’’’ al inizzi da parola e dapress l,n,r e da la ’’’s’’’ dapress l,n,r. Par la grafía ünificada i suna /ts/, e /s/ par fá-le dulze /dz/ e /z/ al serviress un aceent: Ź,Ś.

Al sembra un ziich artifizziaal.