ახმეტელი, ალექსანდრე
ვიკიპედიიდან
ალექსანდრე (სანდრო) ვასილის ძე ახმეტელი (* 1 აპრილი/13 აპრილი, 1886, სოფ. ანაგა, ახლანდელი სიღნაღის რაიონი ― † 1937), ქართველი რეჟისორი, თანამედროვე ქართული თეატრის ერთ-ერთი ფუძემდებელი. საქართველოს სახალხო არტისტი (1933).
[რედაქტირება] ბიოგრაფია
1916 წელს დაამთავრა პეტერბურგის უნივერსიტეტის იურიდიული ფაკულტეტი. 1919 წელს თბილისის საოპერო სტუდიაში დადგა დ. არაყიშვილის "თქმულება შოთა რუსთაველზე". 1920 წელს მიიწვიეს რეჟისორად თბილისის ქართულ თეატრში, სადაც დადგა ს. შანშიაშვილის "ბერდო ზმანია". 1923 წელს კ. მარჯანიშვილმა მიიწვია რეჟისორად თბილისის რუსთაველის სახელობის თეატრში. შემდეგ იყო ამავე თეატრის მტავარი რეჟისორი, 1926-1935 წლებში - სამხატვრო ხელმძღვანელი. 1924 წელს ახმეტელი იყო ერთ-ერთი ინიციატორი მსახიობთა კორპორაცია "დურუჯის" დაარსებისა (1924). იგი იყო კ. მარჯანიშვილის მოწაფე და მისი მრავალი დადგმის თანაავტორი (ჯ. სინგის "გმირი", 1923; ს. შანშიაშვილის "ჰერეთის გმირები", უ. შექსპირის "უინძორელი ცელქი ქალები", ორივე 1924 და სხვა).
1928 წელს ახმეტელმა დადგა ბ. ლავრენიოვის "რღვევა", რომელიც გარკვეული ეტაპი იყო რუსთაველის თეატრის ცხოვრებაში, და ს. შანშიაშვილის "ანზორა". ამ სპექტაკლებში კლასობრივი ბრძოლის ფონზე გახსნილია ახალი ადამიანის ფსიქოლოგიური სამყარო. ახმეტელმა "ანზორში", შ. დადიანის "თეთნულდსა" (1931) და ვ. კირშონის "ქართა ქალაქში" (1929) მასობრივი სცენების საშუალებით, მასისა და ინდივიდის დაპირისპირების შედეგად გამოავლინა ახალი ეპოქის ხასიათი და კოლექტივიზმის ძალა. ახმეტელის შმოქმედებაში ახალი სიტყვა იყო ფ. შილერის "ყაჩაღბის" (1933) დადგმა (თანადამდგმელი შ. აღსაბაძე). აქ ყაჩაღთა ბრბო გამოყვანილი იყო ტირანიის წინააღმდეგ მებრძოლ ორგანიზებულ ძალად.
ახმეტელის მიერ შექმნილ სპექტაკლებში აისახა გრანდიოზული ისტორიული მოვლენების შედეგად დამყარებული ახალი საზოგადოების დამოკიდებულებანი, ჩაგვრისაგან განთავისუფლებული ადამიანის ინდივიდუალობა. მის შმოქმედებაში ვლინდებოდა თანამედროვე თეატრის ამაღლებული სული, ჰეროიკა, ქართული ხალხური თეატრის იმპროვიზიციული თავისებურებები. ემოციურობა, გამომგონებლობა, ჰარმონიულობა, დინამიკურობა, ოსტატურად დადგმული მასობრივი სცენები, რომლებშიც ფართოდ იყენებდა ქართული სიმღერებსა და ცეკვებს. სპექტაკლები ა. გლებოვის "ზაგმუკი" (1926), ნ. შიუკაშვილის "ამერიკელი ძია", I ნაწილი (1926), II ნაწილი (1927), მ. ლორთქიფანიძის "ათი დღე" (1927, ჯ. რიდის მიხედვით, ა. ვასაძესთან ერთად), კ. ლიფსკეროვის "კარმენსიტა" (1927), ე. ბილბელოცერკოვსკის "საჭე მარცხნივ" (1927, ა. ვასაძესთან ერთად), "ლამარა" (ვაჟა-ფშაველას მიხედვით, 1930), ლ. სლავინის "ინტერვენცია" (1934), ხოზიკას "ხოჭოების დოღი" (1928, კ. პატარიესთან ერთად), ჰაყენკლევერის "საქმის კაცი" (1929, შ. აღსაბაძესათან ერთად), ა. მირცხულავას (მაშაშვილი) "განგაში" (1931), გ. ბუხნიკაშვილის "ნაბიჭვარი" (ვ. შკვარკინის მიხედვით). საოპერო სპექტაკლები: ზ. ფალიაშვილის "ლატავრა" და დ. არაყიშვილის "თქმულება შოთა რუსთაველზე". ახმეტელი რეპრესირებულია, სიკვდილის შემდეგ რეალიბილიტირებულია.
