Sorabija
Z Wikipedije
Sorabija je studentske towarstwo w Lipsku. Załožiła je so wona na 10. decembra 1716 jako prědarske towarstwo.
Wobsah |
[wobdźěłać] Stawizny Sorabije
[wobdźěłać] Prěnje 50 lět
Dwaj lětstotkaj po reformacij: Lutherowe žadanje, ewangelij cyłemu ludej w maćernej rěči spřistupnić, je so tež w serbskej Łužicy přesadźiło. A serbscy studenća teologije na Alma Mater Lipsinensis žadosćachu so za zwučowanjom w maćernej rěči, zo bychu móhli pozdźišo we Łužicy prědować. Najprjedy napisachu woni - wurazne pozbudźowanje jednotliwych profesorow k tomu dopomha - serbske prědowanja a přednjesechu sebi tute mjez sobu. Dnja 10.12.1716 załožichu na to šěšć serbskich studentow duchownstwa z dowolnosću senata Alma Mater prěnje serbske towarstwo docyła: "Wendisches Predigerkolloquium". Zasada kaž tež postrowjenje bě: "Soraborum saluti!"
Dekanat teologiskeje fakulty dowoli towarstwu "Wendisches Predigerkolloquium" sobotu wot 13.00 hač do 14.00 hodźin w cyrkwi swjateho Pawoła prědować zwučować. W sćěhowacych lětach pak towarstwowe žiwjenje skoro dospołnje wusny; euforija spočatka bě wućerpana. Nowe impulsy 1728: W Budyšinje bě wušła prěnja dospołna ćišćana biblija. Na to rozsudźi so mnoho serbskich młodźencow za studij teologije. Towarstwowe žiwjenje zaso wotući a so wobstajnje dale wjedźeše - wosebje serbske prědowanske zwučowanja.
Z lěta 1755 přiwzachu so tež serbscy studenća druhich fakultow a zajimowani němscy studenća jako wurjadni sobustawojo do towarstwa. Bórzy wutwari so tež skutkowanje towarstwa: njezwučowachu so jenož prědowanja, ale přełožowachu so tež teksty wosebje z němčiny do serbšćiny. Tute přednjesechu so na měsačnych zetkanjach a so diskutowachu. Dale připołožichu sebi - bjez dwěla po přikładźe towarstwa swobodnych murjerjow -slěbornu trianglu z napismom "Soraborum saluti". Značko smědźeše so jenož k towarstwo-internym přiležnosćam nosyć. Tajke tajne počinki pak so kurwjerchowskemu krajnemu knježerstwu w Drježdźanach njelubichu, tohodla sćaza rektor Dr. Plaz na jejny přikaz w lěće 1765 wšitke značka.
[wobdźěłać] Dalšich něhdźe 50 lět
W jubilejnym lěće 1766 da towarstwo "Wendisches Predigerkolloquium" krótke stawizny swojeho mjeztym 50-lětneho wobstaća ćišćeć. Dźeń załoženja swjećeše so z božej mšu w Pawołej cyrkwi; přizamknyštej so swjedźeńska rěč a jědź. Mjeztym dósta prědarske towarstwo tež podpěru z Łužicy: někotři serbscy duchowni, mjez nimi tójšto z bywšich sobustawow kaž Jurij Mjeń z Njeswačidła, pisachu list na prěnjeho profesora teologiskeje fakulty, wěsteho Christiana Augusta Crusiusa, w kotrymž jeho prošachu předsydstwo prědarskeho towarstwa přewzać. Crusius próstwu přiwza. Wot nětka měješe prědarske towarstwo stajnje profesora za prezesa, kotryž njewodźeše jenož zwučowanja, ale so tež powšitkownje wo prawidła a porjad towarstwoweho skutkowanja staraše a přez swoju reputaciju njemało nahladnosć powyši.
Wot toho wothladajo pak piše Korla Awgust Jenč w swjedźeńskim pismje k 150. jubilejej towarstwa, zo w sćěhowacym času liwkosć a njeporjad přiwzaštej. A jako 1773 najwjetši dźěl sobustawow towarstwa Lipsk wopušći, dyrbješe so prědarske towarstwo samo rozpušćić. Hakle w lěće 1778 dźěławosć zaso wožiwi. Prěnje zjawne serbske prědowanske zwučowanje wotmě so znowa w Pawołej cyrkwi, kaž bě to z lěta 1716 z wašnjom. Potym přizamkny so swjedźeń z wječerju, hudźbu, piwom a tobakom, kaž Jenč to wopisuje.
Hač do spočatka 19. lětstotka bu prědarske towarstwo ze so měnjacej angažowanosću dale wjedźene a wuwi čiłe wědomostne dźěło. Pod wjednistwom profesora Carusa bu towarstwo w lěće 1807 rozšěrjene, štož wuskutkowaše so njesměrnje na přichod: sprěnja poskići so němskim studentam, kotřiž běchu hač dotal jenož wurjadni sobustawojo, móžnosć, so z połnohódnimi sobustawami stać. Zdruha přemjenowa Carus "Wendische Predigergesellschaft" - prawdźepodobnje pod wliwom Zhorjelskeho towarstwa "Oberlausitzer Gesellschaft der Wissenschaften" - do "Lausitzer Predigergesellschaft" a da ztřeća dweju staršeju (senioraj) wolić: jedneho za serbske, tamneho za němske naležnosće. To bu trěbne, dokelž njepřińdźe wjac telko serbskich studentow do Lipska, kaž hišće před lětami; w lěće 1809 na přikład njebě ani jedyn Serb sobustaw towarstwa.
W šmjatańcy napoleonskich wójnow dźěławosć towarstwa znowa wolemi.
[wobdźěłać] Najpłódniši čas
Z čim wjetšim entuziasmom bu "Lausitzer Predigergesellschaft" w lěće 1814 wožiwjena. Najprjedy poča so natwarić zamóženje towarstwa, kotrež so tež w dalšim času rozmnoži. Zo by so zaměrnišo a efektiwnišo wědomostnje dźěłać mohło, załožichu so dale, mnohe podtowartswa, kotrymž tak mjenowani subseniorojo předstejachu: tak eksistowaše na přikład eksegetiske, homilitiske, psychlogiske, philologiske a katechetiske towarstwo. Wosebje intensiwnu dźěławosć wuwi serbske towarstwo SORABICUM respektiwnje SORABIJA. Tak započa so pod seniorom Lubjeńskim serbsko-němski słownik zestajeć. W dwacetych lětach, jako Handrij Zejler w Lipsku studowaše, zesylni "Sorabija" swoju aktiwitu: serbske ludowe spěwy, přisłowa a bajki so hromadźachu, sobustawojo komponowachu, basnjachu, spisachu serbske pojednanja a wudachu mjez 1826 a 1828 rukopisnu tydźensku nowinu "Serbska Nowina".
W slědowacym času pak zhubi so serbskosć stajnje a bóle z towarstwa "Lausitzer Predigergesellschaft". Z jedneho boka studowachu zaso měnje Serbow w Lipsku, a z tamneho wěnowaše so prědarske towarstwo we wjetšej měrje teologiskim a druhim wědomostnym dźěłam w swojich němskich towarstwach, tak bóle a bóle wudokonjene seminarne dźěło wupłodźi, kaž pisa cyrkwinski stawiznar Gerhard Graf.
Přez dalše wotewrjenje smědźachu z lěta 1844 tež mužojo, kotřiž njeběchu z Łužicy do towarstwa zastupić. Tući dóstachu wot 1851 samo połne prawa.
[wobdźěłać] Bijaca korporacija
Ale kak jara smědźeše so nowym prudam, w kotrychž so stajnje bóle zwjazkownosć manifestěrowa, wotewrić? Wotmołwa na prašenje bu čim nuzniša ćim bóle w druhej połojcy 19. lětstotka zwjazki rozkřěwachu. Woni skoro wšitke druhe studentske zjednoćenstwa wustorčichu. Prědarske towarstwo prócowaše so spadowaceje ličby sobustawow dla atraktiwnosć zwyšić, ale problematiske zwosta, hač hodźeše so zwjazkowe wašnje žiwjenja tak lochce na prědarske towarstwo přenjesć.
Naposledk so towarstwo módźe podwoli. "Lausitzer Predigergesellschaft" bu bijaca korporacija - 1899 wotmě so prěnje tesakowanje. W samym času załoži so, kaž bě to za tajke zwjazki z wašnjom: "Altherrenverband", kotryž polěpši financielnu situaciju towarstwa. Tak zamóh zwjazk 1908 do swójskeho domu zaćahnyć. Hladajo na 500 lětny jubilej uniwerzity da sej towarstwo 1909 nowe mjeno: z toho časa mjenowaše so wone jenož hišće "Sorabija". Mjeno měješe bóle krajerski charakter wuzběhnyć, hač zo woprawdźity poćah k serbskemu zwurazni. Z tutym noworjadowanjom pak so wědomostne a wobsahowe dźěło pomjeńši, doniž so spočatk 20. lětstotka cyle njezhubi. Jako mały zwjazk měješe pak sebi "Sorabija" w sćěhowacych lětach jara ćežko, dokelž dyrbješe so napřećo druhim zjednoćenstwam přesadźić.
Zo njeby so "Sorabija" wot NS-zarjadnišćow zakazała, přizamkny so wona w lěće 1934 k "Deutsche Landsmannschaft", kotraž pak so dwě lěće pozdźišo pod ćišćom NS-hamtow rozpušći. Tak žiworješe "Sorabija" jenož hišće w swojim zwjazku starcow (Altherrenverband). Ale tež tutón bu 1942 do "NS Altherrenverband" zarjadowany a tohodla 1945 zakazany. Suspektny a njepřewidny wotrězk towarstwowych stawiznow so z tym skónči.
[wobdźěłać] Nowy započatk w socialistiskej Němskej
W lěće 1951 zhromadźichu so znowa serbscy studenća pod mjenom "Sorabija" w Lipsku, k prěnjemu razej w swójskim serbskim internaće. A to jako lokalna skupina Domowiny. Z tym nasta intensiwna a kruće organizowana dźěławosć: měsačnje wotměwachu so zarjadowanja, na přikład čitanja abo přednoški. Tež "Sorabija" měješe plan po socialistiskim wašnju spjelnić a centralnemu komitejej Domowiny prawidłownje rozprawjeć. Prócowanju SNM, Sorabiju pod swójsku kontrolu dóstać, wobarachu pak so studenća wuspěšnje. W sydomdźesatych lětach měješe "Sorabija" přez 100 sobustawow. Ze změnu 1989 a z tym zwjazanym přestrukturěrowanjom Domowiny so lokalna skupina Lipsk rozpušći.
[wobdźěłać] Po změnje
Z lěta 1991 eksistuje "Sorabija" jako zapisane towarstwo nic jenož serbskich studentow. Tež 282 lět po załoženju je hłowny nadawk pěstowanje serbskeje rěče a nałožkow. Kóžde lěto swjeći so na přikład kermuša, chodojtypalenje, mejemjetanje abo druhe serbske nałožki. Tam a sem přeprošuja so tež znaći serbscy spisowaćeljo k literarnym wječorkam.
Tučasnje ma "Sorabija" Lipsk 26 aktiwnych sobustawow a jedneho čestneho sobustawa.
