G-6-PD

Izvor: Wikipedija

Predloženo je da se ovaj članak/kategorija preimenuje. (Rasprava)

Deficit glukoza-6-fosfat dehidrogenaze (hemolitička anmija)

Glukoza-6-fosfat dehidrogenaza i ciklus pentoza fosfata. Put pentoza fosfata proizvodi u citosolu NADPH i riboza-5-fosfat. NADPH se upotrebljava u reduktivnoj biosintezi, a riboza-5-fosfat u sintezi DNA, RNA i nukleotidnih koenzima. G6PD je enzim koji katalizira dehidrogenaciju glukoza-6-fosfata što je ujedno i prvi korak u ciklusu pentoza fosfata.

Eritrociti i G6PD. Put pentoza fosfata je jedini izvor NADPH u eritrocitima. Njegova uloga u eritrocitima je da reducira disulfidni oblik glutationa (GSSG) u sulfhidridni oblik (GSH). Tu reakciju katalizira glutation-reduktaza. Uloga reduciranog oblika glutationa je inaktivacija oksidanasa koji napadaju eritrocite.

Definicija. Deficit G6PD predstavlja enzimopatiju koja prvenstveno pogađa eritrocite te im smanjuje mogućnost da se sami brane od štetna djelovanja oksidanasa te se razvija slika hemolitičke anemije.

Genetska podloga. Gen za G6PD nalazi se na X kromosomu, a taj lokus pokazuje znatan polimorfizam. Poznato je da postoji više od 250 genetskih uvjetovanih inačica nedostataka G6PD. Budući da je taj gen lokaliziran na X kromosomu, u muškaraca se javlja nedostatak enzima u svim eritrocitima, dok heterozigotne žene imaju dvije populacije eritrocita – jednu s normalnom enzimatskom aktivnošću, a drugu s nedostatkom G6PD. U većine drugih stanica G6PD određuje drugi gen. Prema tome, muškarci su znatno osjetljiviji na oksidativna oštećenja, dok su žene najčešće asimptomatski nosioci.

Vanjski faktori. Sama genska podloga ne dovodi i do manifestacije bolesti. Klinički očitovanje deficita G6PD razvija se tek kada eritrociti dođu u kontakt s oksidansima, a to se najčešće događa kada eritrociti dođu u kontakt s nekim lijekovima ili toksinima. Najčešći lijekovi koji izazivaju manifestnu sliku jesu: antimalarici, sulfonamidi, aspirin (u visokim dozama), nesteroidni antiinflamatorni lijekovi, nitrofurantion, fenacetin i drugi. Također, česti uzrok hemolize su i zaraze jer fagocitne stanice oslobađaju slobodne radikale.

Hemolitička anemija zbog deficita G6PD je primjer bolesti za čiji je razvoj osim genetske podloge potreban i utjecaj okoline.

Patofiziološka zbivanja na molekularnoj razini. U mladim stanicama eritrocitopoeze stvara se normalna količina enzima, ali on se raspada mnogo brže nego normalno, tako da «stari» eritrociti sadrže progresivno sve manje enzima i postaju sve osjetljiviji na djelovanje oksidanasa. Kod smanjene ili izostavljene produkcije G6PD dolazi do smanjenja koncentracije reduciranog glutationa pa se eritrociti ne mogu braniti od oksidanasa te se raspadaju (hemoliza). Neki od uzročnika stvaranjem vodikova peroksida uzrokuju oksidaciju GSH u GSSG, a kako je regeneracija GSH oštećena dolazi do nakupljanja peroksida koji uzrokuje denaturaciju globinskih lanaca zbog oksidacije sulfhidrilnih grupa. Denaturirani hemoglobin se taloži i tako nastaju inkluzije – tzv. Heinzova tjelešca. Tako eritrociti gube svoju funkciju, a danje oštećenje membrane odvija se u slezeni (groblje eritrocita) gdje fagociti nastoje «izvući» inkluzije iz eritrocita. Budući da koštana srž stalno stvara nove eritroblaste i mlade stanice, često je usprkos prisutnosti hemolitičkih agenasa hemoliza minimalna.

Klinička slika. Bolest se može očitovati kao akutna hemolitička kriza i kao kronična hemolitička anemija.

a) akutna hemolitička kriza – palpitacije (lupanje srca); tahikradija (ubrzana srčana akcija); dispneja (subjektivan osjećaj nestašice zraka); glavobolje; omaglice; smetnje vida; ikterus – žutica (javlja uslijed povećane koncentracije bilirubina koja nastaje razgradnjom eritrocita, a koju jetra ne može konjugirati pa se odlaže u kožu i bjeloočnice)

b) kronična hemolitička anemija – blago izraženi simptomi; bljedilo; umor; malaksalost.

Dijagnoza. Dijagnoza se postavlja temeljem anamneze i fizikalnog pregleda kojom obuhvaćamo simptome i znakove koje pacijent navodi. Biokemijskim laboratorijskim pretragama određujemo koncentraciju bilirubina (vrijednosti povišene); laktat-dehidrogenaze (vrijednosti povišene) i haptoglobina (snižene vrijednosti). U crvenoj krvnoj slici nalazimo smanji broj eritrocita i hemoglobina.

Diferencijalna dijagnoza. Zbog razlučivanja hemolitičke anemije uzrokovane deficitom G6PD od ostalih vrsta hemolitčkih anemija određuje se koncentracija enzima G6PD koja je snižena.

Terapija. Liječenje je simptomatsko i nalaže prekid uzimanja lijeka koji je doveo do manifestacije bolesti i u težim stanjima transfuziju. Splenektomija (kirurško odstranjenje slezene) pokazalo je prolazno poboljšanje.