یزد

از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد.

یزد در فاصله ۶۷۷ کیلومتری تهران قراردارد. یزد به شهر دوچرخه‌ها، شهر شیرینی و شهر بادگیرها نیز شهرت دارد. از شیرینیهای معروف یزد قطاب، پشمک، باقلوا و کیک یزدی هستند. مشخص‌ترین وجهه شهر معماری خاص کویری ان است. بادگیرها، مناره‌ها و گنبدها مشخص‌ترین جنبه ظاهری معماری شهر است. در این معماری از بادگیر برای گرفتن جریان باد و خنک‌کردن فضای ساختمان به کار می‌‌رفته است. از اماکن دیدنی شهر می‌توان به میدان امیرچخماق، باغ دولت آباد، زندان اسکندر (مدرسه ضیاییه)، آتشکده زرتشت، ساعت مارکار و مسجد جامع یزد اشاره کرد. همچنین از مناطق خوش آب وهوای استان مهریز، طزرجان و غربال‌بیز هستند. یزد به دلیل موقعیت جغرافیایی خاص خود کمتر مورد هجوم اقوام مهاجم قرار گرفته‌است. بیشترین دغدغه مردم این شهر کار و تلاش و سامان دادن به اوضاع خانوادگی و اقتصادی است. از دبیرستان‌های قدیمی یزد می‌‌توان به دبیرستان مارکار، دبیرستان ایرانشهر و دبیرستان امیرکبیر نام برد.

[ویرایش] بناهای باستانی

  پيشينه تاريخی 

منطقه ی يزد يکی از سرزمينهای باستانی و دارای ميراث درخشانی از فرهنگ و تمدن کهن و ادوار مختلف تاريخی با قدمت 3 هزار سال است. برخی از مورخين بنای اوليّه ی شهر يزد را به زمان اسکندر مقدونی نسبت می دهند که وی زندانی ساخته و نام آن را چنين نهاده است و به اعتقاد عده ای ديگر از تاريخ نويسان در دوره ی ساسانيان به فرمان يزد گرد اول ( 421-339 م ) در اين محل شهری بنام يزدان گرد بنا گرديده است. نام يزد از همين عنوان گرفته شده است و به معنی مقدس، فرخنده و در خور آفرين می باشد.

مورخين يونانی شهر کهن و باستانی را اياتيس خوانده اند که احتمالا بعد از ويرانی شهر کهن 'کته' پديد آمده است. پس از ظهور اسلام و گرايش مردم ايران به دين اسلام به يزد لقب ' دارالعباده ' داده شد. يزد به معنای پاک و مقدس و يزد گرد به معنای داده خدايی است. شهر يزد نيز به معنای شهر خدا و سرزمين مقدس است. يزد نگين کوير است و اولين بار نام آن در کنار اسم چينی تخمه يکی از همرزمان داريوش آورده شد. اين ناحيه همواره در دوره هخامنشيان از راههای معتبر موسسه های راهداری، مراکز پستی و چاپاری برخوردار بوده است. راهداری در يزد قديم چنان اهميتی داشت که خاندان آل مظفر از منصب راهداری ناحيه ميبد به پادشاهی رسيدند. در طی قرون متمادی آباديهای کوچک و بزرگ متعددی در اين سرزمين پديد آمده و از ميان رفته است. آنچه اينک سرافراز از ميان ريگهای روان احصار، مصون از رخدادهای مخرب تاريخی بر جا مانده يادگارهای گويا از سرنوشت تاريخی اين سرزمين و نشانگر فرهنگ و تمدن پربار است. گرچه قدمت آبادی نشينی و تمدن در اين سرزمين از هراره جلگه های يزد تکوين يافته است ، منابع مکتوب پيدايش را به عهد پيشداديان نسبت داده اند.

  فرهنگ بومی حاکم بر استان 

استان يزد از سرزمينهای قديمی و تاريخی است و در ميان ايالتهای قديمی و بزرگ پارس، اصفهان، کرمان و خراسان قرار داشته است. اين سرزمين از معابر و گذرگاههای مهم در ادوار تاريخی محسوب می شده است. اين استان از درگيريها و جنگهای سياسی تاريخ کشور ايران تا حدودی ايمنی داشته است. از طرفی صعب العبور بودن راهها به همراه محدوديت منابع آبی و غيره مانع عمده تسخير اين منطقه توسط بعضی از حکومتهای بزرگ و کوچک حاشيه و پيرامون اين منطقه در طول تاريخ بوده است، که با گواهی گرفتن از منابع تاريخی ، آبادی نشينی در اين منطقه از قدمت طولانی برخوردار است. از مظاهر فرهنگ مادی و معنوی که مردم اين خطه از خود به جای گذاشته اند و ميراث تاريخی آنها در دوره های قديمی به حساب آمده و نشانه هايی از مهر و آناهيتا، ايسانيس و هخامنشی و زندان اسکندر و برج و بارو و کهن درهای بزرگ و عظيم و پناهگاههای متعدد و موبدان و سران ساسانی و ابنيه و يادگارهای بعد از اسلام نظير مساجد و امامزاده ها و مزارها که نشانگر فرهنگ و تمدن مردم چه قبل و چه بعد از دوره اسلامی بوده است.

  فرهنگ، زبان و گويش مردم يزد

مردم يزد به زبان فارسی رايج با پاره ای ويژگيهای گويشی سخن می گويند و بسياری از واژه ها و ترکيبات زيبای فارسی را در گويش خود حفظ کرده اند. در استان يزد برخی ويژگيهای گويشی ميان شهرستانهای مختلف محسوس است. معتقدان به آيين زرتشتی در ميان خود هنوز به زبان تياک نشان سخن می گويند و بويژه مراسم مذهبی خود را با اين زبان انجام می دهند.

  اماکن دیدنی استان یزد

آب انبار شش بادگیر- آتشکدهُ یزدان- امیر چخماق- باغ گلشن طبس- پیر سبز چک چک- خانه ی لاری ها- دخمه ی زرتشتیان- رباط ساغند- زندان اسکندر-سرو کهن ابرکوه- غار چهار طاقی- قلعه ی مروست- قلعه ی ندوشن- مسجد جامع کبیر یزد- مسجد شاه ولی- میدان و حمام خان ...

محله های قدیم استان یزد : درباره معماری خاص اقلیم های گرم و خشک جهان تحقیقات گسترده ای انجام گرفته که بافت و ساخت معماری ویژه ی منطقه ی یزد از بارزترین نمونه ی این نوع معماری در جهان است و سهم قابل ملاحظه ای از این تحقیقات رابه خود اختصاص داده است . گذشته از جاذبیت و زیبایی خاص این معماری ، تناسب آن با نیازها و شرایط اقلیمی- فرهنگی مردم منطقه نیز از ویژگی های ارزنده و جالب توجه آن است . از جمله نمونه های بارز معماری قرنهای گذشته محله ی ( فهادان ) یا ( یوزداران ) است که در گویش محلی جنگل یا محل یوزاران نامیده می شود که قدمگاه منسوب به حضرت امام رضا(ع) نیز در این گذر واقع شده است . در مرکز هر محله معمولاً حمام ، بازارچه ، آب انبار ، مسجد ، حسینیه ، لرد ، کارگاه های کوچک ، جوی آب (برای دسترسی به قنات) قرار دارد که بسیاری از این امکانات هنوز پا برجا هستند . اقلیت های دینی نظیر یهودیان بیشتر در محله یهودی ها در سمت جنوب مسجد جامع ساکن هستند و کنیسه ی خاص خود را دارند ، اما زرتشتیان در طیف وسیعی از شهر ساکن بوده و هستند که از جمله ی این محلّه ها می توان : محلّه ی عیش آباد ، محلّه ی نعیم آباد ، کوچه ی بیوک ، محلّه نرسی آباد ، محلّه ی اَهَرستان و ... را نام برد . خانه های قدیمی : خانه های قدیمی از نظر موقعیّت مکانی در جهت قبله قرار دارند ، این جهت گیری از لحاظ اقلیمی شرایط را به وجود آورده است تا فضاهای تابستانی و اتاق های زمستانی به طرزی مفید پیرامون حیاط مرکزی قرار گیرند . حیاط مرکزی اصلی ترین فضای خانه ی یزدی است ، حوض آب در وسط حیاط قرار گرفته است و باغچه ها دور تا دور آن با درختانی که نیاز کمی به آب دارند همچون اَنار ، اَنگور ، اَنجیر و پسته که علاوه بر سبزی خانه و تامین سایه و خنکی هوا از خشکی هوا نیز می کاهد. (Ht.1987 ۱۹:۰۱, ۳۰ نوامبر ۲۰۰۶ (UTC))

[ویرایش] بادگیرها

[ویرایش] بناهای زرتشتیان

نخستین آتشکده زرتشتیان

معبد مقدس زرتشتیان، پیر هرشت

نام باستانی یزد ایساتیس ISATIS میباشد که در متن بالا به اشتباه ایاتیس آمده است شایسته است اصلاح شود. همینطور بنای آتشکده زردشتیان درست است

[ویرایش] ره‌آورد

• قطاب
• پشمک
• باقلوا
• کیک یزدی

	استان یزد
مرکز	یزد
شهرستان‌ها	ابرکوه | اردکان | بافق | تفت | خاتم | صدوق | طبس | مهریز | مِیبُد | یزد
شهرها	ابرکوه | احمدآباد | اردکان | اشکذر | بافق | بهاباد | تفت | چورزق | حمیدیا | خضرآباد | زارچ | شاهدیه | طبس | عشق‌آباد | مروست | مهردشت | مهریز | میبد | ندوشن | نیر | هرات | یزد
اماکن دیدنی	آب‌انبار شش‌بادگیر | آتشکده یزدان | امیرچقماق | باغ گلشن طبس | پیر سبز چک‌چک | خانه لاری‌ها | دخمه زرتشتیان | رباط ساغند | زندان اسکندر | سرو کهن ابرکوه | غار چهارطاقی | قلعه مروست | قلعه ندوشن | مسجد جامع کبیر یزد | مسجد شاه‌ولی | میدان و حمام خان |

[ویرایش] پیوند به بیرون

در ویکی‌انبار منابعی در رابطه با

یزد

موجود است.