کلسیت
از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد.
نام کلسیت از واژه لاتین کالکس (Calx) به معنی آهک سوزان گرفته شده است.
سیستم تبلور کلسیت در سیستم سه‌گوشه، رده اسکالنوئدریک متبلور می‌شود. دارای بلورهای درشت و مشخص و یا بصورت توده‌های دانه‌ای است. فرمهای رومبوئدر و اسکالنوئدر کلسیت فراوانتر است. دارای ماکلهای گوناگون و متنوع نیز است.
فهرست مندرجات |
[ویرایش] ساختار کلسیت
ساختار کلسیت به صورت رومبوئدر است و در آن یونهای کلسیم و بنیان (CO3)2- بطور یک در میان قرار دارند. در بنیان CO3 هر کربن به‌وسیله سه اکسیژن، به صورت مثلث احاطه شده است و مثلثها در صفحه‌های عمود بر محور C قرار دارند. این ساختار را می‌توان با شبکه تبلوری نمک طعام مقایسه نمود که در آن یونهای کلسیم در موقعیت یونهای سدیم و مثلثهای CO3 در موقعیت مکانی یونهای کلر قرار دارند.
[ویرایش] مشخصات ماکروسکوپی کلسیت
کلیواژ: دارای کلیواژ کامل موازی با سطوح رومبوئدری (1011) است و زاویه بین سطوح کیلواژ 74 درجه است. در اثر کلیواژ کلسیت به آسانی به صورت متوازی‌السطوح لوزی می‌شکند.
سختی: سختی کلسیت در سطح کلیواژ 3 است و در سطوح دیگر 2.5 است. که به آسانی توسط چاقو خط برمی‌دارد، ولی توسط ناخن خط برنمی‌دارد.
رنگ: رنگ آن سفید یا بی‌رنگ است، اما در اثر وجود بعضی ناخالصی‌ها می‌تواند به رنگهای سبز، زرد، آبی و حتی قهوه‌ای تا سیاه نیز دیده شود، رنگ خاکه آن نیز بی‌رنگ است.
ماکل: ماکل در بلورهای کلسیت به صورت فراوان دیده می‌شود. فراوانترین آنها با سطح ماکل (0001) است که در این صورت شبیه به دی‌تری گونال پایرامیدال است. همچنین ماکل پلی سنتتیک، ماکل قلبی شکل و پروانه‌ای نیز در آن دیده می‌شود.
فرم: کلسیت علاوه بر فرمهای بلوری، به صورت دانه‌ای، ساقه‌مانند، رشته‌ای، استالاکتیتی و توده‌ای نیز تشکیل می‌شود.
خاصیت مشخصه کلسیت: کلسیت در اسیدها، حتی در حالت سرد، با ایجاد گاز CO2، به آسانی حل می‌شود. اگر کمی اسید کلریدریک رقیق و سرد روی کلسیت بریزیم با آن واکنش داده و می‌جوشد. مشخصات میکروسکوپی کلسیت نور طبیعی
کلسیت در نور طبیعی بی‌رنگ است، اما بعضی اوقات به صورت مه‌آلود دیده می‌شود. گاهی به صورت االیتی یا اسفرولیتی دیده می‌شود. کلیواژ کامل آن به موازات سطح (1011) به صورت دو سری متقاطع با زاویه ́55 , ˚74 دیده می‌شود. گاهی دارای جدایش به موازات سطح (0112) است، که به خاطر ماکل است. برجستگی بلور از جهات گوناگون، متفاوت است. از اینرو، برجستگی ضعیف تا متوسط، منفی یا مثبت دارد. مقاطع موازی با سطح (0001) برجستگی ثابت دارد.
نور قطبیده
بیرفرژانس فوق‌العاده قوی دارد و رنگهای تداخلی آن رنگهای سفید سریهای فوقانی است. خاموشی نسبت به اثر کلیواژ متقارن است. ماکل پلی‌سنتتیک زیاد دیده می‌شود. تیغه‌های ماکل به ویژه در کلیستهای تولید شده در اثر دگرگونی بطور معمول موازی با قطر بزرگ لوزی است، اما گاهی نسبت به آن مایل دیده می‌شود. این تیغه‌ها اغلب خیلی ظریف هستند و تیغه‌های ماکل به علت نازکی زیاد از خود رنگ تداخلی سری اول را نشان می‌دهند.
نور متقارب: یک محوری منفی است و اغلب دوایر رنگین دارد. گاهی به صورت دو محوری دیده می‌شود. نحوه و محل پیدایش کلسیت کلسیت یکی از کانیهای فراوان سنگهای رسوبی و دگرگونی است. سنگ آهک، تراورتن و مرمر فقط از کلسیت ساخته شده‌اند. حدود 50 درصد ترکیب مارنها، کلسیت است. بخش اعظم ماسه‌سنگ‌های آهکی را کلسیت می‌سازد. کلسیت در سنگهای آذرین بیرونی بطور ثانوی تشکیل می‌شود. اسکلت آهکی موجودات زنده، ممکن است کلسیتی باشد.
گل سفید یک نوع آهک متخلخل و نرم و خاکی است که از پوسته آهکی روزن‌داران تولید شده است. مرمر اونیکس یک نوع آهک است که از رشته‌های ظریف کلسیت ساخته شده است. تراورتن نیز کلسیت است که در محل چشمه‌های آهکی تشکیل می‌شود. در ایران سنگهای آهکی که از کلسیت همراه با ناخالصی تشکیل شده‌اند، بسیار فراوان هستند و تقریباً در همه استان‌ها وجود دارند.
[ویرایش] کاربرد کلسیت
کلسیت به صورت سنگ آهک در صنایع سیمان و کارخانجات آهک‌پزی به‌مقدار زیاد مصرف دارد. در صنایع شیمیایی مانند کارخانه قند، برای تصفیه و جداسازی ترکیبات فسفاتی و اسیدهای آلی، در صنایع نفت برای خنثی کردن ترکیبات آلی، سولفیدها و بی اثر ساختن گاز انیدرید سولفوره و تهیه گریس ویژه بکار می‌رود. در کارخانه‌های ذوب فلزات، به عنوان کمک ذوب، در صنایع رنگ به عنوان پرکننده و نیز در صنایع چرم، برای جدا کردن مو و پشم استفاده می‌شود. همچنین به صورت پودر مل در نقاشی و نیز در خمیر دندان، لاک شیمیایی، عطر و لاستیک سازی مصرف می‌شود. در صنایع ساختمانی به عنوان سنگ نما به نام مرمریت یا تراورتن، سنگ چینی، مرمر و نیز در بتن به صورت سنگدانه مصرف می‌شود. انواع شفاف آن به نام اسپات دیسلند قبلا در ساخت وسایل نوری، از جمله نیکل، برای تولید نور قطبیده به کار می‌رفت. اما امروزه به جای آن از صفحات پلاروید استفاده می‌شود.
