شوشی
از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد.
شوشی یا شوشا یکی از شهرهای جمهوری آذربایجان است.
بررسیهای اخیر نشان میدهد که شوشا از قدیم منطقهای مسکونی بوده است. به گفته منابع ارمنی، این شهر در قرون وسطی «شیکاکار» و سپس «قارادولوق» نام داشت. شهر شوشا اکنون در ۴۰۳ کیلومتری غرب باکو و در ۱۱ کیلومتری ایستگاه راهآهن خانکندی واقع است. این شهر در ارتفاع ۱۴۰۰ متری در رشته کوههای قرهباغ قرار دارد. شهر شوشا طی سه مرحله تشکیل شد و در شکلگیری ساختار شهری آن، الگوهای شهرهای فئودالی شرقی دایر بر سیستم تقسیمات محلهای تأثیر بسیار داشته است:
۱- مرحله اول در سالهای ۱۷۵۳-۱۷۵۴ م با ایجاد باروی شهر و احداث قصرها آغاز و با شکلگیری بخش‌های پایینی قسمت شرقی شهر و محلههای پایین خاتمه یافت.
۲- مرحله دوم در زمان حکمرانی ابراهیم خلیلخان (۱۷۵۹-۱۸۰۶) بخش‌های بالایی قسمت‌های شرقی شهر ساخته شد و محلههای بالا شکل گرفت.
۳- مرحله سوم مربوط به ساخت و ساز در اراضی درهای، تپهای غرب شهر و شکلگیری محلات است که هم‌زمان با سالهای پس از انضمام قهری قرهباغ به روسیه بود.
پایان ساخت و ساز محلههای بالا و پایین شهر و شکلگیری محلههای غربی در شکلگیری معماری و برنامهریزی شهر، خاتمه مرحله پایانی بود. در شوشا در مراحل بعدی گسترش خود، به استثنای بخش غربی شهر، بازسازی و نوسازی صورت نگرفته است و به همین سبب شکلگیری مراحل تاریخی معماری و شهرسازی، خیابانها و میادین نمونه و خانههای مسکونی جالب توجهند. از این آثار میتوان از دیوار قلعه، قصرهای درون قلعه، کاخ پناهعلیخان، برج قارابویوک خان، دروازه گنجه (که یکی از درازههای اصلی شهر بود)،خانهٔ خورشیدبانو ناتوان، املاک کاخ مانند حاج قلی، خانه اسدبیگ، خانه مهمانداروفها، خانه ظهراببیگوفها، مسجد جامع (یوخاری مچید یا گوهرآغا مچیدی)، آرامگاهها و چشمهها (همه متعلق به سدههای ۱۸ و ۱۹) نام برد که خود از نمونههای زیبای معماری شوشا به شمار میروند. کربلایی صفی خان (زایش ۱۷۸۸ اهر- مرگ ۱۹۱۰ شوشا) یکی از معماران چیرهدست آذربایجانی در نیمه سدهٔ ۱۹ به قرهباغ آمده و کار در سبک معماری شرقی را در آنجا ادامه داد. نوسازی امامزاده بردع (۱۸۶۸)، ساخت مسجد آغدام (۱۸۷۰)، ساخت آشاغی مچید در شوشا (۵- ۱۸۷۴)، ساخت مسجد گوهرآغا در شوشا و مسجد قرهباغلیلار در عشقآباد (۱۸۸۰) از آثار اوست. شوشا زادگاه بزرگانی چون وزیروف، خورشیدبانو ناتوان، میرمحسن نواب، اوزئییر حاجی بیگوف و خان شوشینسکی و مدفن ملاپناه واقف است. - بناهای برجامانده از ابراهیمخلیلخان در قرهباغ به این ترتیب هستند:
- الف) مسجد جامع که در سال ۱۱۸۲ ق ساخته شد و سپس به دستور دخترش گوهرآغا مرمت گردید.
- ب)دیوار قلعه شوشا که در سال ۱۱۹۸ق در عرض سه سال ساخته شد.
- ج) هر دو قلعه عسکران که در ۱۲۰۳ ق ساخته شدند.
- د) عمارت واقع در خزینهدرهسی
- و) عمارت خان باغی در یک فرسخی شوشا
- ه) حصار باغ آغدام و گنبدهای قبرهای پناهخان و اولادش.
[ویرایش] منبع
[shahmarasi.persianblog.com]
