حزب توده ایران
از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد.
حزب توده ایران سازمان اصلی چپ در تاریخ معاصر ایران بوده است.
فهرست مندرجات |
[ویرایش] پیدایش
حزب توده ایران در سال ۱۳۲۰ تأسیس شد. بنیان‌گذاران آن عده‌ای از روشنفکران و فعالان چپ‌گرا و ملی‌گرای ایران بودند که اغلب در دوره دیکتاتوری رضا شاه تحت تعقیب یا در زندان بودند.
[ویرایش] اهداف و برنامه‌ها
[ویرایش] دههٔ ۲۰ و انحلال
حزب پس از تأسیس با استقبال بسیاری روبرو شد و توانست کارگران و دانشجویان و زنان را سازماندهی کند. بسیاری از روشنفکران نیز به سوی حزب جلب شدند.
همسویی حزب با شوروی و دفاع آن از سوسیالیزم موجب خروج برخی مخالفان از صفوف حزب شد و پس از شکست فرقه دموکرات انشعابی در حزب رخ داد و گروه مهمی از روشنفکران به رهبری خلیل ملکی حزب را ترک کردند.
در ۱۳۲۷ سوء‌قصدی به جان شاه شد و پس از آن دولت حزب توده ایران را منحل اعلان کرد. بعد از این اعلان حزب به فعالیت مخفی روی‌آورد.
[ویرایش] نقش مصدق
با شروع نهضت ملی شدن نفت و نخست‌وزیری دکتر مصدق، حزب توده ایران به یکی از بازیگران اصلی صحنه سیاسی ایران تبدیل شد. مخالفت حزب با برخی نظرات مصدق در این دوره نقش مهمی در جنبش ملی داشت. پس از ۳۰ تیر ۱۳۳۱ و تظاهرات مردمی که منجر به نخست‌وزیری دوباره مصدق شد، حزب رویه خود را عوض کرد و به پشتیبانی مشروط از مصدق پرداخت.
[ویرایش] کودتا
در کودتای ۲۸ مرداد ۱۳۳۲ حزب، بر خلاف تبلیغات خود در روزهای قبل از آن، نتوانست اقدام موثری در مقابله با کودتا کند و سازمان‌های حزبی تحت تعقیب و سرکوب حکومت قرار گرفتند. بخش بزرگی از رهبران حزب به خارج از کشور رفتند و بسیاری از آنان تا ۱۳۵۷ نتوانستند به ایران بازگردند.
[ویرایش] سازمان افسری
یک سال بعد از کودتا سازمان مخفی حزب در نیروهای مسلح که به سازمان افسری معروف بود کشف شد و بسیاری از اعضای آن با زندان و شکنجه و اعدام روبرو شدند.
[ویرایش] در تبعید
در دههٔ ۱۳۴۰ حزب عملا در صحنه سیاسی ایران حضور نداشت و با انتشار نشریه و اداره یک برنامه رادیویی ارتباط با هواداران خود در داخل کشور را حفظ می‌‌کرد. کوششی که در اواخر این دهه برای ایجاد یک سازمان مخفی (معروف به تشکیلات تهران) در داخل ایران صورت گرفت به خاطر نفوذ سازمان امنیت در آن به جایی نرسید و به بازداشت و شکنجه و اعدام عده‌ای از توده‌ای‌ها منجر شد.
[ویرایش] انقلاب
با رشد مبارزات مردمی در اوخر دههٔ ۱۳۵۰ حزب با تغییراتی در رهبری آن به فعالیت بیشتری در داخل و خارج از ایران پرداخت. با سقوط حکومت محمد رضاشاه رهبران حزب به ایران بازگشتند. حزب به رهبری نورالدین کیانوری دبیرکل آن دوباره به صحنه سیاسی ایران بازگشت. سیاست حزب در این دوره حمایت از انقلاب ایران بود.
[ویرایش] سرکوب
سال ۱۳۶۲ جمهوری اسلامی رهبران و بسیاری از اعضای حزب را دستگیر کرد. عده‌ای از رهبران زیر فشار شکنجه در تلویزیون اعترافاتی کردند و گروه زیادی از اعضا و هواداران اعدام شدند یا با زندان شکنجه روبرو شدند.
[ویرایش] سال‌های اخیر
بعد از سرکوب سال‌های دههٔ ۱۳۶۰ حزب از فعالیت در ایران بازماند. بخشی از رهبران و اعضای حزب در خارج از کشور و به طور مشخص در اروپا و آلمان مستقر شدند و فعالیت حزب را پیگیری کردند. در حال حاضر نیز حزب تودهٔ ایران به فعالیت ادامه می‌دهد و نشریهٔ "نامهٔ مردم" را منتشر می‌کند. دبیر کل کنونی آن علی خاوری است.
[ویرایش] جستارهای وابسته
- مجله دنیا
- تقی ارانی
- بزرگ علوی
- احسان طبری
- داوود نوروزی
- ایرج اسکندری
- رادیو پیک ایران
- سلیمان‌میرزا اسکندری
- فرقه دموکرات آذربایجان
- حزب کمونیست ایران (دهه ۱۹۲۰)
- فهرست اعضای شاخص حزب توده
