ایران ایر

از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد.

در متن این مقاله یا بخش از هیچ منبعی نام برده نشده‌است. شما می‌توانید با افزودن منابع بر طبق شیوه‌نامهٔ ارجاع به منابع، به ویکی‌پدیا کمک کنید.

Iran Air
تأسیس:	۱۳۴۰ هجری شمسی
کد یاتا:	IR
کد ایکائو:	IRA
دفتر اصلی:	تهران - ایران
ناوگان:	۳۵ فروند
مقاصد:	۴۶
مرکز فعالیت:	فرودگاه مهرآباد فرودگاه بین‌المللی امام خمینی
نوع شرکت:	دولتی
رئیس شرکت:	سعید حسامی
وبگاه: http://www.iranair.com

هواپیمائی جمهوری اسلامی ایران شرکت هواپیمایی دولتی و بزرگ‌ترین شرکت هواپیمایی ایران است. مرکز این شرکت در تهران است.

این شرکت از هنگام تاسیس در سال ۱۳۴۰ تا سال ۱۳۵۷ «هواپیمایی ملی ایران» نام داشت که به اختصار «هما» نیز خوانده می‌شد. نام رسمی بین‌المللی آن از آغاز تا کنون «ایران ایر» (Iran Air) است.

[ویرایش] تاریخچه

این شرکت در اسفند سال ۱۳۴۰ از ادغام دو شرکت ایرانین ایرویز و پرشین ایرویز با نام فارسی «هواپیمایی ملی ایران»، با علامت اختصاری و نشانه هما و نام بین‌المللی «IRAN AIR» تأسیس گردید. شرکت ایرانین ایرویز در سال ۱۹۴۵ به عنوان نخستین شرکت هواپیمایی حامل پرچم ایران تاسیس شده بود. نام شرکت پس از انقلاب اسلامی به «هواپیمایی جمهوری اسلامی ایران» تغییر یافت.

هما پروازهای خود را با بهره‌گیری از هواپیماهای داگلاس دی سی ۳، دی سی ۶، ویکرز و آورویورک آغاز نمود و در سال ۱۹۶۴ به عضویت کامل یاتا در آمد.

اولین پرواز هما با هواپیماهای جت در سال ۱۹۶۵ با استفاده از یک فروند بویینگ ۷۲۷-۱۰۰ در مسیر تهران-بیروت انجام گرفت. پس از آن شرکت تصمیم به تغییر تمام ناوگان خود به هواپیماهای جت گرفت. با شروع دهه ۱۹۷۰ عصر طلایی هما نیز آغاز گشت. در سال ۱۹۷۱ تعدادی بویینگ ۷۲۷-۱۰۰ و در سال ۱۹۷۴ تعدادی بویینگ ۷۲۷-۲۰۰ وارد ناوگان شرکت شد. همچنین تحویل هواپیماهای گران قیمت بویینگ ۷۴۷ از نوع ۱۰۰ و ۲۰۰ و اس پی از سال ۱۹۷۵ آغاز گشت.

بوئینگ ۷۴۷ ایران ایر

در میانه دهه هفتاد میلادی شرکت پروازهای بدون توقف بسیاری را به طور روزانه به قاره اروپا انجام می داد در این دوره هما بیش از سی پرواز در هفته در مسیر تهران-لندن انجام می‌داد. خط هوایی تهران به فرودگاه جان اف کندی نیویورک در سال ۱۹۷۵ با بهره‌گیری از بويینگ ۷۰۷ و با یک توقف در فرودگاه هیث‌رو لندن آغاز شد. با ورود بویینگ های ۷۴۷ اس پی هما این هواپیماهای دوربرد را در مسیر تهران-نیویورک به کار گرفت و به این ترتیب طولانی ترین خط هوایی بدون توقف جهان را راه اندازی کرد.

در ۸ اکتبر سال ۱۹۷۲ هما قرارداد خرید دو فروند هواپیمای مافوق صوت کنکورد را با کنسرسیوم انگلیسی-فرانسوی امضا کرد. در سال ۱۹۸۰ با توجه به مشکلات به وجود آمده در پروژه کنکورد هما این قرارداد را فسخ نمود. هما آخرین شرکت هوایی خارجی بود که قرارداد خرید این هواپیما را فسخ می کرد. در سال ۱۹۷۸ هما ۶ فروند ایرباس ای ۳۰۰ را برای به کارگیری در مسیرهای محلی از شرکت اروپایی ایرباس خریداری کرد و نخستین بهره بردار هواپیماهای ایرباس در خاورمیانه لقب گرفت. در پایان همین سال هما به بیش از ۳۱ مقصد در داخل و خارج از ایران، از پکن و توکیو تا نیویورک به طور روزانه پرواز می کرد و در حال راه‌اندازی خطوط هوایی جدیدی به مقصد لس آنجلس و سیدنی بود.

در سال های پایانی دهه هفتاد هواپیمایی ملی ایران به عنوان رو به رشدترین شرکت هواپیمایی جهان شناخته می شد و در عین حال یکی از ایمن‌ترین، مدرن‌ترین، و پردرآمدترین شرکت‌های هواپیمایی دنیا نیز به شمار می‌رفت. در سال ۱۹۷۶ هما پس از شرکت استرالیایی کوانتاس ایمن ترین شرکت هوایی جهان لقب گرفت. (تا پیش از انقلاب اسلامی تنها حادثه هما مربوط به سقوط یک فروند داگلاس دی سی ۳ این شرکت در سال ۱۹۵۲ می شد.) در آن سال ها هما سعی داشت از موقعیت استراتژیک ایران به عنوان نقطه‌ای میان شرق و غرب عالم به نحو احسن استفاده کرده و ایران را به مرکز ترانزیت بار و مسافر در جهان تبدیل کند. این روند با انقلاب اسلامی ۱۹۷۹ متوقف شد.

[ویرایش] پس از انقلاب اسلامی

پس از انقلاب اسلامی هما پروازهای خود را در مسیر تهران-نیویورک لغو کرد. این خط هوایی با گذشت حدود ۲۸ سال از آن تاریخ هنوز بازگشایی نشده است. با تعطیلی این خط هوایی هواپیماهای بویینگ ۷۴۷ اس پی هما به طور گسترده در مسیرهای آسیایی و اروپایی به کار گرفته شد. در دهه ۱۹۸۰ با توجه به جنگ هشت ساله ایران و عراق و مشکلات ناشی از آن پیشرفت چندانی در هما صورت نگرفت. با آغاز دهه ۱۹۹۰ میلادی با وجود افزایش شدید تقاضا برای سفرهای هوایی، به دلیل تحریم‌های آمریکا علیه صنعت هوایی ایران هما تنها توانست چند فروند هواپیمای کوچک فوکر ۱۰۰ را از شرکت سازنده هلندی آن خریداری کند.

از مهم ترین اتفاقات دیگر دهه نود میلادی برای هما می توان به راه اندازی شرکت های هواپیمایی خصوصی در ایران اشاره کرد. با توجه به سیاست های دولت ایران در زمان ریاست جمهوری اکبر هاشمی رفسنجانی در آن سال ها شرکت های هواپیمایی مختلفی مانند هواپیمایی ماهان، کاسپین و کیش ایر تاسیس شدند که به انحصار هما در پروازهای داخلی و خارجی پایان بخشیدند. در حال حاضر شرکت هواپیمایی در حال رشد ماهان را می توان مهم ترین رقیب داخلی هما ارزیابی کرد.

در سالهای پایانی دهه ۱۹۹۰ با توجه به بهبود روابط جمهوری اسلامی ایران با اروپا در دوره ریاست جمهوری سیدمحمدخاتمی هما توانست قرارداد خرید چند فروند هواپیمای مدرن ایرباس ای۳۳۰ را با شرکت اروپایی آن نهایی کند، این قرارداد هم در سال ۲۰۰۱ با توجه به فشارهای ایالات متحده آمریکا لغو شد. در همان سال شرکت 5 فروند ایرباس ای 310-200 و 1 فروند ایرباس ای 310-300 را به صورت دسته دوم از ترکیه خریداری کرد. از جدیدترین اقدامات هما می توان به خرید دو فروند ایرباس ای300-600 دسته دوم از شرکت المپیک ایرلاینز یونان اشاره کرد.

تحریم‌های آمریکا علیه ایران که شامل ممنوعیت فروش هواپیما و قطعات آن می شود مهم‌ترین عامل جلوگیری از رشد هما است. امروزه به دلیل تحریم‌ها هما ناوگانی فرسوده و قدیمی دارد. هما نه تنها جایگاه ممتاز جهانی خود در دهه هفتاد را به کلی از دست داده بلکه با سرمایه گذاری برخی کشورهای خلیج فارس مانند امارات عربی متحده، قطر و بحرین در صنعت هوایی خود، در منطقه خاورمیانه نیز به عنوان یک شرکت هواپیمایی درجه دو شناخته می‌شود.

بسیاری از پروازهای بین المللی هما به دلیل کمبودهای این شرکت متوقف شده و شبکه پروازی داخلی این شرکت نیز با وجود افزایش تقاضاها تغییر چندانی نکرده است. به دلیل عمر زیاد هواپیماهای این شرکت میزان تاخیر پروازهای آن نیز افزایش قابل ملاحظه‌ای یافته است. بسیاری از هواپیماهای هما به دلیل نقائص فنی جزئی بازنشسته شده‌اند، چرا که شرکت قدرت تعمیر و تامین قطعات یدکی آنها را ندارد. نمونه این هواپیماها را می توان در فرودگاه مهرآباد دید. یک بویینگ ۷۴۷ اس پی نیز بعد از شکستن ارابه فرود آن در سال ۲۰۰۴ در فرودگاه پکن، بلا استفاده شده است. با این حال هما سعی دارد با اجاره یا خرید هواپیماهای دست‌دوم از کشورهایی مانند ترکیه یا خرید هواپیماهای روسی بخشی از کمبودهای خود را رفع کند.

در ژوئن سال ۲۰۰۶ میلادی پنج کشور عضو دائم شورای امنیت سازمان ملل متحد به اضافه آلمان پیشنهادی به جمهوری اسلامی ایران ارائه دادند که براساس آن به ازای تعلیق فعالیت های هسته‌ای امتیازاتی به ایران تعلق می گرفت، از جمله این امتیازات لغو تحریم های هوایی علیه ایران بود. البته با توجه به پاسخ منفی ایران به این پیشنهاد به نظر می رسد تحریم ها در سال های آینده نیز ادامه یابد.

هما در حال حاضر یک شرکت کاملا دولتی است و کارکنان آن در حدود ۸۸۸۷ نفر هستند. از دیگر شرکت‌های وابسته به هما می توان به هتل‌های زنجیره‌ای هما اشاره کرد.

[ویرایش] ایران ایرتور

هما در سال ۱۹۹۲ شرکت هواپیمای‍ی ایران ایرتور را با استفاده از چند فروند هواپیمای توپولف ۱۵۴ که در بحبوحه فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی از جمهوری های تازه استقلال یافته آن خریداری کرده بود راه اندازی نمود. ایران ایرتور در حال حاضر (اکتبر ۲۰۰۶) با بهره گیری از چهار فروند هواپیمای توپولف ۱۵۴ در حال خدمت رسانی در مسیرهای داخل ایران است. این شرکت به طور کامل از شبکه فروش و خدمات فرودگاهی هما استفاده می کند و پایگاه‌های اصلی آن در فرودگاه مهرآباد تهران و فرودگاه شهید هاشمی نژاد مشهد قرار دارد.

[ویرایش] خصوصی سازی

در ژوئن ۲۰۰۶ با ابلاغ سیاست های کلی نظام جمهوری اسلامی درباره اصل ۴۴ قانون اساسی ایران توسط آیت‌الله خامنه‌ای به رئیس جمهور، دولت ایران اجازه پیدا کرد سهام بسیاری از شرکت‌های وابسته به خود را از طریق بازار بورس واگذار کند که هما نیز یکی از این شرکت هاست. البته با توجه به این که هما در سال های گذشته همواره شرکتی زیان‌ده بوده، به نظر نمی‌رسد در اولویت برنامه‌های خصوصی سازی دولت ایران قرارداشته باشد.

[ویرایش] حوادث

در۵ دسامبر سال ۱۹۵۲ یک فروند داگلاس دی سی ۳ هما در نزدیکی تهران سقوط کرد، در اثر این حادثه ۲۷ نفر جان باختند و تنها دو نفر از سرنشینان نجات یافتند.
در ۲۱ ژانویه ۱۹۸۰ یک فروند بویینگ 727-100 هما در حالی که در آستانه فرود در فرودگاه مهرآباد تهران قرارداشت بر اثر گرفتار شدن در طوفان با ارتفاعات پوشیده از برف البرز برخورد کرد. در اثر این حادثه هر هشت خدمه و تمام ۱۲۰ مسافر پرواز جان سپردند.
در ۳ جولای ۱۹۸۸ پرواز شماره ۶۵۵ هما که از بندرعباس راهی دوبی بود توسط ناو آمریکایی وینسز بر فراز خلیج فارس سرنگون شد. بر اثر این حادثه هر ۲۷۴ مسافر و ۱۶ خدمه پرواز جان باختند. مقامات ارتش آمریکا اعلام کردند خدمه ناو، ایرباس هما را با یک فروند هواپیمای اف۱۴ نیروی هوایی ایران اشتباه گرفته‌اند.