Joannes Leizarraga
Wikipedia(e)tik
Joannes Leizarraga (Beskoitze (Lapurdi), 1506 - 1601) euskal apaiz eta idazlea izan zen, Itun Berria euskaratu zuen lehena.
Apaiz katoliko izan zen, seguraski, protestante egin aurretik. Joana III Albretekoa, Nafarroako erregina, protestantismoa Euskal Herrian sartu nahian zebilen. Horretarako beharrezkoak ziren testuak euskaratzeko Leizarraga izendatu zuen Biarnoko protestanteen sinodoak (batzarreak), 1564ean. Leizarragaren lana, beste lau artzain protestante euskaldunek aztertu zuten gero. 1567an Bastidako artzain bezala ageri da Joannes.
[aldatu] Leizarragaren lanak
Dena itzulpena du. Hiru liburu ezagutzen ditugu:
- Jesus Christ Gure Iaunaren Testamentu Berria; inportanteen eta ezagunena berau;
- Katexismea
- Konfesionea
- Kalendrera;
- ABC edo Kristinoen instrukzionea. Hiruak Arroxelan 1571n argitaratuak.
[aldatu] Kritika
- Itzultzailearen meritua da, gehienbat, krtikoek Leizarragaren lanean azpimarratzen dutena. Prosa ia eredurik gabe jardun beharrak egiten du handia haren itzulpen-langintza erraldoia.
- Menpeko proposizoak erabili beharrak, hizkuntza erromanikoen erako prosara eraman zuen. Latinaren eragina duten egitura sintaktikoak dira horren lekuko. Dena den, esaldietan, perpaus luze eta laburren arteko jokoan eta orekan ere maisu da.
- Iparraldeko euskaldunentzat idatzi zuela igartze zaio, bestalde, Nafarroa Behereko eta Lapurdiko euskalkiez osatua den euskara darabil, Erreformak jomuga zituen euskaldunak horiek baitziren, bereziki. Testamentu Berriaren amaieran zuberotarrentzat lagungarri izan zitekeen hiztegia jartzeak argiago uzten du zein eremutan jokatu nahi zuten, bai erreginak eta bai Leizarragak berak.
- Hizkuntza jasoaren alde, eta itzulpenari zor zaion seriotasunagatik, latinetik hartutako hitz asko erabiltzen ditu, euskarazko ordainak baztertuz. Bide kultista da, beraz, aukeratzen duena.
- Zahar-kutsua dario Leizarragaren euskarari. Hitzetan berritzaile, baina soinuetan eta morfologian arkaiko; antzinako euskararen arrastoak ohiko dira XVI. mendeko eta aurreko idazleetan, Lazarragaren testuan ere ikusi dugunez.
