Σφαιροβολία
Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια
Η σφαιροβολία είναι ένα από τα αγωνίσματα ρίψεων των σύγχρονων αγώνων του στίβου.
Ξεκίνησε στην περιοχή της σημερινής Σκωτίας, ως άθλημα ανάμεσα σε στρατιώτες. Ήταν μέρος της άσκησης και ενδυνάμωσής τους, μέτρο εύρεσης του δυνατότερου, αλλά και μέσο ανάδειξης εκείνων που άξιζαν να είναι στην άμεση συνοδεία και ασφάλεια του Βασιλιά.
Στη σύγχρονη μορφή του, το αγώνισμα αυτό δε γίνεται πλέον με όργανο κάποιες βαριές πέτρες ή βολίδες κανονιού, αλλά με σταθμισμένα όργανα από συμπαγές μέταλλο σχήματος σφαιρικού. Το όργανο ζυγίζει 7,26κ (16 λίβρες) (άνδρες) και 4κ (γυναίκες) με διάμετρο επίσης συγκεκριμένη (από 11-13εκ για τους άνδρες και 9-11εκ για τις γυναίκες). Η ρίψη γίνεται εντός των ορίων μιας κυκλικής περιοχής (βαλβίδας) τα όρια της οποίας δεν πρέπει να υπερβεί ο αθλητής κατά τη διάρκεια της προσπάθειάς του, με διάμετρο 2,13μ (7 πόδια). Στο ένα άκρο της βαλβίδας (στη μεριά προς την οποία γίνεται η ρίψη) υπάρχει ένα σταθερό κομμάτι ξύλου ,ο αναστολέας, (ύψους 8εκ ), σταθερά πακτωμένο στο έδαφος που χρησιμεύει τόσο ως σημείο κοντραρίσματος-φρεναρίσματος της κίνησης του αθλητή προς την κατεύθυνση της ρίψης, όσο και ως απώτερο όριο, εντός του οποίου πρέπει να κινηθεί ο αθλητής. Η βολή γίνεται προς τομέα κύκλου γωνίας 30 μοιρών με κέντρο το κέντρο της βαλβίδας.
Για να είναι η βολή έγκυρη πρέπει:
- ο αθλητής: να μην υπερβεί τα όρια της βαλβίδας κατά τη διάρκεια της ρίψης ,να μην ακουμπήσει το πάνω μέρος του αναστολέα παρά μόνο το πλαϊνό αυτού μέρος και μέχρι να προσγειωθεί το όργανο, να αρχίσει την προσπάθεια από κατάσταση ηρεμίας, να εξέλθει της βαλβίδας από το οπίσθιο ήμισυ μετά το πέρας της βολής και έχοντας τον έλεγχο της κίνησης και την ισορροπία του.
- το όργανο: να ριφθεί με το ένα χέρι, από το ύψος του λαιμού με ώθηση του βραχίονα με τέτοιο τρόπο ώστε να είναι πίσω από το κύριο σώμα της σφαίρας ο αντίστοιχος ώμος με κίνηση της σφαίρας ευθύγραμμη και όχι ημικυκλική, ενδεικτική ότι χρησιμοποιείται ο βραχίονας ως μοχλός στην κίνηση και όχι ως ενεργός πρωταγωνιστής (όπως γίνεται στον ακοντισμό και τη δισκοβολία), και να ριφθεί εντός του τομέα.
Μέσα στο χρόνο από όλους τους δυνατούς τρόπους που μπόρεσε να σκεφτεί το ανθρώπινο μυαλό για να εξωθήσει το βαρύ όργανο στη μεγαλύτερη δυνατή απόσταση, φτάσαμε στις αρχές του αιώνα να χρησιμοποιούνται παραλλαγές μιας πλάγιας μετατόπισης που μετέπειτα φέρνει σε θέση ρίψης τον αθλητή. Έτσι, ο αθλητής κρατώντας τη σφαίρα με το χέρι αντίθετα στη φορά της ρίψης, έπαιρνε φορά είτε με πλάγιο άλμα είτε με σταυρωτό βήμα και αυτή την ορμή προσπάθησε να μετατρέψει σε δύναμη ώθησης στο τελικό στάδιο της ρίψης. Οι αθλητές με τους τρόπους αυτούς κατόρθωσαν να φτάσουν να έχουν επιδόσεις έως και λίγο μικρότερες των 18μ.
Στις αρχές της δεκαετίας του 1950, ο Αμερικανός Ιρλανδικής καταγωγής Parry O'Brien προσπάθησε να δώσει στη ρίψη του μεγαλύτερη ορμή στη φάση της μετατόπισης και ως εκ τούτου καλύτερες προϋποθέσεις δημιουργίας δυνάμεων για καλύτερες βολές. Μετέτρεψε λοιπόν τη μετατόπιση από πλάγια σε οπίσθια η νωτιαία. Άρχιζε την προσπάθειά του με την πλάτη στραμμένη προς τον τομέα και μετατόπιζε το σώμα του σε τούτη τη θέση ως το κέντρο της βαλβίδας, από όπου είχε το πλεονέκτημα της μεγαλύτερης ορμής αλλά και της μεγαλύτερης τροχιάς επιτάχυνσης του οργάνου. Κατόρθωσε έτσι να αφήσει εποχή στο αγώνισμα, να κερδίσει τους Ολυμπιακούς Αγώνες το 1952 και 1956 και να κάνει πάμπολλες καταρρίψεις του παγκόσμιου ρεκόρ, σπάζοντας το φράγμα των 18 αλλά και 19 μέτρων.
Τη δεκαετία του 1970, έπειτα από αρκετούς αθλητές που είχαν πειραματισθεί με μια τεχνική, κατά την οποία δημιουργούνταν ορμή από στροφή και όχι μετατόπιση, άρχισαν να εμφανίζονται τα πρώτα δείγματα ότι αυτός ο παλμός ίσως να πήγαινε το άθλημα στο επόμενο επίπεδο. Σχεδόν ταυτόχρονα, δυο χαρισματικοί αθλητές από δυο διαμετρικά αντίθετες "σχολές" αθλητισμού και νοοτροπίας, από τη Σοβιετική Ένωση ο Alexander Baryshnikov και τις Ηνωμένες Πολιτείες ο Brian Oldfield άρχισαν να σημειώνουν εξαιρετικές επιδόσεις. Αμφότεροι ήταν από το 1973 ανάμεσα στους καλύτερους αθλητές του αγωνίσματος, όμως το 1976 ο Baryshnikov καταρρίπτει το παγκόσμιο ρεκόρ σημειώνοντας επίδοση 22μ, ενώ ένα περίπου χρόνο νωρίτερα ο Oldfield σε αγώνες που είχαν ανεπίσημο χαρακτήρα και δεν ήταν αναγνωρισμένοι είχε σημειώσει την σχεδόν απίστευτη βολή των 22,86μ. Η επιλογή του Oldfield να μετέχει σε αγώνες με μια επαγγελματική αθλητική ένωση του στέρησε το δικαίωμα να αναγνωρισθούν οι λαμπρές επιδόσεις του από την επίσημη και ερασιτεχνική παγκόσμια ομοσπονδία, ή θα μπορούσε κανείς να πει ότι μετατόπισε χρονικά αυτή την αναγνώριση ως το 1984 όταν σε ηλικία 39 ετών έγινε κάτοχος του ρεκόρ Ηνωμένων Πολιτειών με 22,19μ. Το παγκόσμιο ρεκόρ με πολλές εναλλαγές ανάμεσα σε αθλητές που χρησιμοποίησαν κυρίως τον ευθύγραμμο παλμό κατέχει από το 1990 ένας αθλητής που χρησιμοποίησε την περιστροφική τεχνική, ο Αμερικανός Randy Barnes με 23,12μ.
Σήμερα οι αθλητές χρησιμοποιούν και τις δυο τεχνικές, την ευθύγραμμη και την περιστροφική που αμφότερες εμφανίζουν πλεονεκτήματα κατά περίπτωση αθλητή περισσότερο από ο,τιδήποτε άλλο.
Σε γενικές γραμμές η κρατούσα σημερινή άποψη είναι ότι η ευθύγραμμη τεχνική προσφέρεται για σταθερότητα επιδόσεων, ιδιαίτερα σε κρίσιμους αγώνες, ενώ η περιστροφική τεχνική εις βάρος, ενίοτε, της σταθερότητας δίδει περισσότερες πιθανότητες για μια μεγαλύτερη επίδοση. Οι νικητές και μεταλλιούχοι στους άνδρες σήμερα είναι μοιρασμένοι, ενώ αξίζει να σημειωθεί ότι οι γυναίκες στο υψηλότερο επίπεδο πρωταθλητισμού σχεδόν αποκλειστικά χρησιμοποιούν την τεχνική O'Brien.
