Wossa
Aus Wikipedia
Wossa, d Wissenschftler sogn a H2O dazu, is a chemische Verbindung wo gmacht werd aus Sauerstoff (O) und no am Wossastoff (H). Allerdings ko Wossa aber a Eis hoassn oder Dampf, da muass ma obacht geb´m, wenn ma drüber redt und vor allem mit wem.
Inhaltsverzeichnis |
[dro wärkln] Wo kummts nachad her ?
Eigentlich kimmt ja bei uns des Wosaa aus´m Wossahahn. Den draht ma auf und scho kimmts Wossa sovui ma wui.
Was übrigens a Problem is bei manche de ned so vui Wossa ham. Aba wenn ma si jetz moi hisotzt und drüba nochdenkt, muass ja des Wossa a wieda irgendwoher kumma und da hamma a a Buidl für euch, damits sehgts wo des Wossa eigentlich herkimmt.
[dro wärkln] Warum hoasst des a so ?
s Wort Wossa leit si vom althochdeutsch´n wazzar „s Feichte, Fließende“ ab. s indogermanische Wort wadar hat ma bereits im Hethitischen des 3. Jahrtausends vor unserner Zeitrechnung scho gfunden und d Wissenschaftler und Gescheiden ham des a Bestätigt, das a so is. A gibts des ganze no in altgriechisch, da hat des hydor („Wossa“), ghoassen vo dem sich aus olle Fremdwörter mit dem Wortbestandteil „hydr(o)“ herleiten lossen und ghört somit zu dera Familie.
Anderne chemische Bezeichnungan für´s Wossa san:
- Wossastoffoxid auch a möglichs Wort für Wosssa. Obacht: s gibt no mehra Oxide vom Wossastoff
- Diwossastoffmonoxid oda Wosserstoffhydroxid, vieleicht a Dihydrogeniumoxid, kunnt aber a Hydrogeniumoxid sei oder wars doch as Hydrogeniumhydroxid, na oda vieleicht Dihydrogenmonoxid.
Da foit da nix merh ei ge... Ja so ko ma a zum Wasser sogn, wenn ma moant ma mecht a Glassl Wossa. Jetz wissts a warum ma Wossa sogt, weil geh a moi in a fein´s Resauraa und sog dem Ober du mechts a Glassl Hydrogeniumhydroxid, der schmeisst di naus.
[dro wärkln] Wo find ma jetz nachad a Wossa
Oiso wenn ma jetz ned grod dahoam is, wo s Wossa ja ausm´m Wossahan kimmt, oder aus´m Kühlschrank in da Flasch´n, de wo ma so vui wia ma wui im Supamarkt kaffa kon. Wennst auch ned grad im an Restauraa hockst, nachad kos´s as Wasser relativ einfach finden. Weil s Wossa bedeckt unsern Planet´n zu 71% ab. Wobei ma festgstellt hat, das auf das südlichen Seit´n vo unserm Planeten, ganz bsonders vui Wossa hat. Weil des schaugt ja nur no so asu wia a so a Wasserkugel.
Mathematika ham sich amal hinhockt und ausgrechnet wiavui Wossa das mia überhaupts ham. Wias dann nachad amoi fertig gworden san d Mathemathika, hams an Zettel daherbracht wo draufgstanden is, das ma circa 1,386 Milliarden Kubikkilometer Wossa auf unserm Planeten ham müassaten. Davo san alloa 1,338 Milliarden Kubikkilometa (96,5 %) Soizwossa wo ma ned so ohne weiteres trinka ko, de wo in de Weltmeere umanandaschwappen. Und deands des a moi, nachad ham ma nix merh zum lacha. Trinkga ko ma bloss 48 Milliona Kubikkilometa (3,5 %) vo dem Wossa was ma ham, weil des ois Süßwossa do is.
S meiste vo dem Siasswossa oiso 24,4 Milliona Kubikkilometa (1,77 %)findst wennst zur Antarktis fahrst, zu de Pole. Wennst jetz vor lauter Durscht s rumgroben ofangst, nachad kos´s ungefähr 23,4 Milliona Kubikkilometa Grundwossa findn. Wennst jetz des ganze Wossa vo de Fließgewässer oiso am Fluss oder de Binnenseen (190.000 km³), der Atmosphär (13.000 km³), oda de wos im Bod´n drin is (16.500 km³) und des vo de ganzen Viecha und Pflanzen uns miteiglschlossen (1.100 km³) zammeduast so is des im Vagleich zu de Weltmeere ganz sche wenig, wenn ma do amoi genauer hschaugt.
Ma ko oiso sogn, das recht wenig z Tringa gibt auf dere Welt. Und hinterfotzigerweise is des Wossa wo ma trinka kannt ganz sche vasteckt und gar ned so einfach zum griagn. Wenn ma ois zammazählt da san 98,233 % vom Wossa flüssig, 1,766 % san fest oiso gfrohren und 0,001 % in da Luft ois Gas. Und des ganze hat am end noch einen richtigen Kreislauf. Den wennst durcharanand bringt einiges los is, des deafst glam.
So müass ma oiso aufpassen was ma mit dem ganzen Wossa machan, denn steits eich a moi vor, nur weil das Sepp grod duchen mecht, griag i koa Hoibe mehr beim Wirt, weil er der Depp s Wasser zum wasch´n braucht und ned da Brauer griagt, damit a mir mei Hoibe macht. Und da gehts uns ned alloa a so. Leida is auf dera Welt imma no a so, das wirklich Landstrich gibt, da hots ned oan Tropfen Wossa, abern an Haufa Leit, de olle gern a Bier hätt´n. Und das des a moi so werd, da müass ma olle mitanand a weng zamrucka, a Hoibe mitanand trinks und dann werd des scho. So das da Kemäeitreiber in da Wüst´n a an Wossahahn finden ko, wo a seim Kameäi a Wossa geb´n ko, oda sich a Brauer vieleicht da niederlasst und aus dem Wossa a Bier macht, des dann dem Kamäeitreiber und seim Kameäi vakaffa ko.
[dro wärkln] Aba wo kummt jetz des wassa auf da Erd`n her ?
Sitzt ma sich hin, so kimmt man unweigerlich zum Schluss das ja des Wossa auf da Erd´n a wo herkumma muass. Leida ham sich de Gscheiden bis heut no ned so recht einigen kenna, wo´s jetz wirklich herkimmt. Wo ma sich auf jeden Fall sicha is, is das des Wossa vom innern herkimmt, wenns Magma so hoasst des wenn´d Steana brennan, vadampft. Nur ob des glanga dad um des ganze Wossa auf dem Planeten zum erklärn, da streit ma sich noch.
Schaugt ma sich jetz numoi des Wossa gena genauer an, dann stellt ma fest das Wossa ausm Wossastoff besteäht und am Sauerstoff. Wossastoff kimmt zum Beispui in unserm Universum am meisten vor. Sauerstoff is a ganz sche oft zum griagn.
[dro wärkln] Am Himmi ob´m
Wenn ma sich jetz a moi vorsteiht ma kannt in am Raumschiff sitzen und suachad dann a Wossa, dann hätt ma auf da oana seiten da vadammts Dusel, weil Wossa gibts da draussen in rauhen Mengen, aber vazwickter Weise nur ganz dünn vateilt. Meistens findts as wennst Planeten sichst oder Kometen, de hams an da Oberflächen und s is gfroren, weils da saukoit is. Oder aber du findst ´d a´s ois Dampf auf Planeten, oiso Woiken. Ma schätzt zum Beispui, das ´d Ring vom Saturn ca 20% - 30% Wossa ham, wia ma bei uns finden ko. UNd wenn ma si soch vorstellt wia gross des ois da draussen is, und wia weit ma fliagn muas, nachad gibts da doch gar nimma so vui Wossa.
[dro wärkln] Was ko Wossa ?
- Wossa hat a Anomalie (wenns +4 °C hat, dann hats d höchste Dichten, so dass a Eis schwimma ko),
- hat d höchste Wärmekapazität vo olle Flüssigkeiten (75,366 J/molK entsprechend 4,18 kJ/kgK)
- d gräßte Oberflächenspannung vo olle Flüssigkeiten (mit da Ausnahme vom Quecksilbers; beim Wossa sans in feichter Luft 72 mN/m bei +20 °C, so dass d Tröpfchenbildung leichter gäht),
- d gräßte Verdampfungsenthalpie vo olle Flüssigkeiten (40,7 kJ/mol entsprechend 2256 kJ/kg; daher da kühlende Effekt wennst schwitzt) sowie a recht hohe Schmelzenthalpie (6,01 kJ/mol entsprechend 333 kJ/kg; und des is a da Grund warum Soizwossa a Gefrierpunktserniedrigung im Vagleich zu reinem Wossa hat) und
- a sehr gloane Wärmeleitfähigkeit (so san unserne Ozeane recht guade Wärmespeicha).
[dro wärkln] Aus wos is des jetzad ?
S Wossa besteht aus sogenannte Moleküle. des san ganz kloane Dinga, de wenn ma richtig zamsteckt was richtig gross werden kennan, brauchst hoit a entsprechend vui vo dem Zeug. Und zwoa Dinga, de wo se aus dem kloazeig zamgesetzt ham, san da Wossastoff und da Sauerstoff. Und mischt ma des ganze jetz dann gscheid durch, nachad kimt Wossa dabei raus.
[dro wärkln] Da gibts aber mehra Wossa
Ma kennt bei de Gscheiden bisher drei Sorten vo Wossa:
- schwars Wossa
- hoilbschwars Wossa
- übaschwars Wasser
Des kimmt daher, wia se de kloana Dinga aus dene da Wossatoff und da Sauerstoff zamsetzen, wia se de Vabinden, da gibts allerhand Zeig, des wo ich wenn ich des jetz erkläten müsst ja mindestens oisa wenn ned glei zehn seiten brauchad. Auf jeden Fall ist des a so, das wenn sich jetzad oiso de Moleküle vom Wossa a weng anders zamsetzen, dann werd des Wossa einfach schwarer.
Und weils no ned gnua is hamma no:
- Siasswssa/Soizwossa/Brackwosa
- Reinstwossa
- Demineralisierts Wossa
- Destillierts Wossa
- Enteisents Wossa
- Rohwossa
- Mineralwossa
- Trinkwossa
- Nutzwossa
- Abwossa
- Regnwossa
- Grundwossa
- Oberflächnwossa
[dro wärkln] Rumspuin ko ma damit a
s hat amoi an Mo geb´n der hat Henry Cavendish ghoassen und des war so im 18. Jahrhundert. Da hat sich der Mo in sein Stadel ghockt, odea wos a hoit so ghabt hod und hat a Gmisch aus Wossastoff und Luft zum Explodieren brach. S war oiso sozusagen d erste Chemische rumspilerei, bei der wia immer nix gscheids rauskumma is.
Allerdings hofft ma bei uns in Bayern scho, das ma amoi mim Wossastoff s Automonil fahren ko, oda d Heizung im Kella damit laft, weil as Öl is bald alle, da miasst ma scho schaugn Und weisl a sovui Wossastoff gibt, dad sich des förmlich ja anbieten. S Problem is nur das de Gscheiden im Moment mehr Strom brauchan ois das ma mit m Wossastoff macha ko.
Und für´d Chemika unter uns, des schaugt a so aus:
[dro wärkln] Ganz normal is des aba ned
Über d Anomalie vom Wossa
s Wossa hat unte am Normaldruck vo (101325 Pa) und bei ganz genau 3,98 °C d gräßte Dicht´n (0,999972 g/cm³). Des hoasst, dass 1 kg Wossa am kleansten bei dene Bedingungen is(1000,028 cm³; 1,000028 l). Des is a da grund warums Wossa ausananda geht – wenn ma vo de Anfangstemperatur ausgäht – und des duads wenns koit werd und wenns warm is. Normal ziagts de ja zam, wenns sakrisch koit werd. S Wossa ned. (d Dicht´n gäht in beide Richtungen oba).
Abgsehen von dera „Anomalie vom Wossa“ gibt´s beim Wossa - je nachdem wia ma a Anomalie sicht - insgesamt 63 uns bekannte Anomalien. Unter anderm die Tatsach, dass randvolle mit Wossa gfüllte fest vaschlossene Glasflasch´n beim Eifrieren platzen oder a ruhends Gwässer (Tümpel, Teich oda Säh) nia bis ganz oba frieren, is ois auf d „Anomalie vom Wossa“ zruckzumführen. Da kenna d Fisch aba Dankschön sogn mei liaba, weil wenn des ned wahr, wars eana im Winter aba dauba z koit und im Eis schwimmt sichs a ned grad bsonders guat.
[dro wärkln] Ma ko oiso sagen
s Wossa is was wichtigs, des braucht ma dogtäglich. Gabats des Wossa ned, gabats a koa Bier und uns scho dreimoi ned. Und genau deshoib braucht ma a gor ned so schaugn, wennma moi wida am Stammtisch hockan und oana a Wossa bestäid. Weil so vakehrt is des gor ned, schmeckt bloss nach nix.