Boltaña

De Biquipedia

Monezipio de Boltaña

Ro campanal d'a ilesia de Boltaña á l'alto d'os tiellàus d'a localidát.
Redolada	Sobrarbe
Probinzia	Uesca
Comunidá Autonoma	Aragón
Trestallo postal	22340
Superfizie	139,5 km2
Altaria	643 m
Distanzias	96 km a Uesca
Poblazión	917 ab.
Río	Ara

Boltaña ye una bila situata á lo norte d'a probinzia de Uesca. Ye ro partido chustizial e capital almenistratiba d'a redolada de Sobrarbe, compartién ra capitalidát efeutiba con l'Aínsa-Sobrarbe, muito más uno nuclio economico que ista.

Troba-se á ra bal de l'Ara, bels quilometros auguasbal dica Fiscal e l'alta bal de Broto, estendillén-se á ra faldada d'o mond qui corona l'antigo Castiel d'es Contes de Sobrarbe, clamato como Castiel de Boltaña, e güei á diya tristemén prou asfondràu.

Á ra banda zaguerera d'o nuclio yé ro barranco de Cañimás, que s'aubre no pas luén d'o nuclio en dos; d'una banda emplega entá San Bizién d'a Buerda, á ro mugán monezipio d'A Buerda, e de l'autra fa bía ent'o nuclio de Moriello de Sampietro (encara propio d'o monezipio de Boltaña) e boca natural t'a bal de Bió (o Bal de Biú)

Contenius 1 Istoria 2 Monimentos 3 Fiestas 4 Beyer también 5 Enrastranzas Externas

[Editar] Istoria

Capital de ra antiga Boletania (Nome que suguesta uno anzestro de l'autual Boltaña), ra bila estió clamata por ros románs como Municipium Boletanum, ro suyo premitibo zentro urbano s'aubre paso dica ro río Ara ent'o Castiel, d'orichen sarradín, qui corona ro mónz clamau de San Martín. L'esistenzia d'a fortaleza estierba confirmada, d'aucorde con bels autors, á l'orache d'o rei Sancho I d'Aragón, qui confiere ra suya proteuzión tá Ximeno Garzés frentes d'as incursións d'os sarradíns en Sobrarbe.

Abantes d'a suya reconquesta, Boltaña fue cosa que una fortaleza musulmana que serbeba tá esfensar ra bal de l'Ara d'os cristiáns, e tá ista funzión bi ba conexenzia que ro califa Abderramán III nomenere uno gubernador, Amrus ibn Muhammad. Pas que coneiguer-se prou bien ra reconquesta d'a plaza de Boltaña, yé trobau que a l'añada de 941 ro rei de Pamplona Garzia Sanchiz I feba contar ra bila entre ras suyas posesións en Sobrarbe.

Á ro sieglo sigüénd, baxo ro reinau de Sancho Garzés Ro Grande, ra plaza de Boltaña estió gubernada por ro suyo sobrino Ximeno Garzés (dende ro 1028 ent'o 1031) e Sancho Galindiz (1036-1080) baxo ro reinau de Remiro I. Istes datos fan imachen d'a importanzia estratechica d'a bila de Boltaña á ras primeras añadas d'a reconquesta á ro Condau de Sobrarbe.

Dentrau ro sieglo XII, fén esferenzia dica l'anterior, Boltaña pierde importanzia á fabor de l'Aínsa, de manera espezialmén azentuada dimpués d'a siña de ra Carta Puebla d'a bila d'a Zinca por partis de Alifonso I ro Bataller, á l'añada de 1124. Ros sieglos posteriors beyen ra reduzión d'os prebilechios de Boltaña, plegán á estar asimilada tá l'Aínsa como simple lugar (á termens churidicos) dependén d'ista, sines d'autros fueros o dreitos monezipals.

No yé ent'o 1430 cuán Chuán de Bardaxí obtinereba ro tetulo de Siñorau de Boltaña, mas que por oposizión d'os infanzóns d'o lugar ro rei Alifonso V ebeba de rebocar d'a conzesión de fueros t'a bila, retornán totas ras postestaz d'ista ent'a Corona. Á l'agosto de 1456 se'n torneren ros dreitos d'aicaidía ta ro partido monezipal.

[Editar] Monimentos

• Ra ilesia d'o lugar yé una grande obra d'o sieglo XIII, que estiere colechiata.

• Ra plaza maillor, con belas arcadas e patios altaragoneses.

• Ro castiel, d'orichen musulmán, con torre d'hommenache hexagonal, clamau popularmén Castiel d'es Contes de Sobrarbe.

Una falordia reculle:

"Ras runas d'o Castiel de Boltaña gaudieban, d'igual manera que á Brocken, de ro prebilechio d'estar endreito de pleganza de bruixas, as cuas, a l'alto d'as suyas escobas, boleban dend' antí ent'os pueyos de Cotiella e ro Turbón, an Satán bienplegueba ra suya cort, tá danzar ros sabados."

[Editar] Fiestas

• 20 de chinero, fiesta de San Pablo, Emprenuta d'a foguera á ra plaza mallor e una minchada popular, con danze de palotiáus.

• 5 de frebero, fiesta d'as mullers. A más, ro sabado más zircau t'a ista calendata s'ie fa ra Fiesta d'Ibierno fén honor tá Santa Agueda.

• Uno cabo de semana itineránd, d'os meses de frebero o marzo, se fa á ista localidát ra Feria Pirinenca d'o Chabalín (Feria Pirenaica del Jabalí á castellán).

• 23 d'abril, Fiesta de San Chorche, patrón d'Aragón, con una feria á ra localidát.

• 21, 22 e 23 de chulio, Feria Conspiremus de construyidors artesáns mosicals. Con exposizións d'instrumentos e tallers de construzión á ros patios d'as casas d'o bico antigo, amostranza d'os ofizios tradizionals binclaus con ra fabricazión d'os instrumentos d'o folclor tradizional d'Aragón y autras rechions pirinencas. Conziertos á ra Plaza Mallor d'a bila.

• 24, 25, 26, e 27 d'agosto, Fiesta anual d'a Combibenzia.

• Terzen dominco de otubre, Feria d'Agüerro.

• 13 d'abiento, romería enta l'ermita de Santa Luzia.

[Editar] Beyer también

Lista de monezipios de Uesca

[Editar] Enrastranzas Externas

Feria Pirinenca d'o Chabalín (en castellán).

| Web cheneral d'o Conspiremus, Zertamen anual de construyidors mosicals d'os Perinés (en castellán).