Panthalassa

Bách khoa toàn thư mở Wikipedia

Đại dương màu lam nhạt bao quanh Pangaea là đại dương Panthalassa.

Panthalassa (tiếng Hy Lạp cổ có nghĩa là 'tất cả các biển'), còn gọi là đại dương Panthalassa, là một đại dương to lớn bao quanh siêu lục địa Pangaea trong đại Cổ Sinh và thời kỳ đầu đại Trung Sinh. Nó bao gồm Thái Bình Dương (ngày nay) ở phía tây và phía bắc cùng biển Tethys ở phía đông nam. Sau này nó trở thành Thái Bình Dương và Ấn Độ Dương, điều này diễn ra sau sự khép lại của lòng chảo Tethys và sự tách ra của Pangaea để tạo thành các lòng chảo Đại Tây Dương và Bắc Băng Dương. Panthalassa cũng thường được gọi là Cổ-Thái Bình Dương do Thái Bình Dương đã được tạo ra từ Panthalassa.

Trên bản đồ ở bên phải bài này, đường xích đạo là đường đi qua (gần đúng) điểm mà tại đó các vùng đất thuộc các quốc gia/khu vực ngày nay là Tây Ban Nha, Morocco (Casablanca) và Boston giao nhau. Vùng đất rộng lớn ở phía nam của đường xích đạo được gọi là Gondwana, còn vùng đất ở phía bắc của đường này được gọi là Laurasia.

[sửa] Hình thành

Khoảng 900 triệu năm trước, trong lòng Rodinia các vết rạn ba nhánh đã được hình thành và cuối cùng chúng phát triển thành một vết nứt lớn. Vào khoảng 800 đến 700 triệu năm trước, siêu lục địa Rodinia đã bị tách đôi. Đây là một trong những sự kiện tách ra đáng chú ý nhất trong lịch sử Trái Đất, do nó mở rộng Panthalassa về phía tây của Laurentia, một vùng đất với lớp vỏ tương đối im lìm và sau này trở thành Bắc Mỹ. Ở miền tây của Laurentia, các hoạt động kiến tạo trước khi diễn ra vết nứt lớn này đã sinh ra các vết nứt không thành (aulacogen) và chúng che giấu các lòng chảo trầm tích lớn ở miền tây Laurentia. Một đại dương với tên gọi là Mirovia, khi đó đang bao quanh Rodinia, đã bắt đầu bị co lại do các đại dương Pan-Africa và Panthalassa bắt đầu mở rộng. Vào khoảng 650- 550 triệu năm trước, một siêu lục địa khác được hình thành, đó là Pannotia, nó có hình dạng giống như chữ "V". Bên trong chữ "V" là Panthalassa, còn bên ngoài nó là đại dương Pan-Africa và phần còn sót lại của Mirovia.

Phần lớn lòng chảo đại dương và lớp vỏ đại dương của Panthalassa đã bị sụt xuống dưới mảng kiến tạo Bắc Mỹ và mảng kiến tạo Á-Âu. Các phần còn sót lại của mảng kiến tạo đại dương Panthalassa có thể là các mảng kiến tạo Juan de Fuca, Gorda, Cocos và Nazca, tất cả bốn mảng này đều là một phần của mảng kiến tạo Farallon. Thái Bình Dương đã ra đời từ Panthalassa sau khi siêu lục địa Pangaea bị tách ra.