Dil
Vikipedi, özgür ansiklopedi
→ Başlığın diğer anlamları için anlam ayrım sayfasına bakınız.
Dil veya lisan, insanların düşündüklerini ve hissettiklerini bildirmek için kelimelerle veya işaretlerle yaptıkları anlaşmadır.
Konu başlıkları |
[değiştir] Dil değişimleri
Diller zaman içinde değişime uğrarlar. Sözcük yazılışlarında, okunuşlarında ya da imlâ kurallarında oluşan yavaş ve küçük yenilikler birikerek ve büyüyerek bu değişimleri oluşturur. Bir dili kullanan insanlar yeterince uzun bir süre fiziksel ya da kültürel olarak ayrı yaşarlarsa dilleri farklılaşmaya başlar. Bir dili belirgin farklılıklarla konuşan iki insan, birbirlerini anlayabiliyorlarsa ayrı lehçeleri, birbirlerini anlayamıyorlarsa ayrı dilleri konuşuyor olarak kabul edilirler. Dillerin birbiriyle ilişkili olup olmadıklarını anlamakta kullanılan göstergelerden biri de benzer anlamalar taşıyan, benzer yapılı kelimelerdir. Bu şekilde doğal olarak gelişmiş dillerin dışında, yapay olarak geliştirilmiş diller de vardır. Yapay dillere Esperanto ve Mondlango örnek verilebilir.
Türkçe zaman içinde aşağıdaki gibi şekillenmiş ve değişmiştir:
[değiştir] Dil aileleri
- Bu alt başlık Dil aileleri makalesi olarak ayrıca anlatılmıştır.
Türkçenin yer aldığı Altay dil ailesi, adını, Orta Asya'da bulunan Altay Dağlarından alır. Göçebe yaşayan bu insanların bir kısmı Avrupa'ya, diğer kısmı ise Japonya'ya doğru hareket etmiştir. Bu dil ailesinde en çok kullanılan (ve en Avrupalılaşmış) dil, Türkçe'dir. Bu gruba ait diğer diller: Moğolca ve Mançuca'dır. Bazı dilbilimciler Japonca ve Korece'yi de bu dil ailesine dahil etmektedir. Bunun yanında böyle bir dil ailesinin bulunmadığı ve bu dillerin bir dil grubu oluşturduğu görüşü de vardır.
[değiştir] Dil bilimi
Dilbilim, insan dillerini formel (biçimsel) olarak inceleyen ve dil edinimini açıklamaya çalışan bilim dalıdır. Temel altdalları şunlardır:
- Konuşulan dildeki temel ses bileşenlerini ve bunlarla ilgili kuralları inceleyen fonoloji
- Sözcüklerin en küçük anlamlı bileşenlerini inceleyen morfoloji, dildeki cümlelerin kurallarını, neyin neden gramere uygun olup olmadığını inceleyen sözdizim (syntax)
- Dilin anlam oluşturma mekanizmalarını inceleyen semantik
[değiştir] Dilbilim araştırma alanları
- kökenbilim
- karşılaştırmalı dilbilim
- sözlük yapımcılığı
- sözlük bilimi
- sesbilim
- edimbilim
- anlambilim
- sözdizim
- kuramsal dilbilim
- bilişsel dilbilim
- külli dilbilim
- tanımsal dilbilim
- dilbilimsel tipoloji
- işaretbilim
[değiştir] Bazı önemli dilbilimciler ve düşünce okulları
- Ferdinand de Saussure - Modern yapısal dilbilim
- Noam Chomsky - Biçimsel dil modeli
- Ömer Demircan
- V. Doğan Günay - Sözcükbilim - Anlambilim - Göstergebilim ve sözceleme kuramı
- Johannes Schmidt - Dalga modeli
- Michael Halliday - Sistematik fonksiyonel gramer
- George Lakoff - Bilişsel dilbilim
- Leonard Talmy - Bilişsel dilbilim
- Ronald Langacker - Bilişsel dilbilim
- Doğan Aksan - Türk Anlambiliminin kurucusu
