Magtymguly
From Wikipedia
Magtymguly Pyragy, XVIII asyrda ýaşan, türkmen klassyky edebiýatynyň kämilleşmegine örän uly goşant goşan, türkmen edebi dilini ösdürmekde uly işler bitiren şahyrdyr.
Contents |
[edit] Umumy Maglumat
Ol öz halkynyň azatlygyny we özbaşdaklygyny arzuw eden, halk ara-synda beyik söýgä mynasyp bolan klassykdyr. Magtymguly özüniň dürdäne döredijiligi bilen adamkärçiligiň iň gowy suratlarynyň wasp edip, ulumsylyk edýänleri, tekepbirleri, şöhratparazlary, harsydünýärleri rehimsiz paş eden şahyrdyr. Magtymguly edebiýaty halk köpçüligine has ýakynlaşdyryar. Ol edebiýatyň dili, tematikasy jähitden göniden-göni halkyň jümmüşine aralaşýar, onuň zeruriýetliklerinden ugur alýar.
[edit] Magtymgulynyň ömri-durmuşy
Türkmen halkynyň beýik ogly Magtymguly-Pyragy gökleň türkmenlerindendir. Ol takmynan, 1733-nji ýylda Gürgen derýasynyň boýunda, Hajygowşan diýen ýerde eneden dogulýar. Ol ömrüniň köpisini Etrek, Gürgen, Garrygala sebitlerinde geçiripdir. Şahyr "Älem belgilidir" diýen şygrynda
Ýaz geler, wagt-da gidre, gaflata çykmyş gözlerim. Açaýyn diýsem açylmaz, ne agyr uýkulydyr; Bilmeýin soranlara aýdyň, bu garyp adymyz: Asly-gerkez, ýurdy-Etrek, ady-Magtymgulydyr
diýip, öz adyny we niredendigini, kimlerdendigini aýdýar. Magtymguly-Pyragy başlangyç terbiýäni kakasy Döwletmämmet-Azadydan alýar. Ol bu barada:
„Ylym öwreden ussat-kyblam pederdir“ - diýip ýazýar.
Magtymguly ilki oba mekdebinde okayar. Onuň ilkinji mugallymyna Nyýazsalyh diýer ekenler. Magtymguly örän zehinli we ýiti akylly bolupdyr. Ol dürli kitaplary çakdan- aşa köp we irginsiz okapdyr. Magtymguly ýaş wagty kakasyndan, ejesinden we obanyň garry adamlaryndan köp-köp halk rowalary, goşgy-gazallary, erteki we nakyllary öhwes bilen diňleýär eken. Ol kakasy Döwletmämmet- Azadyny döreden eserleriniň köpüsini ýatdan öwrenipdir.
Magtymgulynyň zehinliligine, okuwa höwesliligine göz ýetiren Döwletmämmet onuň ylymly adam bolup ýetişmeginiň aladasyny edipdir. Xvýýý asyrda Etrek, Ahal, Mary sebilerinde güýçli medreseler bolmandyr. Şonuň üçin hem Döwletmämmet- Azadyny öz oglyny ilki Halajyň Gyzylaýak obasynda ýerleşýän, şol wagt güýçli hasap edilen Idris babanyň medresesinde okuwa iberýär. Magtymguly bu medresede birnäçe wagt okaýar. Soňra ol Buhara gidýär, Buharada Gögeldaş atly mdresä okuwa gidär we onda iki ýyl okaýar. Şahyr şol medresede ders berýän siriýaly türkmen Nury Kazym ibn Bahr bilen hem tanyşýar we onuň bilen doslaşýar. Emma medresedäki talyplaryň tertip-düzgüniniň bozuklygy Magtymgulynyň bu medresäni taşlamagyna sebäp bolýar.
Magtymguly esasy bilimi Hywadaky «Şirgazy» medresesinde alýar. Ol «Şirgazy» medresesinde üç ýyl okaýar. Medresede berilýän sapaklaryň daţynda hem Gündogaryň görnükli ţahyrlary: Nyzamynyň, Nsiminiň, Fizulynyň, Nowaýynyň we başgalaryň eserlerini irginsiz okaýar. Ol medresede okaýanlaryň arasynda özüni derrew tanadyp, zehinli talyplaryň hataryna goşulýar. Okuwyň ilkinji ýylynda Magtymguly talyplaryň halypasy bolýar. Soňky ýylda bolsa, mugallym özi ýok wagty sapak geçirmegi-de Magtymgula ynanýar ekeni. Magtymguly öz döwrüniň iň bilimli we düşünjeli adamy bolup ýetişipdir.
[edit] Eserleri
Iň köp bilinýän milli duýgular bilen ýogrulan goşgularynyň arasynda "Türkmeniň","Türkmen binasy" goşgularyny mysal getirmek bolar.
[edit] Serediň
Magtymguly hakda http://www.tmolympiad.org/index.php?q=node/436#comment-3224
