Łupek

Z Wikipedii

Masz nowe wiadomości (różnica z poprzednią wersją).

Łupek - pojęcie opisujące grupę skał metamorficznych o zróżnicowanym składzie i o charakterystycznej teksturze łupkowej. Powstają zasadniczo w płytszych strefach metamorfizmu. Zwykle przeważa w nich jeden składnik, który nadaje danemu rodzajowi łupka swoje charakterystczne cechy.

Spis treści

1 Wybrane rodzaje łupków

[edytuj] Wybrane rodzaje łupków

[edytuj] Łupek krystaliczny

Łupek krystaliczny, łupek metamorficzny - przeobrażone skały osadowe (ziarna kwarcu, węglanów i in.) bogate w substancje węgliste i bitumiczne, dobrze zaznaczone. Łupki krystaliczne stanowią obszerną grupę skał metamorficznych powstających w płytkich strefach metamorfizmu, o różnym składzie mineralnym i wyraźnie zaznaczonej teksturze łupkowej. Mają doskonałą łupkowatość, czyli podzielność płasko-równoległą, wzdłuż której dzielą się na cienkie kolumny o grubości 1-10 mm albo też cienkie kolumny „ołówkowe” wyznaczające linijność. Według definicji opartej na składzie mineralogicznym łupek krystaliczny nazywa się skałą złożoną ze skaleni (do 20%), kwarcu (do 80%), węglanów (do 50%), a przede wszystkim łyszczyków, amfiboli, epidotu. Częstokroć w ich składzie dominuje jeden minerał, decydujący o ich właściwościach i nadający im nazwę, np. łupek grafitowy, serycytowy, talkowy, chlorytowy, mikowy i inne. Właściwości pochodzące od dominującego składnika są jednak często maskowane przez obecność innych minerałów, np. kwarcu.

[edytuj] Łupek kwarcowy

Łupek kwarcowy – skała metamorficzna o wyraźnie zaznaczonej laminacji, złożona głównie z drobnych blastów kwarcu, innymi składnikami skały są drobno wykształcone łyszczyki oraz nielicznie występują chloryty. Skała twarda i odporna na wietrzenie. W masywach zbudowanych ze skał metamorficznych często skałki są zbudowane z łupków kwarcowych.

[edytuj] Łupek serycytowy

Łupek serycytowy - skała przeobrażona powstała z przeobrażenia łupka ilastego bądź mułowca w warunkach niskich temperatur (200–400 °C). Ze względu na pochodzenie często można spotkać nazwy metaiłowiec lub metamułowiec.

Stanowi skałę przejściową do utworów osadowych. Jest bardzo pospolity i szeroko rozpowszechniony.

Właściwości łupków serycytowych pochodzą od dominującego składnika jakim jest serycyt jednak często są maskowane przez obecność innych minerałów, np. kwarcu, chlorytu, czasami skaleni.

Struktura: drobnoziarnista i drobnoblaszkowata,
Tekstura: łupkowa, wyraźnie zaznaczona,
Skład: kwarc, krzemiany i dodatkowe minerały, jak muskowit, amfibol, chloryt w składzie dominuje serycyt lub kwarc.
Barwa: jasnopopielata, jasnosrebrzysta
Twardość w skali Mohsa: 2-3

Miejsca występowania: USA – Pensylwania, Vermont, Wielka Brytania – Walia, Polska – G. Kaczawskie, G. Opawskie, Małopolska.

Zastosowanie: używany jako materiał do pokrywania dachów, zmielony – do wyrobu płyt elektrycznych, stołów laboratoryjnych, tablic szkolnych. Ma zastosowanie jako kruszywo i wypełniacz, nośnik do farb, dawniej nośnik do DDT.

[edytuj] Łupek łyszczykowy

Łupek łyszczykowy - skała metamorficzna w skład której wchodzą przede wszystkim kwarc, skalenie i łyszczyki. Skalenie są zwykle reprezentowane przez plagioklazy, najczęściej albit lub oligoklaz. Łyszczyki to przede wszystkim muskowit, rzadziej biotyt lub oba razem. Podrzędnie, w zmiennych ilościach mogą występować: chloryt, chlorytoid, staurolit, granat, sylimanit, czasami epidot lub kalcyt i in. Minerały akcesoryczne to turmalin, cyrkon, apatyt, monacyt. Łupki łyszczykowe cechują się wyraźną foliacją. Często są zafałdowane. Pospolite są w nich żyłki i soczewki kwarcowe, często zafałdowane. Mają barwy szare, ciemnoszare, czasem zielonkawe, zwykle ze srebrzystym połyskiem. Minerały poboczne mogą tworzyć charakterystyczne guzki na powierzchniach foliacji.

Występują w starych masywach metamorficznych. W Polsce w Tatrach Zachodnich i Sudetach (Góry Izerskie, Pogórze Izerskie, Karkonosze, Rudawy Janowickie, Góry Sowie, Góry Orlickie, Góry Bystrzyckie, Kotlina Kłodzka, Masyw Śnieżnika, Góry Bialskie, Góry Złote, Jesioniki, Góry Opawskie, Wzgórza Niemczańsko-Strzelińskie). Wykorzystywane były w lokalnym budownictwie, obecnie używane przy urządzaniu ogrodów.

[edytuj] Łupek grafitowy

Łupki grafitowe - łupki metamorficzne, głównie łupki kwarcowe, zawierające duże ilości grafitu. Czasem ich złoża są eksploatowane.

[edytuj] Łupek ogniotrwały

Łupki ogniotrwałe - łupki krystaliczne, kaolinitowe skały nieplastyczne (tonstein) pochodzenia metamorficznego, w których dominującym minerałem jest kaolinit. Powstały w górnym karbonie w czasie orogenezy waryscyjskiej. Łupki ogniotrwałe występują jako przerosty w pokładach węgla kamiennego lub w ich sąsiedztwie.