Astrologie
Astrologie of sterrenwichelarij is een filosofie die stelt dat er een relatie is vast te stellen tussen bepaalde standen van hemellichamen en gebeurtenissen op aarde. De verwoording hiervan is cultuur- en tijdgebonden, in vroeger tijden vaak verbonden met religieuze overtuigingen of occulte praktijken. Een praktische toepassing van de astrologie is het te boek stellen van gevonden vermeende verbanden, bijvoorbeeld horoscopen.
Astrologie wordt veelal beschouwd als een pseudowetenschap.
Inhoud |
[bewerk] Oorsprong
Een probleem bij de beschrijving van de astrologie is dat men doorgaans alleen redeneert vanuit de westerse planeet-astrologie. Daardoor lijkt het dan ook dat de astrologie zou zijn uitgevonden in wat tegenwoordig Irak heet en vroeger dus Babylon. Inderdaad werd in oud-Babylonië astrologie beoefend, waarvoor het nodig was de bewegingen van de hemellichamen nauwkeurig te bestuderen en vast te leggen. Vooral de Chaldeeën werden er beroemd door. Deze werken zijn ook bij de ontwikkeling van de zuiver wetenschappelijke beschouwing van hemellichamen, de astronomie, van nut geweest. De adviseurs van de koningen en farao's waren tegelijkertijd priester, astroloog en wijsgeer. Een horoscoop werd ook alleen maar van de heerser van een land getrokken, teneinde adviezen te kunnen geven aangaande het sluiten van vrede, of het starten van een oorlog, instructies ten behoeve van zaaitijden en oogsten enzovoort. Pas na de middeleeuwen en bij de opkomst van de natuurwetenschappen ontwikkelde zich de astronomie. De astronomen hielden zich bezig met de natuurwetenschappelijke benadering van de hemellichamen, de astrologen met de filosofische en psychologische benadering. De controverse tussen astronomen en astrologen behelst de visie op en de benadering van de hemellichamen door de astronomen. Astronomen kunnen zich niet verenigen met de benaderingswijze van de astrologen. Op hun beurt zijn de astrologen blij met het werk van de astronomen, hierdoor worden hun berekeningen sneller en nauwkeuriger.
[bewerk] Ontwikkelingen in Europa
Astrologie was een belangrijk onderdeel van Hellenistische mysteriegodsdiensten, die voor de komst van het christendom in Europa een belangrijke aanhang hadden. Tijdens de Verlichting raakte de astrologie op achterstand. In de twintigste eeuw groeide de belangstelling in de astrologie, maar in feite is de westerse astrologie blijven stilstaan bij de geschriften van Ptolemaeus, van enige ontwikkeling is geen sprake. Astrologen beroepen zich er steeds op dat astrologie zo oud is en daarom waar moet zijn. Wel zijn er af en toe pogingen ondernomen om de westerse astrologie aan te vullen met nieuwe theorieen, maar na verloop van enige tijd greep men toch weer terug op de oude interpretaties. Een mooi voorbeeld hiervan is de zogenaamde "jungiaanse" astrologie. Hier werd met name gepoogd de tweedeling mannelijk/vrouwelijk en de typenleer van Jung te vertalen in astrologische termen, ook meende men de planeten te kunnen bestempelen als "archetypen". Het is van belang hierbij aan te tekenen dat Jung niet aan astrologie dacht toen hij zijn theorieen ontwikkelde en dat hij slechts af en toe een horoscoop gebruikte bij zijn psychiatrische praktijk. Van een "jungiaanse astrologie" kan dan ook geen sprake zijn.
[bewerk] Ontwikkelingen in China
De Chinese astrologie is veel ouder dan de Europese en heeft zich onafhankelijk van de westerse astrologie ontwikkeld. In China en in de landen die door de Chinese cultuur zijn beïnvloed is er altijd belangstelling voor astrologie geweest, ondanks pogingen van de communistische leiders in de Chinese Volksrepubliek hier een eind aan te maken. De Chinese astrologie is een belangrijke aanvulling op de westerse en beschrijft trekken van de mens die onbekend zijn in de westerse astrologie.
[bewerk] Astrologie vandaag
Astrologie was aanvankelijk een traditionele praktijk waarbij werd getracht te bepalen wat de invloed op de mens en zijn omgeving is van de posities van de zon, maan, sterren en planeten op een specifiek moment, op een specifieke plaats. Binnen de astrologie gaat men ervan uit dat uit de posities van deze hemellichamen informatie kan worden gewonnen over menselijke karakters en over gebeurtenissen. Zo kan bijvoorbeeld een horoscoop worden gemaakt van een geboorte. Een moderne astroloog spreekt over het analogiebeginsel en bedoelt daarmee exact hetzelfde: astrologie zegt de astroloog werkt omdat de Grieken zeiden: "Zo Boven. Zo Beneden". Dus: kijk naar de stand van de sterren en je kunt concluderen welke beroep iemand zal kiezen [etc]. De planeten dagen de mens uit wijzen hem een weg. zegt de astroloog. Omdat men ook wel weet dat deze stelling niet houdbaar is, wordt aan deze opvatting altijd toegevoegd dat de mens volledig vrij is om zijn eigen beslissingen te nemen. En ook dit is een stelling waar nogal wat op af te dingen is.
Posities van de hemellichamen zijn te berekenen, ook waar deze zich in de toekomst zullen bevinden. Astrologen menen daarom via de hemellichamen de kwaliteit van toekomstige tijdstippen te kunnen bepalen. De interpretatie hiervan kan verschillende uitkomsten opleveren, afhankelijk van welke astrologische stroming men uit gaat. Binnen de astrologie zijn namelijk verschillende stromingen actief. Er zijn astrologen die menen concrete voorspellingen te kunnen doen of adviezen geven waarmee iemand materieel voordeel zou kunnen behalen. Serieuze astrologen zullen er op wijzen dat planeten of tekens ons niet dwingen, echter alleen tendensen en mogelijkheden aangeven en zij respecteren hiermee de vrije wil van de mens. Oudere, klassieke astrologische stromingen zoals in India werken wel met concrete voorspellingen, die als onvermijdelijk worden gezien. De Indiase maatschappij is over het algemeen fatalistischer dan de westerse. Er zijn dus verschillende vormen van astrologie waaronder de Westerse, de Indische en de Chinese astrologie. De grondslag van de Westerse vorm werd gelegd in het oude Mesopotamië. In die cultuur speelde de sterrenwichelarij een zodanig belangrijke rol dat men om astrologisch voorspeld onheil voor de koning te vermijden, soms een schijnkoning aanstelde.
Binnen de astrologie gaat men er vanuit dat de microkosmos (de mens) zich verbindt met de macrokosmos (het heelal). Hierdoor menen astrologen aan de hand van sterrenbeelden (de dierenriem of Zodiak), de zon, maan, en planeten te kunnen bepalen wat bijvoorbeeld de sterke en de zwakke punten zijn in een persoon. Ieder sterrenbeeld van de zodiak geeft een eigen energiepatroon, zodat een planeet in een teken een bepaalde kwaliteit vertegenwoordigt. De 12 huizen geven aan binnen welke levensomstandigheden zo'n planeet zich waarschijnlijk het duidelijkst tracht te manifesteren. Het goed kunnen interpreteren van alle signalen, het resultaat van de astrologie, vergt jaren van studie.
[bewerk] Sterrenbeelden
De astrologie onderscheidt 12 sterrenbeelden: Ram, Stier, Tweeling, Kreeft, Leeuw, Maagd, Weegschaal, Schorpioen, Boogschutter, Steenbok, Waterman en Vissen. Zoals je weet draait de aarde om de zon, de hemel is door astrologen als het ware verdeeld in twaalf parten. Als de aarde om de zon draait, passeert de aarde in één jaar al die parten. Het sterrenbeeld waar de aarde in 'staat' op het moment dat iemand geboren wordt, noemen we dus het sterrenbeeld of zonneteken. Het teken waar de zon in staat, zeggen astrologen. Aan alle sterrenbeelden worden bepaalde karaktereigenschappen toegedicht. Zo zou de Steenbok ambitieus zijn, de Maagd heel precies en de Boogschutter avontuurlijk. In de astrologie kennen we ook de ascendant, dat is het sterrenbeeld dat op het moment van geboorte aan de horizon staat. Het ascendant zou de manier waarop iemand overkomt bepalen. Een Steenbok met ascendant Boogschutter zou dus op het eerste gezicht avontuurlijk over moeten komen. Ook alle planeten staan weer in een teken, zo kan Jupiter in Maagd staan en Mercurius in Vissen. Astrologen combineren vervolgens de eigenschappen van de planeet met de eigenschappen van het sterrenbeeld waar de planeet in staat. Zo is Venus de planeet van relaties en liefde. Staat Venus in Kreeft, dan levert dat volgens astrologen een lief en op relaties en mensen gericht karakter op. Maar staat Venus in Ram dan zal de persoon in de liefde vooral vurig handelen. Dan onderkent de astrologie ook nog eens elementen: vuur, aarde, water en lucht. Ook die elementen - die elk verbonden zijn aan sterrenbeelden - bepalen iemands karakter. Net als de huizen in een geboortehoroscoop. Een geboortehoroscoop is verdeeld in 12 huizen. Elk huis symboliseert een onderdeel van het leven. Zo is het eerste huis symbool voor het ego, het tweede huis voor familierelaties en gezin, het zesde huis voor werk en studie en het achste huis hangt weer samen met dood, spiritualiteit en seks. Astrologen plaatsen elk sterrenbeeld en elke planeet in één van de huizen, dat is afhankelijk van het moment van geboorte. Vervolgens doet de astroloog uitspraken over het karkater van degene bij wie de horoscoop hoort. Astrologie is al met al niet eenvoudig. Er zijn zeer uitgebreide boeken en studies over astrologie te vinden, waarin het verband tussen tekens, planeten, elementen en huizen uit de doeken wordt gedaan.
[bewerk] Kritische vragen en mogelijke antwoorden
Hieronder volgen enkele stellingen, die vaak als de kritiekpunten tegen astrologie gebruikt worden.
- Waarom wordt er geen rekening gehouden met de afstanden tot de hemellichamen?
- Achtergrondredenering: het is mogelijk dat de hemellichamen via een of andere voor de wetenschap nog onbekende soort straling invloed op de mens kunnen uitoefenen. Maar de intensiteit van elke bestaande of hypothetische straling moet afnemen met de afstand tot de stralingsbron (beginsel uit de fysica). Tegelijkertijd weten we, dat kosmische straling miljoenen kilometers kan afleggen zonder noemenswaardige vermindering van intensiteit. In de astrofysica is het momenteel bekend, dat de stand van Neptunus invloed uitoefent op het ontstaan van zonneuitbarstingen (protuberansen). Als dat al mogelijk is, dan zal de 'invloed' op mensen zeker aanwezig kunnen zijn. Desondanks spreken slechts weinig astrologen over invloed. Zij gaan er liever van uit, dat de loop en stand der planeten en Zon en Maan slechts een analogie laten zien van de kwaliteit van een bepaald moment. Planeten, mensen en andere hemellichamen ondervinden allen gelijkelijk de invloed van kosmische wetten. Zie ook hieronder en onder het kopje "Astrologie vandaag", 2de alinea.
- Waarom is het geboortemoment zo belangrijk?
- Achtergrondgedachte: de geboorte is geenszins het begin van een nieuw leven. Logisch gezien moet de mens nog voor zijn geboorte voor de hypothetische invloed van de hemellichamen vatbaar zijn. Anders moet men concluderen dat de foetus door het lichaam van de moeder volledig van die invloed afgeschermd is. Waarom kunnen dan andere materialen geen afscherming bieden?
- Sommige astrologische scholen gaan uit van het moment van de geboorte en de eerste zelfstandige ademhaling, met als redenering: dit is de eerste interactie met de omgeving. Een andere invalshoek is dat een baby pas na de geboorte zelfstandig dit leven aanvangt. Een aantekening hierbij moet zijn dat exacte geboortegegevens niet altijd bekend zijn; men zou dus eerder moeten constateren dat de stelling over de exacte geboortetijd misschien een mystificatie is van de astrologenwereld.
- Sommige astrologische scholen echter maken hun berekeningen voor het moment van de conceptie.
- Welk tijdstip wordt genomen als geboortemoment?
- Achtergrondgedachte: tussen eeneïge tweelingen bestaan soms grote overeenkomsten, maar soms ook grote verschillen. Astrologen verklaren deze verschillen door te stellen dat het verschil in geboortetijd van meestal slechts enkele minuten zorgt voor significante astrologische verschillen tussen de tweeling. Maar de geboortetijd wordt in de praktijk vaak vastgesteld op het moment dat de verloskundige even tijd heeft om op de klok te kijken. Het lijkt dus aannemelijk dat niet van iedereen de geboortetijd op de minuut nauwkeurig vastligt. Hoe kunnen astrologen dan ooit een correcte horoscoop maken. Kritische astrologen claimen overigens dat ze op basis van bepaalde gebeurtenissen in het leven, het exacte geboortemoment kunnen berekenen. Daarnaast is de vraag wanneer iemand 'astrologisch' gezien geboren is. Bij de eerste weeën? De eerste ademhaling? Bij de eerste ontsluiting? Het moment dat de verloskundige op de klok kijkt?
- Waarom evolueren verschillende astrologische stromingen steeds uit elkaar?
- Achtergrondgedachte: uit de geschiedenis van de wetenschap blijkt, dat verschillende wetenschappelijke stromingen naar één stroming evolueren, dat wil zeggen, dat men vanuit verschillende uitgangspunten tot dezelfde conclusie komt, die we als de waarheid beschouwen. Astrologie vertoont een omgekeerde tendens. Maar die tendens is slechts ogenschijnlijk. Uiteindelijk komen alle stromingen op hetzelfde uit, of, indien dat niet gebeurt, dienen de verschillende technieken en wetenschappelijke richtingen verschillende doelen. Zo kennen we de esotherische astrologie, de praktische astrologie, de karmische astrologie, de psychologische astrologie enz enz. Hier zien we duidelijk verschillende doelen. De grondtechniek van de astrologie blijft echter steeds dezelfde.
- Waarom hebben astrologen geen enkele planeet ontdekt?
- Als planeten echt invloed op de mensen konden uitoefenen, dan zou men na verloop van tijd een tegenstelling vaststellen, die erop zou wijzen dat ook onbekende planeten invloed op de mensen uitoefenden. Analogie: omwille van de afwijkingen in de baan van Uranus kwam men tot conclusie dat er buiten zijn baan zich nog een planeet bevond, namelijk Neptunus. Overigens vermoeden diverse astrologen wel degelijk het bestaan van onbekende planeten.
- Waarom hebben astrologen nog nooit enige juiste voorspelling kunnen doen?
- Als astrologie bonafide is, zou je verwachten dat er correcte voorspellingen gedaan zouden worden. Of dit daadwerkelijk gebeurt, wordt betwist. Achteraf redeneringen (post hoc) zijn er genoeg en deze houden waarschijnlijk ook het geloof in astrologie in stand, maar werkelijke voorspellingen vooraf heeft de astrologie nog nooit gemaakt.
- Waarom is er geen enkel casino dat rekening houdt met astrologie?
- In horoscopen wordt vaak vermeld dat bepaalde sterrenbeelden in een bepaalde periode veel of juist weinig geluk zullen hebben. De winstmarges van casino's zijn klein, ze moeten het hebben van de grote aantallen gokkers. Met dergelijke kleine marges zou het interessant moeten zijn voor casino's om die mensen te lokken die weinig geluk in het spel kunnen verwachten: deze maand twee gratis drankjes voor watermannen bijvoorbeeld. Dit gebeurt nergens ter wereld. Ook verzekeringsmaatschappijen, die normaal hun premies differentiëren per risicogroep, houden totaal geen rekening met astrologische invloeden. Kritische astrologen beweren echter dat een inschaling puur op basis van sterrenbeeld te grof is, en dat veel dieper naar de horoscoop moet worden gekeken.
- 1. Een horoscoop zal het normaal nooit hebben over perioden van geluk of ongeluk. Pseudo-astrologie, in krantjes en dergelijke doen dit wel. 2. Als de casino's deze techniek niet gebruiken, is dat inderdaad omdat ze niet overtuigd zijn dat het sterrenteken van invloed is op het al dan niet geluk hebben bij het spel. Deze vraag gaat dus niet over astrologie, maar over de mening van de casino-uitbaters.
[bewerk] (Religieuze) kritiek
Astrologie wordt niet algemeen geaccepteerd. Met name vanuit joods-christelijke hoek zijn er ernstige bedenkingen tegen deze uitingsvorm. Men beschouwt ze als door God verboden en behorend tot een boosaardige geestelijke wereld waar men vanaf dient te blijven (Leviticus 19:26, Deuteronomium 18:10, Galaten 5:20-21).
[bewerk] Wetenschappelijk onderzoek
De algemeen erkende astroloog Geoffrey Dean heeft alle uitspraken van zijn collega-astrologen aan een kritisch onderzoek onderworpen en moest steeds weer constateren dat er geen sprake is van een relatie tussen standen en gebeurtenissen of karaktertrekken. Dit standpunt wordt op zijn beurt weer door veel mensen in twijfel getrokken, daar zij wel relaties constateren tussen standen, gebeurtenissen, en karaktertrekken. Maar alleen statistisch significante relaties kunnen wetenschappelijk gezien overtuigen, en meestal is daar geen sprake van (op basis van statistiek mag worden verwacht dat heel soms wel statistisch significante verbanden worden gevonden, die dan echter in een herhalingsonderzoek meestal niet opnieuw optreden).
Uit onderzoek naar de sterrenbeelden van soldaten die bij grote veldslagen in de Eerste Wereldoorlog zijn gesneuveld blijken de sterrenbeelden gelijk verdeeld te zijn over de doden. Indien de astrologie enige invloed zou hebben zou de verwachting zijn dat bepaalde sterrenbeelden meer of minder voorkomen onder de gesneuvelden. Dit blijkt niet het geval. De reden die astrologen hiervoor aanvoeren is, dat een geboortehoroscoop veel meer gegevens (planeten en huizen) bevat, dan alleen het Zonneteken (Zon in Leeuw: hij is een Leeuw). Het simpelweg vergelijken van alleen de Zon in de twaalf tekens zal nooit adequate antwoorden of oplossingen bieden. Echter, ook indien al deze gegevens bij onderzoeken betrokken worden blijkt er niets te merken van verschillen.
Uit onderzoeken door verzekeringsmaatschappijen blijken bepaalde sterrenbeelden vaker betrokken te zijn bij ongelukken dan anderen. Het is echter niet meer dan logisch dat 1 sterrenbeeld het vaakst bij ongelukken betrokken is en 1 sterrenbeeld het minst. Het verschil tussen de sterrenbeelden is echter niet significant. Bovendien blijkt dit elk jaar en in elk land een ander sterrenbeeld te zijn. Indien men deze gegevens bij elkaar voegt, vallen zelfs de niet-significante verschillen tussen de sterrenbeelden weg.
De populaire horoscopen uit kranten e.d. maken gebruik van sterrenbeelden geplaatst in een bepaalde maand. Doordat de stand van de sterren jaarlijks een beetje verandert door de precessie van de aarde, staan deze sterrenbeelden echter niet meer op dezelfde plek aan de hemel als toen dit systeem werd bedacht. Mensen worden dus onder een heel ander sterrenbeeld geboren dan volgens hun horoscoop. Hiermee wordt echter blijkbaar geen rekening gehouden.
Verder is een complicatie bij de astrologie dat er jaarlijks geen 12 sterrenbeelden door de dierenriem lopen, maar 13 (althans volgens de indeling van de Internationale Astronomische Unie). Het sterrenbeeld slangendrager wordt geheel vergeten. Ook zijn de sterrenbeelden nogal verschillend van grootte, wat tot gevolg heeft dat het een korter aan de hemel staat dan het ander, iets waarmee ook weer geen rekening gehouden lijkt te worden. Hierbij moet worden aangetekend dat de indeling van de sterrenhemel in sterrenbeelden arbitrair is en dat het iedereen vrij staat om van de indeling van de IAU af te wijken.
De ecliptica, ofwel de dierenriem, is verdeeld in precies 12 delen van 30 graden. Elk deel kreeg de naam van een sterrenbeeld ook al valt de plaats ervan niet of niet meer samen met die van het sterrenbeeld. Daarom is het verwarrend om van sterrenbeelden te spreken, zoals ingeburgerd is, maar kun je het beter hebben over dierenriemtekens. Gezien vanuit de aarde is de plaats van de zon en van de planeten in de dierenriem bepalend voor de uitspraken die in de astrologie gedaan worden. Sterren of sterrenbeelden komen daar niet bij te pas.
[bewerk] Astrologische vakverenigingen
Omdat het beroep van astroloog vrij is en niet aan toetsing door de overheid is onderworpen, is het belangrijk dat de kwaliteit van het beroep zo hoog mogelijk is en dat er een instelling is, die toeziet op de kwaliteit en vooral integriteit van astrologen, maar ook van de diverse opleidingen op dit gebied.
In Nederland zijn enkele van die verenigingen actief. De belangrijkste zijn de Astrologische Vakvereniging Nederland (AVN), de ASAS en de Vereniging van Psychologisch Astrologen. Deze verenigingen beschikken over toelatingsprocedures en ethische codes. Men moet er echter wel rekening meehouden dat het steeds gaat om "erkenning van elkaar" met alle nadelen vandien.
[bewerk] Literatuur
L'astrologie, door Paul Couderc in de reeks "Que sais-je" (1951)
"Het Astrologisch Argument" door Jan Gerhard Toonder en John Anthony West (Uitgeverij Schors)
"Astrologie en Wetenschap" door professor Peter Roberts uitgeverij Kosmos "Astrologische Reeks"
