London
Úr Wikipediu, frjálsa alfræðiritinu
Þessi grein þarfnast hreingerningar svo hún hæfi betur sem grein hér á Wikipedia. Skoðaðu sýnigreinina og nafnavenjurnar til að bæta hana.
London, einnig nefnd Lundúnir, er höfuðborg Englands og Bretlands. Í London hefur verið byggð í meira en tvö árþúsund. London er jafnframt ein fjölmennasta borg Evrópusambandsins og þar búa um 7,5 milljónir íbúa. Allt að 14 milljónir manna búa í London ásamt úthverfum.
London er heimsborg í þeim skilningi að hún er einn af leiðandi viðskipta-, stjórnmála- og menningarkjörnum heimsins og hefur verið um árabil. Í dag hefur borgin gríðarleg áhrif á heimsvísu og er þekkt fyrir fjármálastarfsemi sína, næturlíf, tísku og listir. Í London er sannkallað fjölmenningarlegt samfélag, yfir 300 mismunandi tungumál eru töluð þar.
Nálægt London eru fimm alþjóðaflugvellir sem eru algengir viðkomustaðir ferðamanna. Í borginni eru margir frægir ferðamannastaðir s.s. Westminsterhöllin, Towerbrúin, Buckinghamhöll og Big Ben auk heimsfrægra safna eins og Þjóðminjasafn Bretlands og Listasafn Bretlands.
[breyta] Saga
[breyta] Uppruni London
Talið er að Rómverjar hafi sest að, þar sem nú er London, um 43 e.Kr., í kjölfar innrásarinnar í Bretland, og nefnt byggð sína Londinium. Þó er ekki loku skotið fyrir að uppruni nafnsins sé keltneskur.
Um 61 e.Kr. réðist keltneski ættbálkurinn Iceni, undir stjórn Boudicu drottningu, á borgina og brenndi til kaldra kola. Uppúr árinu 100 hafði orðið töluverður uppvöxtur og var London þá orðin stærri en Colchester, helsta vígi Rómverja á Englandi. Næstu aldirnar stækkaði London og náði 60 þúsund manna íbúatölu áður en borgin tók að hnigna samfara hnignun Rómaveldis og á 5. öld var hún nánast yfirgefin.
Um 600 höfðu Engilsaxar gert nýtt aðsetur, kallað Lundenwic, í u.þ.b. 1 km fjarlægð frá gamla rómverska virkinu, á svipuðum slóðum og þar sem nú er Covent gaðurinn. Þar var líklegast höfn við munn River Fleet árinnar fyrir fiskveiðar og verslun. Verslun jókst þar til hrikalegt bakslag kom árið 851, þegar varnir nýju borgarinnar brugðust algerlega gegn máttugum víkingum sem rændu borgina og brenndu hana svo til grunna. Víkingatíminn stóð stutt. Tuttugu árum seinna samdi Alfreð mikli, nýi konungur Englands, um frið við víkinga og færði borgina aftur á sinn upprunalega stað, inn fyrir rómversku virkisveggina, og kallaði borgina Lundúnaborg (e. Lundenburgh). Upprunalega borgin varð síðan Ealdwīc („gamlaborg“), nafn sem notað er enn þann dag í dag sem Aldwych.
Í kjölfarið, undir stjórn ýmissa konunga, dafnaði London og varð mikilvæg alþjóðleg verslunarborg og stjórnmálalegt aðsetur. Árásir víkinga hófust aftur seint á 10. öldinni og náðu hámarki um 1013 þegar þeir sátu um borgina undir stjórn danska konungsins Canute og neyddu enska konunginn Aethelred til að fýja. Í endurárás skömmu síðar, náði her Aethelred að vinna sigur á víkingum með því að toga niður London Bridge með danska setuliðinu á henni og enn einu sinni var London komin á réttan kjöl.
Canute tók við ensku krúnuni árið 1017 og stjórnaði borg og landi allt fram til 1042. Við dauða Canute komst krúnan aftur undir engilsaxneskt vald undir ráðvöndum stjúpsyni hans Edward játara, sem endurstofnaði Westminster Abbey (Westminster klaustrur) og stækkaði höllina í Westminster. Á þessum tíma var London orðin stærsta og efnaðasta borgin á öllu Englandi en þrátt fyrir það var aðalaðsetur stjórnarinnar enn í Winchester.
[breyta] Normenn og miðalda London
Í kjölfar sigurs í orrustunni við Hastings var Vilhjálmur bastarður, þáverandi hertogi af Normandy, krýndur konungur Englands, í nýlega kláruðu Westminster klaustri, á jóladag 1066. Vilhjálmur veitti borgurum London ákveðin forrétindi á meðan byggingu kastala í suðvestur horni borgarinnar stóð, til að halda borgurunum góðum. Þessi kastali var síðar stækkaður af öðrum konungum sem Tower of London og gegndi fyrst hlutverki sem konunglegt aðsetur en síðar sem fangelsi.
Árið 1097 byrjaði William II að byggja Westminster salinn, nálægt klaustrinu með sama nafni. Salurinn varð grunnurinn að nýju höllinni í Westminster, sem var aðalaðsetur aðalsins á miðöldum. Westminster varð fljótlega aðsetur konunglega dómsstólsins og stjórnvalda og er það enn þann dag í dag. Á meðan var nágrannaborgin Lundúnaborg miðstöð viðskipta og verslunar og dafnaði undir eigin stjórn. Á endanum uxu borgirnar saman og mynduðu undirstöðu nútíma London. London tók við af Winchester sem höfuðborg Englands á 12. öld.
Eftir vel heppnaðan sigur á spænska sjóhernum árið 1588, gerði stjórnmálalegur stöðuleiki London kleift að stækka og dafna enn meir. Árið 1603, varð James VI konungur bæði Englands og Skotlands, sem sameinaði í eðli sínu bæði löndin. And-kaþólsk stefna hans og grimmileg lög var almúganum ekki að skapi og gerði hann afar óvinsælan. Þann 5. nóvember 1605 var gerð tilraun til að ráða hann af dögum.
Svarti dauði olli miklum vandamálum fyrir London snemma á 17. öldinni sem leiddi af sér pláguna miklu í London sem stóð frá 1665-1666. Þetta var síðasta stóra plágan í Evrópu, hugsanlega að þakka eldunum miklu í London sem fyldu strax í kjölfarið og breiddust um viðarhús London eins og eldur í sinu og drap líklegast flestar smitberandi rottur. Endurbygging borgarinar tók síðan yfir tíu ár.
