Fiesta de San Nicolás (Países Bajos)

De Wikipedia, la enciclopedia libre

Esta página está traduciéndose del idioma neerlandés a partir del artículo Sinterklaas, razón por la cual puede haber lagunas de contenidos, errores sintácticos o escritos sin traducir.
Puedes colaborar con Wikipedia continuando con la traducción desde el artículo original

Sinterklaas llega a los Países Bajos

La Fiesta de San Nicolás (en neerlandés: Sinterklaas) se celebra cada 5 de diciembre en los Países Bajos, y el 6 de diciembre en Bélgica y en algunas antiguas colonias neerlandesas. En menor medida se celebra también en Luxemburgo (como Kleeschen), Austria, Suiza, Alemania, Polonia y en la República Checa (como Mikuláš).

La figura central de la fiesta es san Nicolás (en neerlandés: Sint Nikolaas, de dondese deriva la forma popular Sinterklaas), un personaje legendario que trae regalos a los niños el día de la fiesta. Según la tradición, Sinterklaas viene de España, y llega a los Países Bajos en un barco de vapor, con un caballo blanco y acompañado de un ayudante de raza negra llamado Zwarte Piet (Pedrito el Negro en neerlandés).

El mito se basa fundamentalmente en la figura de San Nicolás de Bari (que fue obispo de Mira, en la actual Turquía, en el siglo IV), aunque contiene también elementos de origen pagano: existen paralelismos con el dios Odín, que monta un caballo blanco (Sleipnir, el caballo de ocho patas, con el que vuela por el cielo). Sinterklaas también monta un caballo blanco sobre los tejados de las casas, llevando sus símbolos episcopales: una capa roja, una mitra y un cayado dorado.

Originalmente la figura de San Nicolás fue reverenciada solamente en el este. Sólo a partir del siglo XIII se convirtió el día de su santo en una festividad reconocida. Ya en aquel tiempo existía en Utrecht la costumbre de llenar los zapatos de cuatro niños pobres con monedas.

Tras la rebelión de las provincias holandesas contra la Corona española, los predicadores calvinistas intentaron eliminar la festividad de San Nicolás, al considerar que contenía demasiados elementos paganos. Sin embargo sus esfuerzos no tuvieron éxito, debido a que la fiesta era extremadamente popular incluso entre la población protestante.

[editar] Sinterklaas y los zapatos

Fiesta de San Nicolás. Jan Steen

En los Países Bajos existe la costumbre de "poner el zapato" desde el siglo XV. En aquellos tiempos se ponía el zapato el 5 de diciembre en la iglesia, y lo obtenido con las dádivas de los ciudadanos más ricos se repartía entre las familias pobres el 6 de diciembre, día oficial de la muerte de San Nicolás.

Cuando más adelante (ya en el siglo XVI) Sinterklaas se convirtió en una festividad familiar, se impuso la costumbre de poner los zapatos junto a la chimenea. Según la tradición, Sinterklaas (o más bien su ayudante Zwarte Piet) bajaba por la chimenea de noche y colocaba los regalos en los zapatos de los niños, generalmente dulces y juguetes. Esta tradición sigue manteniéndose viva.

[editar] La tarde de los regalos

Strooigoed

En la tarde de los regalos, el 5 de diciembre (víspera de San Nicolás), Sinterklaas trae regalos (particularmente juguetes) para los niños. Esta tradición tienen raíces precristianas: cuantos más regalos (fundamentalmente manzanas y frutos secos, ambos símbolos otoñales de fertilidad) se esparciesen , más fértil se haría la tierra. De la palabra neerlandesa strooien ("esparcir") se deriva la palabra strooigoed ("bienes o regalos para esparcir"), con que se denomina una mezcla de pequeñas galletas especiadas y dulces que literalmente se esparcen sobre mesas y muebles (y a menudo por el suelo), recordando esta costumbre. Aunque esta costumbre no estaba relacionada originalmente con la festividad de San Nicolás, con el tiempo se fundió con ella.

En la actualidad también los adultos reciben regalos-sorpresa el 5 de diciembre. La tradición requiere que los regalos se entreguen tras leer un pequeño poema, generalmente de carácter humorístico, basado en algún hecho importante o gracioso (relacionado con el destinatario) del año que acaba. El poema debe ser compuesto por la persona que hace el regalo, y se tiende a poner más atención al carácter humorístico y satírico que a la calidad poética: de hecho, en general basta con formar sencillos pareados, cuya métrica no es relevante.

Dependiendo del contexto (un grupo de amigos, en familia, en el trabajo, etc.), también es costumbre repartir una serie de papelitos al azar con los nombres de los miembros del grupo entre los mismos miembros, de manera que cada persona realice un único regalo a un único destinatario. Otra costumbre que se desarrolla en algunos hogares, es la de jugar con dados sobre los regalos: se programa un dspertador o alarma para que suene al cabo de (por ejemplo) media hora, y los participantes lanzan varias veces un dado con mensajes tales como "da tu regalo a tu vecino de la izquierda", "intercambia tu regalo con tu vecino de enfrente", etc. Cuando la alarma suena, cada cual abre el (o los) regalo(s) que esté(n) en su poder (si es que hay alguno).

Uno de los regalos fundamentales de Sinterklaas es una letra de chocolate, normalmente la inicial del nombre del destinatario. Estas letras pueden variar desde el chocolate blanco, con leche o puro más comunes a los pralinés más exquisitos. Existe toda una tradición gastronómica de Sinterklaas.

[editar] Zwarte Piet

thumb|170px|Zwarte Piet Sinterklaas werkt niet alleen: hij gaat vergezeld van een knecht, Zwarte Piet, die de zak met cadeautjes draagt en door de schoorstenen kan kruipen om de pakjes in de schoenen van de kinderen te stoppen. De herkomst van deze helper is omstreden: hij was oorspronkelijk een demon die door de heilige gedwongen werd goede daden te verrichten, maar volgens sommigen gaat hij terug op een Moors knechtje en is zijn huidkleur daaraan te danken. In christelijk perspectief is Zwarte Piet gewoon de bedwongen duivel, plaatsvervanger van de overwonnen Wodan, of diens helper Nörwi, de zwarte vader des nachts, die ook een roe droeg (als vruchtbaarheidssymbool). Het vriendelijkste verhaal is wellicht dat Nicolaas op een slavenmarkt in Myra eens een Ethiopisch jongetje met de naam Piter (afgeleid van Petrus) aantrof. Sint kocht de jongen vrij en uit dankbaarheid bleef hij de Sint nabij.

De huidskleur van Zwarte Piet geeft soms aanleiding tot kritiek dat zijn rol racistische vooroordelen zou bevestigen, maar volgens anderen is hij een Italiaanse schoorsteenvegersknecht en is zijn gezicht alleen daardoor zwart van het roet. Dit idee wordt nog eens versterkt door het feit dat Zwarte Piet een roe heeft (een instrument van schoorsteenvegers), Italiaanse schoorsteenvegerskledij draagt en op daken klimt. In Vlaanderen is de alleszins politiek correcte term Pieterknecht.

Tot de Tweede Wereldoorlog had Sinterklaas slechts één helper. Na de bevrijding door de Canadezen hielpen deze soldaten met het organiseren van het eerste na-oorlogse sinterklaasfeest. Niet gehinderd door kennis over de traditie, bedachten zij, dat als één Zwarte Piet leuk is, een heleboel Zwarte Pieten nóg leuker zouden zijn. Sindsdien wordt Sinterklaas vergezeld door vele Pieten, tegenwoordig vaak met ieder een eigen taak. Terwijl Sinterklaas altijd statig en gedistingeerd is, gedragen de Pieten zich als acrobaten en grappenmakers die vaak kwajongensstreken uithalen.

De kleding van Zwarte Piet is een soort pagepakje uit de 16de-17de eeuw. Aan koninklijke hoven hadden de dienaren meestal zulke kledij aan. Waarschijnlijk heeft daarom volgens de traditie de knecht van Sinterklaas een soortgelijk uniform.

[editar] Sinterklaasliedjes

Traditionele Sinterklaasliedjes
- "Daar wordt aan de deur geklopt".
- "Hij komt, hij komt, die lieve goede Sint". (Robert Schumann Fröhlicher Landmann)
- "Hoor wie klopt daar kinderen".
- "O, kom er eens kijken".
- "Sinterklaas kapoentje". (zie ook:kapoentje)
- "Zie de maan schijnt door de bomen". (J.J.Viotta)
- "Op de hoge hoge daken". (zelfde melodie)
- "Sinterklaasje kom maar binnen met je knecht".
- "Zie ginds komt de stoomboot".
- "Zwarte Piet ging uit fietsen".
Moderne sinterklaasliedjes
- Wild Geraas, van Jochem van Gelder.
- De Streken van Tante Toets, van Coole Piet.
- "Sinterklaas, wie kent hem niet", van Het Goede Doel.

Meer sinterklaasliedjes

[editar] Germaanse tradities

Het rijden over de daken gaat waarschijnlijk terug op de Germaanse oppergod Wodan, die deze kunst ook beheerste. Nicolaas' uiterlijk zou ook overeen komen met het uiterlijk van Wodan. Meer sinterklaastradities lijken af te stammen van Germaanse tradities. Tijdens het Germaanse zonnewendefeest vroegen jonge meisjes aan Wodan een afbeelding van hun nog onbekende toekomstige geliefde; tegenwoordig zijn dat de speculaaspoppen ('vrijers'). Het gooien van cadeaus in schoorstenen zou afstammen van Germaanse offerplaatsen (vuurplaatsen). En ook Zwarte Piet stamt hiervan af: Wodan werd bijgestaan door de raven Hugin en Munin.

[editar] Spanje

De herkomst van de Sint is bij dit alles inmiddels niet langer Klein-Azië, maar Spanje.

right|frame|Sint-Nicolaas op een vroeg-20e eeuwse kaart Nochtans is Sint-Nicolaas geboren in Patara te Lycië dat vandaag in Turkije ligt, maar in het jaar 280 bij het toenmalige Byzantijnse rijk hoorde. Later werd hij als Lyciër bisschop van Myra de hoofdplaats van Lycië, en nam o.a. deel aan het grieks(talig)e Concilie van Niceae. Hij stierf op 6 december 342. Na de inval van de moslims in het gebied, worden de stoffelijke resten van de heilige naar Bari gebracht, in het toenmalige koninkrijk van de Beide Siciliën (in het deel van Napels), waar de latere Keizer Karel V koning zou worden. Filips II, zijn zoon, zou de Nederlanden erven, Spanje én de Beide Siciliën. Vandaar de verwarring dat de Sint van Spanje zou komen.

Aldaar is Sint-Nicolaas algemeen de patroon van de zeevaart. Sinterklaas arriveert in Nederland per stoomboot, hetgeen in dat perspectief niet verwonderlijk is: de historische banden van Spanje met de Nederlanden zijn gekend. In 2005 kwam hij officieel aan in Sneek op 12 november. Een kwartiertje later (12:30u) kwam de Goede Sint per stoomboot in Antwerpen aan. Dit werd in uitgesteld relais op zondagavond 13 november om 18:00u op Ketnet uitgezonden. In 2006 komt hij naar verwachting op 18 november rond 12:15u in Middelburg. Dit is rechtstreeks op Z@ppelin op Nederland 3 te volgen.

[editar] Bezwaren

Het sinterklaasfeest heeft aanvankelijk moeten opboksen tegen protestantse bezwaren tegen de katholieke heiligenverering. Rond 1600 werd het in Delft verboden zijn feestdag te vieren en vaardigden sommige gemeenten een verbod af op schoen-zetten. Ook de kerkhervormer Maarten Luther verzette zich tegen het feest. Hij vond dat het geven van geschenken meer paste bij het kerstfeest. Nog in 1895 sprak de burgemeester van Sluis zich uit tegen de viering op openbare scholen, maar in de negentiende eeuw kreeg het feest steeds meer de wind in de zeilen.

Toch blijft de sinterklaasviering omstreden, tot in de Katholieke Kerk toe. In 2004 werd door de pastoor van het Noord-Limburgse Well de viering in de kerk verboden, omdat hij de kerk slechts wilde gebruiken voor kerkelijke zaken. De viering van sinterklaas hoort daar klaarblijkelijk niet bij, alhoewel nergens wordt aangegeven dat de pastoor ook de heilige Sint-Nicolaas uit de kerk weert. Het verbod leverde een storm van protesten (ook uit de eigen parochie) op. De Deken van Gennep waaronder Well valt liet dat jaar ludiek op 5 december de collecte ophalen door twee Pieten, begeleid door Sinterklaas.

[editar] Concurrentie

Aan het eind van de twintigste eeuw kreeg Sinterklaas als cadeautjesgever concurrentie van de kerstman, welke oorspronkelijk ook sinterklaas was, maar door de jaren heen is veranderd. Het feest is ook al lang niet meer alleen voor de kleintjes. De volwassenen geven elkaar, meest anonieme, geschenken, al of niet voorzien met een sinterklaasgedicht of 'surprise' waarin het slachtoffer eens lekker over de hekel gehaald wordt. Verondersteld wordt dat deze jaarlijkse, milde wederzijdse kastijding een belangrijke vorm van catharsis is, waaraan de Nederlandse consensussamenleving behoefte heeft.

[editar] Santa Claus en andere kerstmannen

De Amerikaanse naam voor de kerstman, Santa Claus is een verbastering van Sinterklaas en deel van de Nederlandse leenwoorden die via Nieuw-Amsterdam in het Engels terecht gekomen zijn. Via de Amerikanen kwam 'Santa Claus' weer naar Europa en werd eerst populair in Groot-Brittannië. Later werd hij ook bekend en populair in Duitsland en de Duitstalige gebieden in centraal Europa. Zelfs in Nederland, waar Sinterklaas in concurrentie is met zichzelf in de vorm van Santa Claus. Godfried Bomans noemde Santa Claus ooit, toen Bomans als Sinterklaas Canada bezocht, 'een geestelijke zakkenroller'.

left|thumb|200px|Russisch-orthodoxe versie van Sint Nicolaas, in plaats van op het plein inmiddels bij de ingang van de kerk. right|thumb|300px|Noel Baba op het grote plein voor de Sint Nicolaaskerk. De transformatie van Sint Nicolaas naar de commercieel aantrekkelijkere Santa Claus, die in Europa en Amerika verscheidene eeuwen kostte, heeft recent aanzienlijk rapper plaatsgevonden in de stad die het meest met de Sint verbonden is, Demre. Deze moderne Turkse stad is gebouwd op de ruines van het antieke Myra. Aangezien Sint Nicolaas de belangrijkste Russisch-orthodoxe heilige is, trekt de stad veel Russische toeristen. Daarom kreeg het een plechtig bronzen beeld van de heilige, dat werd gemaakt door de Russische beeldhouwer Gregory Pototsky en in 2000 werd geschonken door de Russische overheid, een prominente plaats op het plein voor de restanten van de middeleeuwse Sint Nicolaaskerk. In februari 2005 liet burgemeester Suleyman Topcu het beeld echter plots vervangen door een vrolijk doch enigszins detonerend plastic beeld van de kerstman. Volgens de burgemeester zou het nieuwe beeld van Noel Baba wereldwijd een veel breder publiek aanspreken. Protesten van de Russische overheid tegen deze degradatie hielpen slechts in beperkte mate: het originele beeld werd teruggezet op een veel minder prominente plaats dan voorheen, nabij de ingang van de overblijfselen van de Sint Nicolaaskerk. Daar staat de Sint nu, voorzien van aureool en met zijn armen uitgespreid in goedertierenheid, weggemoffeld tussen een stenen pilaar en een restje muur.

[editar] Sinterklaas in andere landen

thumb|right|200px|Sinterklaas nog in Spanje Het sinterklaasfeest wordt in verschillende vormen in heel Europa gevierd van Frankrijk tot Bulgarije en Italië tot Oekraïne. In het Noord-Franse Lorraine (Lotharingen) wordt het sinterklaasfeest gevierd op 6 december. Sint Nicolaas is de beschermheilige van deze streek. Zwarte piet heet Père Fouettard en is een roodharige man met een woeste rode baard en een grote mantel met hoofdkap. In de Duitstalige deel van Zwitserland heet hij St. Nikolaus of "Samichlaus" of "Santiglaus" en zit hij op een ezel. De zwarte piet heet "Schmutzli". Er worden rijmpjes opgezegd in plaats van liedjes gezongen en hij komt niet uit Spanje, maar uit het bos.

De manier waarop Sinterklaas aankomt, verschilt in de verschillende landen. Maar het is bijna altijd in een of andere vorm van een processie van een heilige, zoals die bekend is uit het katholieke geloof. De oudste intocht per boot is die van Bari, die sinds 1087 jaarlijks plaatsvindt. In de Duitse gemeente Blomberg is Sinterklaas sinds 1965 al een begrip. Deze zogenaamde Blombergse sinterklaas is overgewaaid uit Nederland. In de grensgebieden wordt op sommige plekken ook het sinterklaasfeest gevierd.

[editar] Intocht

De intocht van Sinterklaas met zijn gevolg is het officiële startsein van zijn "campagne". Voor de kinderen is dit het sein dat ze vanaf dat moment hun schoen mogen klaarzetten - en als ze "zoet" zijn geweest er ook de volgende ochtend iets in mogen verwachten. In Amsterdam wordt al sinds 1934 een jaarlijkse intocht van Sinterklaas gehouden.

[editar] Intochten in Nederland

De intocht vindt meestal half november op een zaterdag, ongeveer drie weken voor Sint's verjaardag plaats. De intocht wordt rechtstreeks uitgezonden op tv. Sinds 1985 maakt Sinterklaas voor zijn landelijke intocht meestal gebruik van de 'Pakjesboot 12', in het dagelijks leven het Hydrograaf.