Χριστούγεννα
Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια
Τα Χριστούγεννα (σύνθετη λέξη της δημοτικής Χριστού + γέννα) δηλώνουν την εορτή της Γέννησης του Χριστού και κατ΄ επέκταση το σύνολο των εορτών από της Γεννήσεως μέχρι των Θεοφανίων ("Εορταί Χριστουγέννων"). Ίσως ο πληθυντικός να προέρχεται κατ΄ αντιστοιχία καί από την ακολουθούμενη μέχρι της επικράτησης του Χριστιανισμού ονομασίας των αρχαίων ελληνικών και ρωμαϊκών εορτών.
Πίνακας περιεχομένων |
[Επεξεργασία] Γενικά
Οι ιστορικές πηγές υποδεικνύουν ότι ο εορτασμός των Χριστουγέννων άρχισε να τηρείται από τον τρίτο αιώνα και έπειτα[1]. Αρχικά τα Χριστούγεννα συνεορτάζονταν με τα Θεοφάνια στις 6 Ιανουαρίου και αυτό επειδή δεν ήταν γνωστή η ημερομηνία γέννησης. Επί Πάπα Ιουλίου (336-332) θεσπίσθηκε ως επέτειος η 25 Δεκεμβρίου κατόπιν έρευνας των Αρχείων της Ρώμης, όπως πιστεύεται, επί της απογραφής που έγινε επί Αυτοκράτορα Οκταβιανού Αυγούστου, σε συνδυασμό με υπολογισμό ρήσης του Ευαγγελίου (το οποίο και συνέτεινε) του Προδρόμου λεχθείσα περί τον Χριστόν:"Εκείνος δει αυξάνειν, εμέ δε ελατούσθαι" (Ιωάνν. γ'30). Κατά συνέπεια αυτής της ερμηνείας η Γέννηση του Χριστού ορίσθηκε κατά το χειμερινό ηλιοστάσιο όπου και αρχίζει η αύξηση των ημερών.
Έτσι από τη Δύση ο εορτασμός της Γεννήσεως στις 25 Δεκεμβρίου πέρασε και στην Ανατολή και με τον χρόνο επεκράτησε σε όλο τον χριστιανικό κόσμο εκτός της Αρμενικής Εκκλησίας που συνεχίζει τον συνεορτασμό με τα Θεοφάνια.
Της εορτής των Χριστουγέννων προηγείται νηστεία "τεσσαράκοντα ημερών" που αρχίζει από την εορτή του Φιλίππου (14 Νοεμβρίου). Η Υμνολογία της Ορθόδοξης Ανατολικής Εκκλησίας περιλαμβάνει λαμπρούς ύμνους για τη μεγάλη αυτή εορτή των διασημότερων υμνογράφων της Εκκλησίας όπως του Ρωμανού του Μελωδού, Ιωάννου του Δαμασκηνού, Κοσμά επισκόπου Μαϊουμά κ.ά.
Στη Δύση η εορτή των Χριστουγέννων, σε αντίθεση με την Ανατολική, εορτάζεται λαμπρότερα από εκείνη της Ανάστασης.
[Επεξεργασία] Εκκλησιαστική Ιστορία
Εκ των τεσσάρων Ευαγγελιστών μόνο ο Λουκάς και ο Ματθαίος αρχίζουν τις αφηγήσεις τους από τη Γέννηση του Ιησού. Οι δύο αυτές περιγραφές φέρονται να συμπληρώνουν η μία την άλλη. Ενώ πληρέστερη φέρεται του Λουκά. Εκ του συνδυασμού των παραπάνω και άλλων πηγών το ιστορικό έχει ούτως:
Επί Ρωμαίου Αυτοκράτορα Οκταβιανού Αυγούστου και Ηγεμόνα Κυρήνιου της Συρίας , διατάχθηκε απογραφή πληθυσμού σε όλη την Αυτοκρατορία. (Λουκάς Β’ 1-3). Άγγελος Κυρίου επισκέφθηκε τον Ιωσήφ και τον ενημέρωσε για την Θεία Γέννηση του Θεανθρώπου εκ της Παρθένου Μαρίας (Ματθαίος Α’ 20). Τότε ο Ιωσήφ παρέλαβε την Μαρία και από την Ναζαρέτ ήλθαν στη Βηθλεέμ (της Ιουδαίας) που Βασιλεύς της περιοχής ήταν ο Ηρώδης ο Μέγας όπου και γεννήθηκε ο Ιησούς Χριστός (Ματθ. Β’ 1, - Λουκ. Β’ 4-7). Άγγελος Κυρίου εμφανίζεται σε ποιμένες αγγέλλοντας το χαρμόσυνο γεγονός ενώ πλήθος αγγέλων ψάλλουν «Δόξα εν υψίστοις Θεώ και επί γης ειρήνη εν ανθρώποις ευδοκία» (Λουκ. Β’ 8-14). Ενώ συμβαίνουν αυτά άστρο φωτεινό εξ Ανατολής οδηγεί τρεις Μάγους[2] προς τα Ιεροσόλυμα που μετά συνάντηση με τον Βασιλέα Ηρώδη συνεχίζουν και φθάνουν στη Βηθλεέμ όπου μαζί με τους βοσκούς προσκυνούν τον Θεάνθρωπο προσφέροντας Χρυσόν Λίβανο και Σμύρνα. (Ματθ. Β’ 2-12).
Οι χριστιανοί θεωρούν ότι η γέννηση του Χριστού εκπληρώνει τις προφητείες των Εβραϊκών Γραφών και ότι ως Μεσσίας ήλθε για να λυτρώσει τους ανθρώπους από τις αμαρτίες τους.
(συνεχίζεται επεξεργασία)
[Επεξεργασία] Υμνογραφία Χριστουγέννων
Απολυτίκιο Χριστουγέννων
«Η Γέννησή Σου Χριστέ ο Θεός ημών
ανέτειλε τω κόσμω τω φως τω της γνώσεως
εν αυτή γαρ οι τοις άστροις λατρεύοντες
υπό αστέρος εδιδάσκοντο
Σε προσκυνείν τον Ήλιον της δικαιοσύνης
και Σε γιγνώσκειν εξ ύψους ανατολήν
Κύριε δόξα Σοι.»
Η Βυζαντινή υμνογραφία των εορτών των Χριστουγέννων χαρακτηρίζεται όχι μόνο πλούσια και πανηγυρική αλλά συνάμα καύχημα της παγκόσμιας ποιητικής τέχνης. Οι καταβασίες, τα μεγαλυνάρια, τα εξαίσια στιχηρά ιδιόμελα, τα κοντάκια των υπέροχων ύμνων, οι αριστουργηματικοί κανόνες συνθέτουν μία πανηγυρική πνευματική τράπεζα δέους και θάμβους, κατάνυξης και ευλάβειας, υπεροχής και ανάτασης του ίδιου του πιστού. Οι μεγάλοι υμνογράφοι στη πλούσια παρουσία τους συμπυκνώνουν σε απαράμιλλους στίχους όλη τη θεολογία της Εκκλησίας.
Ο Ιωάννης ο Δαμασκηνός (8ος αι.) συνέθεσε τον «κανόνα εις την Χριστού γέννησιν»:
«Νύμφης πανάγνου τον πανόλβιον τόκον,
ιδείν υπέρ νουν ηξιωμένος χορός,
άγραυλος, εκλονείτω τω ξένω τρόπω.
τάξιν μελωδούσα τε των Ασωμάτων,
Άνακτα Χριστόν,ασπόρως σαρκούμενον».
Ο Μέγιστος των Υμνογράφων Ρωμανός ο Μελωδός συνθέτει στιχηρά προεόρτια και τρία κοντάκια για τα Χριστούγεννα μεταξύ των οποίων το πλέον γνωστό:
«Η Παρθένος σήμερον
τον υπερούσιον τίκτει
και η γή το σπήλαιον
τω απροσίτω προσάγει,
Άγγελοι μετά ποιμένων
Δοξολογούσι,
Μάγοι δε μετά αστέρος
οδοιπορούσιν
δι΄ ημάς γαρ εγεννήθη
παιδίον νέον, ο προ αιώνων Θεός.»
Στιχηρά ιδιόμελα για την Γέννηση έχουν γράψει επίσης ο Μοναχός Κυπριανός (σύγχρονος του Αγ. Ιωάννου του Δαμασκηνού) που φέρεται και ως ο δημιουργός των σύντομων στιχηρών (όπως «Οίκος του Εφραθά, η πόλις η Αγία, των προφητών η δόξα, ευτρέπισον τον οίκον, εν ω το θείον τίκτεται»), ο Ανατόλιος ο Στουδίτης (ίδιας εποχής) στον οποίο αποδίδονται τα απόστιχα της κυριώνυμης ημέρας και το μεθεόρτιο δοξαστικό: «Αίμα και πυρ και ατμίδα καπνού ...», ο Ανδρέας ο Πηρός ή Τυφλός (8ος αι.): «Χριστού τα γενέθλια πιστώς προεορτάσωμεν...», ο Βυζάντιος ή Βύζας : «Φάτνη δε υπεδέχου τον τω λόγω λύσαντα της αλόγου πράξεως ημάς τους γηγενείς ...» κ.ά.
Από τους υμνογράφους της εορτής γνωστοί είναι οι Ιωάννης ο Μοναχός, ο γνωστός Κοσμάς ο Μαϊουμά ο μελωδός: «Χριστός γεννάται δοξάσατε, Χριστόν εξ Ουρανού απαντήσατε ...», ο Ανδρέας Κρήτης, η Κασσία, ποιήτρια του δοξαστικού ιδιόμελου του Εσπερινού «Αυγούστου μοναρχήσαντος επί της γης ...» κ.ά.
Απολυτίκιο Αγ. Βασιλείου
«Εις πάσαν γην εξήλθε ο φθόγγος σου
ως δεξαμενήν τον λόγον σου
δι ου θεοπρεπώς εδογμάτισας
την φύσιν των όντων ετράνωσας
τα των ανθρώπων ήθη κατεκόσμησας
Βασίλειον ιεράτευμα, Πάτερ Όσιε,
Χριστόν τον Θεόν ικέτευε,
δωρήσασθαι ημίν το μέγα έλεος.»
[Επεξεργασία] Ιστορική έρευνα
Η ακριβής χρονολόγηση της ζωής του Ιησού αποτελεί μία πολύ δύσκολη υπόθεση αφού οι υπάρχουσες μαρτυρίες που προέρχονται από την Καινή Διαθήκη χαρακτηρίζονται από χρονολογική ασάφεια και επίσης, το αφετηριακό 1 μ.Χ. δεν εναρμονίζεται επακριβώς με τα γενικότερα ιστορικά δεδομένα των χρόνων εκείνων. Ασφαλώς, κάθε προσέγγιση του ζητήματος δεν αποσκοπεί στην απόκτηση απόλυτης βεβαιότητας για την ακριβή ημέρα ή έτος της γέννησης του Ιησού και κατ' επέκταση για τον ακριβή χρόνο της έναρξης της δημόσιας δράσης του, τη διάρκειά της ή το χρόνο της σταύρωσης και του θανάτου του.
[Επεξεργασία] Το ημερολόγιο
Ημερολογιακά, η γέννηση του Ιησού, πρέπει να τοποθετηθεί γύρω στο 7 ή 6 π.Χ. καθώς το σημερινό ημερολόγιο, στηρίζεται βασικά στους υπολογισμούς του μοναχού και αστρονόμου Διονυσίου του Μικρού, που κατά τον 4ο αιώνα μ.Χ. καθόρισε με τα δεδομένα που είχε τότε, το έτος 754 από κτίσεως Ρώμης ως το χρόνο της γέννησης του Ιησού, αντί του έτους 747 όπως θα έπρεπε με τα σημερινά δεδομένα. Αυτό σημαίνει πως, αν σήμερα ήταν δυνατό να γίνει επανακαθορισμός του παγκόσμιου ημερολογίου, η αρχή του χριστιανικού ημερολογίου θα βρισκόταν επτά περίπου χρόνια νωρίτερα. Τη στιγμή αυτή, συμβαίνει το παράδοξο να θεωρούμε ότι εξαιτίας των λανθασμένων υπολογισμών, η γέννηση του Ιησού να τοποθετείται σε χρόνια προ Χριστού.
[Επεξεργασία] Οι πληροφορίες των Ευαγγελίων
Πέρα από αυτό, τα λίγα στοιχεία που μπορούν να χρησιμοποιηθούν για τη κατά προσέγγιση χρονολόγηση της γέννησης του Ιησού, προέρχονται κυρίως από το Ευαγγέλιο του Λουκά και του Ματθαίου και αφορούν:
- Τη γέννηση του Ιησού επί αυτοκράτορα Αυγούστου (Λουκ. 2,1), του οποίου η βασιλεία διήρκεσε για μεγάλο χρονικό διάστημα (27 π.Χ. - 14 μ.Χ.)
- Τη γέννηση του Ιησού "εν ταις ημέραις Ηρώδου βασιλέως της Ιουδαίας" (Λουκ. 1,5), του οποίου επίσης η βασιλεία στην Ιουδαία ήταν από τις μακρότερες χρονικά (37-4 π.Χ.).
- Στις περιγραφές για το άστρο της Βηθλεέμ (Ματθ. 2,2)
- Στα γεγονότα της "πρώτης" απογραφής, η οποία "εγένετο ηγεμονεύοντος της Συρίας Κυρηνίου" (Λουκ. 2,2),
[Επεξεργασία] Οι Μάγοι και ο Θάνατος του Ηρώδη
Το πιο γνωστό σημείο στην προσπάθεια προσέγγισης χρονολογικά της γέννησης του Ιησού, είναι ο θάνατος του Ηρώδη του Μεγάλου. Μπορεί να ειπωθεί με σχετική ακρίβεια ότι ο Ηρώδης πέθανε κατά το έτος 750 "από κτίσεως Ρώμης" (4 π.Χ.) ή λίγο πριν και στη συνέχεια κηρύχθηκε πένθος μιας εβδομάδας. Εφ' όσον ο Ιησούς, γεννήθηκε "εν ημέραις Ηρωδου του βασιλέως", πρέπει να γεννήθηκε σίγουρα πριν από το 750 "από κτίσεως Ρώμης" (4 π.Χ.) κατά το οποίο πέθανε ο Ηρώδης.
Αλλά το πρόβλημα είναι, πόσο πριν.
Λαμβάνοντες υπ' όψη τη διαταγή του Ηρώδη να φονευθούν τα νήπια στη Βηθλεέμ "από διετούς και κατωτέρω", υπολογίζεται ότι ο Ιησούς μπορεί να γεννήθηκε έως και δύο χρόνια πριν από τον θάνατο του Ηρώδη. Δηλαδή οι υπολογισμοί φτάνουν στο 6 π.Χ. υποθέτοντας ότι ο Ηρώδης θα επιμήκυνε τον σχετικό χρόνο για να είναι βέβαιος ότι μέσα σ' αυτό το χρονικό διάστημα θα είχε οπωσδήποτε γεννηθεί ο μελλοντικός βασιλιάς των Ιουδαίων. Εξάλλου κατά την ευαγγελική ρήση, αφού ο Ηρώδης κάλεσε τους Μάγους, τους έστειλε στη Βηθλεέμ, όπου συνάντησαν πλέον τον Ιησού ως "παιδίον" και όχι ως βρέφος. Συνεπώς, οι σχετικοί αυτοί υπολογισμοί οδηγούν στο συμπέρασμα ότι ο Ιησούς μάλλον θα γεννήθηκε σε χρονικό διάστημα δύο τουλάχιστο χρόνια πριν το θάνατο του Ηρώδη, δηλαδή περίπου το έτος 747 ή 748 "από κτίσεως Ρώμης" (7 ή 6 π.Χ.).
[Επεξεργασία] Το άστρο της Βηθλεέμ
Επίσης το άστρο της Βηθλεέμ, αν τελικά αφορούσε κάποιο αστρονομικό φαινόμενο, οδηγεί και πάλι στο έτος 747 από κτίσεως Ρώμης ή 7 π.Χ., αφού κατά τον Κέπλερ και άλλους αστρονόμους υπήρξε πράγματι τότε ένα παρόμοιο ουράνιο φαινόμενο που προκαλείται κατά τη συνάντηση των τριών πλανητών, του Κρόνου, του Δία και της Αφροδίτης. Στο φαινόμενο αυτό, μετά παρέλευση δύο ή τριών μηνών, ο Δίας δύει ή εξέρχεται από την τροχιά. Τότε παρατηρείται και πάλι το ίδιο έντονο φωτεινό φαινόμενο που παρουσιάζεται στην αρχή, σαν να εμφανίζεται εκ νέου.
Το γεγονός αυτό ταιριάζει με την παρατήρηση του Ματθαίου ότι οι Μάγοι πορευόμενοι προς τη Βηθλεέμ, "είδον" τον "αστέρα" και "εχάρησαν χαράν μεγάλην σφόδρα", προσθέτωντας ότι το "αστέρι" αυτό ήταν ίδιο με εκείνο "ον είδον εν τη Ανατολή" (Ματθ. 2,9-10). Καθώς ένα ταξίδι από τη Μεσοποταμία στην Παλαιστίνη με τα μέσα της εποχής απαιτούσε δύο ή τρεις μήνες, η χρονική αυτή απόσταση ταιριάζει με την αντίστοιχη φυσική κίνηση του πλανήτη Δία και τη διπλή εμφάνιση του κατά την είσοδο και έξοδο από τήν τροχιά συνάντησης με τους άλλους δύο πλανήτες.
[Επεξεργασία] Η απογραφή Κυρηνίου και οι δυσκολίες χρονολόγησης
Μετά την αποκάλυψη που είχε ο Ιωσήφ για τα συμβαίνοντα στην Μαρία, πέρασαν οι υπόλοιποι μήνες της αναμονής μέχρι το χρόνο του τοκετού. Τότε, "εγένετο εν ταις ημέραις εκείναις και εξήλθεν δόγμα παρά Καίσαρος Αυγούστου απογράφεσθαι πάσαν την οικουμένην" (Λουκ. 2,1). Από την ιστορία γνωρίζουμε, οτι ο αυτοκράτορας Αύγουστος είχε διατάξει και άλλοτε τέτοιες γενικής φύσεως απογραφές. Κατά συνέπεια, η αναφορά του Λουκά σε μια παρόμοια απογραφή δεν πρέπει να δημιουργεί προβλήματα. Η αναφορά, όμως, στη συγκεκριμένη αυτή απογραφή του Κυρηνίου, δημιουργεί δυσκολίες από πλευράς χρονολόγησης των γεγονότων της Καινής Διαθήκης, καθώς την εποχή στην οποία αναφέρεται η απογραφή του Ιωσήφ και της Μαρίας, στην ηγεμονία της Συρίας βρισκόταν ο Σέντιος Σατουρνίνος και όχι ο Κυρήνιος.
Μέσα από μελέτη των πηγών, προκύπτει ότι η πρώτη ηγεμονία του Κυρηνίου, αν υπήρξε, τοποθετείται μεταξύ των ετών 12-8 π.Χ. Η πρώτη λύση που δόθηκε στο πρόβλημα της χρονολόγησης ήταν να υποτεθεί πως ο Κυρήνιος εκτέλεσε την απογραφή προς το τέλος της θητείας του (8 π.Χ.), όπως διέταξε ο Αύγουστος Οκταβιανός. Η απογραφή αυτή επειδή ήταν η "πρώτη" που γινόταν στους Ιουδαίους διήρκεσε πολύ χρόνο και την έφερε εις πέρας, σύμφωνα και με τον Τερτυλλιανό, ο διάδοχος του στην ηγεμονία της Συρίας, ο Σέντιος Σατουρνίνος. Έτσι, οι μεν Ρωμαίοι ανέφεραν στα ρωμαϊκά έγγραφα το όνομα εκείνου που ολοκλήρωσε την απογραφή, του Σέντιου Σατουρνίνου, οι δε Ιουδαίοι, από τους οποίους άντλησε την πληροφορία ο Ευαγγελιστής Λουκάς, κράτησαν στη μνήμη τους το όνομα αυτού που την άρχισε και ο οποίος αργότερα, το 6-7 μ.Χ., διενήργησε και την άλλη απογραφή. Συνεπώς, αφού ο Ευαγγελιστής Λουκάς αναφέρει "απογραφή πρώτη εγένετο", εννοείται ότι γνώριζε τη δεύτερη απογραφή του 6-7 μ.Χ. και χρησιμοποίησε το επίθετο "πρώτη" σε αντιδιαστολή προς τη δεύτερη απογραφή. Η απογραφή, επομένως, που αναφέρει ο Λουκάς πρέπει να αποφασίσθηκε την περίοδο 12 π.Χ. έως 8 π.Χ. και να συνδέθηκε με το όνομα του Κυρήνιου αντί του Σατουρνίνου.
Η δεύτερη λύση, που προτείνεται, είναι εκείνη η οποία δέχεται μεν επί Κυρηνίου την αρχή της απογραφής περί τό 9 π.Χ., η πρακτική ολοκλήρωση της όμως, ιδιαίτερα στις περιοχές της Συρίας, Παλαιστίνης κ.λπ., πραγματοποιήθηκε από το διάδοχο του, Σατουρνίνο, έξαρχο της Συρίας από το 8-6 π.Χ. Αλλά η απογραφή συνέχιζε να ονομάζεται "απογραφή Κυρηνίου" εξαιτίας σχετικού διατάγματος, και προς την οποία είναι σύμφωνο το σχετικό κείμενο του Λουκά.
Ως τρίτη λύση έχει προταθεί η συνύπαρξη δύο έξαρχων σε κάποια περιοχή, σύμφωνα με πρακτική της εποχής εκείνης, ιδιαίτερα κατά την περίοδο διαδοχής, για ενημέρωση και ομαλή μεταβίβαση της εξουσίας. Μπορεί έτσι να υποτεθεί ότι κατά τη χρονική περίοδο μεταξύ των ετών 8-6 π.Χ., κατά τό σύστημα της συνδιοίκησης υπάρχουν στην εξαρχία της Συρίας δύο αξιωματούχοι, ο Κυρήνιος και ο Σατουρνίνος, εκδοχή που προσφέρει μία ακόμη λύση στο πρόβλημα της απογραφής.
[Επεξεργασία] Λαογραφία
Σε πολλές χώρες σε όλο τον κόσμο τα Χριστούγεννα αναγνωρίζονται ως εθνικές διακοπές. Στις 26 Ιουνίου του 1870 η κυβέρνηση των Ηνωμένων Πολιτειών της Αμερικής αναγνώρισε τα Χριστούγεννα ως ομοσπονδιακές διακοπές. Η ημέρα των Χριστουγέννων είναι η μόνη κοινή επίσημη αργία σε όλους τους λιμένες του κόσμου.
Στις κυρίως Χριστιανικές χώρες, τα Χριστούγεννα είναι η σημαντικότερη οικονομικά περίοδος διακοπών του έτους και επίσης γιορτάζονται σαν κοσμικές διακοπές σε πολλές χώρες με μικρούς Χριστιανικούς πληθυσμούς. Χαρακτηρίζονται κατά ένα μεγάλο μέρος με την ανταλλαγή δώρων μέσα στις οικογένειες και από τα δώρα που φέρνει ο Αϊ Βασίλης, ένας μεγάλος εύθυμος άντρας με μια άσπρη γενιάδα. Οι τοπικές και περιφερειακές παραδόσεις των Χριστουγέννων είναι ακόμα πιο πλούσιες και ποικίλες παρά τη μεγάλη επιρροή των Αμερικάνικων ή Βρετανικών Χριστουγεννιάτικων μοτίβων που διαδίδονται μέσω της λογοτεχνίας, της τηλεόρασης και άλλων μέσων.
[Επεξεργασία] Έθιμα
Γενικά τα έθιμα στις "εορτές των Χριστουγέννων" προέρχονται από ένα συνδυασμό θρησκευτικών (χριστιανικών και πρότερων), και λαϊκών παράδόσεων που εορτάζονται κυρίως από τους χριστιανούς της Ευρώπης και Αμερικής αλλά και από άλλους λαούς μη χριστιανικούς (Κινέζοι, Ιάπωνες κλπ) Κύρια έθιμα στις "εορτές των Χριστουγέννων" θεωρούνται τα Κάλαντα Χριστουγέννων, το δένδρο των Χριστουγέννων (διεθνές), η Φάτνη της Γεννήσεως ή Φάτνη των αλόγων, το Αλεξανδριανό ή Αστέρι της Βηθλεέμ (διεθνές), το χριστουγεννιάτικο καράβι, ο στολισμός τα φώτα των Χριστουγέννων (διεθνές), το χριστουγεννιάτικο ημερολόγιο, τα κάλαντα Πρωτοχρονιάς, ο Αϊ Βασίλης (διεθνής), οι κάλτσες των δώρων διεθνής, τα ιδιαίτερα χριστουγεννιάτικα έθιμα χωρών, η υποδοχή του νέου έτους (διεθνές), το πρωτοχρονιάτικο ρόδι, τα κάλαντα Φώτων, οι καλικάντζαροι, καθώς και ιδιαίτερα φαγητά, γλυκά Χριστόψωμο, Βασιλόπιτα κλπ. που συπληρώνουν το πατροπαράδοτο Χριστουγεννιάτικο τραπέζι
Στο διήγημα του "Τα χριστουγεννιάτικα τσαρούχια" ο Γ. Αθάνας έχει δώσει παραστατικά τη χρησιμότητα του εθίμου του σφαξίματος του χοίρου στην οικιακή οικονομία της Ρούμελης και όχι μόνο:
"Στα μέρη μας, γράφει, σφάζουνε τα θρεφτά γουρούνια την παραμονή των Χριστουγέννων. [...] το πετσί τους γδέρνεται, αλατίζεται και απλώνεται στον ήλιο. Απ' αυτήν βγαίνουν τα γουρνοτσαρουχα της φαμελιάς. Το πάχος γίνεται γλίνα, οι χοντράδες γίνονται τσιγαρήθρες, κι έπειτα μένουν τα κόκκαλα για μαγειρευτά, τα εντόσθια για πηχτές και για ματιές, το κρέας για λουκάνικα και για παστουρμά. Μ' ένα καλό γουρούνι περνάει τον υπόλοιπο χειμώνα η φτωχοφαμελιά".
Στη Θεσσαλία, στη Ρούμελη, στο Μωριά αλλά και στη Νησιωτική Ελλάδα, κυρίως του Αιγαίου, χαρακτηριστικά της γιορτής των Χριστουγέννων ήταν το διαρκές άναμμα της φωτιάς (κρατάει όλο το Δωδεκαήμερο) που έχει αποτρεπτικό χαρακτήρα κατά των καλικάντζαρων και των κακών πνευμάτων και το σφάξιμο και μαγείρεμα του γουρουνιού. Όσοι δεν είχαν γουρούνι σφάζανε γίδα ή πρόβατο. Στόλιζαν το σπίτι με κλαδιά κέδρων και αγριοκερασιάς. Δεν λούζονταν, γιατί το θεωρούσαν γρουσουζιά, κι έβαζαν ένα αγοράκι να κάνει ποδαρικό.
Επίσης πολύ δημοφιλή είναι και τα Χριστουγεννιάτικα τραγούδια (διεθνή και εθνικά).
[Επεξεργασία] Συνοπτικές πληροφορίες για τα Χριστούγεννα
- Ένας πρακτικός λόγος που συνηγορεί στο ότι ο Χριστός δεν γεννήθηκε στις 25 Δεκεμβρίου, είναι το γεγονός ότι σύμφωνα με τις Γραφές οι βοσκοί στη Βηθλεέμ είχαν τα κοπάδια τους στην ύπαιθρο, όταν ο άγγελος Κυρίου τους ανήγγειλε τη γέννηση του Σωτήρα. Στα εύκρατα κλίματα, οι χειμερινοί μήνες είναι παγεροί, κάνει πολύ κρύο και πέφτουν πολλές βροχές. Γι' αυτόν τον λόγο οι βοσκοί με τα κοπάδια τους δεν βρίσκονται στην ύπαιθρο, αλλά στα χειμαδιά τους.
- Για τους Ευρωπαίους και τους Βορειοαμερικανούς, το γεγονός της γέννησης του Χριστού συνδέθηκε με χιόνια και έλατα, που βέβαια δεν υπάρχουν στην Παλαιστίνη!
- Το χαρμόσυνο γεγονός της γέννησης του Χριστού, κατά τον Ευαγγελιστή Ματθαίο, κλείνει με το θλιβερό συμβάν της σφαγής των νηπίων "υπό του Ηρώδου αναιρεθέντα", τα οποία σύμφωνα με το το εορτολογικό Συναξάρι της Ορθόδοξης Εκκλησίας ανέρχονται σε 14.000. Βέβαια στα ιερά κείμενα δεν υπάρχει καμιά αναφορά αριθμητικής φύσης. Από πλευράς καθαρά ιστορικής ακρίβειας, τα γεωγραφικά και πληθυσμιακά δεδομένα της εποχής εκείνης οδηγούν στο συμπέρασμα ότι στη Βηθλεέμ και τα περίχωρα της θα ζούσαν τότε περίπου 1.000 κάτοικοι κι επομένως τα άρρενα νήπια "διετούς και κατωτέρω" δεν θα ξεπερνούσαν τα 30 με 40.
- Η Βηθλεέμ όσο και τα Ιεροσόλυμα είναι οι πόλεις όπου γιορτάζονται τρεις φορές τα Χριστούγεννα! Οι Καθολικοί και οι Διαμαρτυρόμενοι γιορτάζουν τα Χριστούγεννα την 25η Δεκεμβρίου σύμφωνα με το νέο Γρηγοριανό ημερολόγιο. Το ίδιο και οι Έλληνες Ορθόδοξοι που ακολουθούν το νέο διορθωμένο Ιουλιανό ημερολόγιο. Αντιθέτως, οι Ορθόδοξοι χριστιανοί που ακολουθούν το παλαιό ημερολόγιο γιορτάζουν τα Χριστούγεννα πάλι στις 25 Δεκεμβρίου, σύμφωνα όμως με το Ιουλιανό ημερολόγιο, δηλαδή στις 7 Ιανουαρίου του νέου. Τέλος, οι Αρμένιοι Ορθόδοξοι γιορτάζουν τα Χριστούγεννα μαζί με τα Θεοφάνεια στις 6 Ιανουρίου σύμφωνα με το Ιουλιανό ημερολόγιο ή στις 19 Ιανουαρίου σύμφωνα με το νέο διορθωμένο Ιουλιανό ή το Γρηγοριανό ημερολόγιο.
- Σήμερα στη γενέτειρα του Χριστού κατοικούν περίπου 35.000 μουσουλμάνοι και 15.000 χριστιανοί.
- Η αρχαία Εκκλησία δεν γιόρταζε την εορτή των Χριστουγέννων[3] εφ' όσον οι πρώτοι χριστιανοί θεωρούσαν ως σημαντικό γεγονός τη Σταύρωση και την Ανάσταση του Χριστού και όχι την έλευση του στη γη. Επιπλέον οι πρώτοι χριστιανοί, προερχόμενοι από τον Ιουδαϊσμό, δεν γιόρταζαν τα γενέθλια κανενός ανθρώπου ούτε και του Χριστού καθώς τα θεωρούσαν ειδωλολατρικής προέλευσης[4].
- Η παράδοση θεωρεί ότι η αρχαιότερη ομιλία για τη γιορτή των Χριστουγέννων εκφωνήθηκε από τον Μέγα Βασίλειο στην Καισαρεία της Καππαδοκίας το έτος 376 μ.Χ..
- Το χρονικό διάστημα που περικλείει τις γιορτές των Χριστούγεννων, Πρωτοχρονιάς και Θεοφανείων, ονομάζεται Δωδεκαήμερο.
- Η ημέρα της εορτής του Αποστόλου Φιλίππου, στις 14 Νοεμβρίου, στο λαϊκό καλαντάρι χαρακτηρίζεται ως Μικρή Αποκριά, γιατί από την επομένη αρχίζει η νηστεία των σαράντα ημερών για τα Χριστούγεννα, η οποία και λέγεται Μικρή Σαρακοστή. Αυτή η ημερομηνία σε πολλές χώρες της Ευρώπης και Αμερικής θεωρείται ως έναρξη των εορτών των Χριστουγέννων.
- Ο Joseph Holzner, συγγραφέας του πολύ γνωστού βιογραφικού βιβλίου "Παύλος", αναφέρει σχετικά με την ιστορία της γέννησης του Χριστού που παραθέτει ο Ευαγγελιστής Λουκάς:
- Ποιος μπορούσε να του διηγηθεί την θαυμαστή εκείνη ιστορία των Χριστουγέννων, με τέτοιο τρόπο, παρά η πιστή ανάμνηση μιας μητέρας που αγαπά....
[Επεξεργασία] Σημειώσεις
- ^ Βλέπε Καθολική Εγκυκλοπαίδεια, λήμμα Christmas (Χριστούγεννα), στην αγγλική.
- ^ Τα ονόματα των τριών Μάγων, αστρονόμων της εποχής, ήταν: Μελχιώρ, Γασπάρ και Βαλτάσαρ και προέρχονται από το 10ο κεφ. του Αρμενικού Ευαγγελίου παιδικής ηλικίας του Ιησού (απόκρυφο):
-
- "Πρώτος ήλθε ο Γασπάρ, ο βασιλιάς της Ινδίας. Άπλωσε πολύτιμη νάρδο, σμύρνα, κανέλλα, κιννάμωμο, λιβάνι και άλλα αρώματα και ευωδιαστές ουσίες. Κι αμέσως μια οσμή αθανασίας απλώθηκε στο σπήλαιο που εγκαταστάθηκαν. Κατόπιν, ο Βαλτάσαρ, βασιλιάς των Αράβων, ανοίγοντας τους πλούσιους θησαυρούς του, έβγαλε απ' αυτούς για να προσφέρει στο παιδί χρυσό και ασήμι, πολύτιμους λίθους, μαργαριτάρια περίφημα και ζαφείρια μεγάλης αξίας. Με τη σειρά του ο Μελχιώρ, ο βασιλιάς των Περσών, έφερε σμύρνα, αλόη, μουσσελίνα, πορφύρα και λινά υφάσματα. Και αφού ο καθένας τους πρόσφερε τα δώρα του προς τιμήν του βασιλόπαιδα του Ισραήλ, σηκώθηκαν οι βασιλείς και βγήκαν από το σπήλαιο. Κατόπιν και οι τρεις συναντήθηκαν, κάθησαν και συσκέ-φτηκαν. Είπαν "Τι εκπληκτικό θέαμα είδαμε με τα μάτια μας! [...]"
