Wojciech Świętosławski
Z Wikipedii
Wojciech Alojzy Świętosławski (ur. 21 czerwca 1881 w Kiryjówce na Wołyniu, zm. 29 kwietnia 1968 w Warszawie) - biofizyk polski, profesor Uniwersytetu Warszawskiego i Politechniki Warszawskiej, której w latach 1928-1929 był rektorem.
Spis treści |
[edytuj] Lata 1881-1918
Lata szkolne i akademickie spędził w Kijowie, tu w 1899 ukończył gimnazjum i w 1906 otrzymał dyplom inżyniera technologa na Wydziale Chemicznym Politechniki Kijowskiej. Po krótkim pobycie w Polsce wraca do Kijowa i zostaje asystentem. Zwraca na siebie uwagę przełożonych i ci powierzają mu kierownictwo nad pracami dyplomowymi.
W 1908 w "Roczniku Polskim" ogłasza swoją pierwszą publikację naukową pod tytułem "Termochemiczna analiza związków organicznych". Jest to pierwsza z jego prac z dziedziny termochemii związków organicznych. Za całokształt prac Rosyjskie Towarzystwo Fizyko-Chemiczne przyznaje mu Nagrodę Mendelejewa i zostaje on powołany na stanowisko kierownika Laboratorium Chemicznego im. Ługinina na Uniwersytecie Moskiewskim. W 1917 przedkłada swoją pracę magisterską pt. "Związki dwuazowe", gdzie podaje teorię budowy związków dwuazowych i oksymów. Ze względu na swoją doniosłość praca została przyjęta jako doktorska.
Dalsze badania doktora Świętosławskiego obejmują udoskonalenie spalania w bombie kalorymetrycznej, budowę nowego kalorymetru adiabatycznego i nowe związki: węglowodory aromatyczne, węglowodory tłuszczowe, kwas azotowy, nitrozwiązki, aminy oraz związki zawierające siarkę i chlorowce.
[edytuj] Lata 1918-1939
W 1918 po odzyskaniu niepodległości przez Polskę wraca do kraju. Porzucił swoje laboratorium i zajął się organizacją powrotu wysoko wykwalifikowanych emigrantów. W 1919 został powołany na stanowisko profesora zwyczajnego chemii fizycznej Politechniki Warszawskiej i powraca do badań naukowych, m.in. opracowuje nowa metodę oznaczania ciepła parowania, konstruuje kalorymetr adiabatyczny, kieruje pracami nad oznaczeniem ciepeł właściwych cieczy. W 1920 na Konferencji Miedzynarodowej Unii Chemicznej w Rzymie zgłasza wniosek o przyjęcie kwasu benzoesowego jako międzynarodowego wzorca do cechowania bomby kalorymetrycznej. W 1922 wniosek ten zostaje przyjęty, profesor Świętosławski staje na czele Komisji Danych Termochemicznych koordynującej prace nad oznaczaniem ciepeł spalania.
W tym czasie rozwija nowy kierunek badań kalorymetrycznych tzw. mikrokalorymetrię czyli pomiar małych długotrwałych efektów cieplnych. Konstruuje mikrokalorymetry pracujące w warunkach izotermicznych i adiabatycznych oraz mikrokalorymetry oparte na zasadzie częściowej wymiany ciepła z otoczeniem, dzięki czemu stało możliwe wyznaczenie dotychczas niemierzalnych wartości ciepła promieniowania blendy uranowej, ciepła absorpcji promieni przenikliwych, ciepła hydratyzacji cementów.
Rozpoczyna prace nad metodyką pomiaru prężności par i temperatur wrzenia - powstaje ebuliometr i ebuliometr różnicowy. Przyrządy te znalazły zastosowanie do oznaczania czystości substancji ciekłych i zapoczątkowały nowe dziedziny nauki: azeotropię i poliazeotropię. Poza tym zajmuje się układami dwufazowymi i konstruuje przyrząd do obserwacji zjawisk krytycznych, udoskonala metodę Meyera oznaczania ciężaru cząsteczkowego itd.
W 1928 powołany na stanowisko wiceprezesa Międzynarodowej Unii Chemicznej, w 1934 na prezesa Komisji Danych Fizykochemicznych, w 1938 na przewodniczącego Międzynarodowej Komisji Wzorców Fizykochemicznych. Jednocześnie był dziekanem i rektorem na Politechnice Warszawskiej, w latach 1925-1926 pełnił funkcję prezesa Polskiego Towarzystwa Chemicznego, redaktorem "Roczników Chemii", członkiem Towarzystwa Naukowego Warszawskiego (od 1922), Polskiej Akademii Umiejętności (od 1923, 1934-1946 wiceprezes), Akademii Nauk Technicznych (od 1923).
Od 12 października 1935 do 15 maja 1936 był ministrem wyznań religijnych i oświecenia publicznego w rządzie Mariana Zyndrama-Kościałkowskiego i od 16 października 1936 do 30 września 1939 w rządzie Felicjana Sławoja Składkowskiego. W latach 1935-1939 zasiadał również w Senacie RP. W tym czasie opracował pierwszy czterotomowy podręcznik "Chemia fizyczna".
[edytuj] Lata 1939-1946
Wybuch wojny zmusza profesora do wyjechania do Stanów Zjednoczonych, gdzie przebywa do jej końca. Kolejno zostaje profesorem na uniwersytecie w Pittsburgu , wykładowcą termochemii, ebuliometrii i fizykochemii węgla kamiennego w Iowa, otrzymuje godność Senior Fellow w Instytucie Badań Przemysłowych Mellona w Pittsburgu. Konstruuje kriometr znajdujący zastosowanie do oznaczania stopnia czystości substancji, dzięki któremu Polska w 1961 uzyskała 1 miejsce w Międzynarodowym Konkursie Komisji Danych Fizykochemicznych - koszt oznaczenia stopnia czystości metodą Świętosławskiego wyniósł około 10 dolarów, gdy w tym czasie badanie takie wynosiło około 50000 dolarów. W okresie wojny wydaje 3 monografie polskiej nauki w języku angielskim, przyczyniając się do jej propagowania.
[edytuj] Lata 1946-1968
W 1946 wraca do Polski i urządza Katedrę Chemii Fizycznej na Uniwersytecie Warszawskim i zostaje kierownikiem Katedry Chemii Fizycznej Stosowanej na Politechnice Warszawskiej, gdzie prowadzi zajęcia z fizykochemii węgla kamiennego, oraz kierownikiem Działu Fizykochemicznego w Instytucie Chemii Ogólnej.
Z chwilą powołania do życia Polskiej Akademii Nauk zostaje twórcą i kierownikiem zorganizowanego przez siebie Zakładu Fizykochemii Podstawowych Surowców Organicznych. Podejmuje dalsze badania naukowe i powstają monografie: "Metody oczyszczania i rozdzielania substancji" (1950, "Fizykochemia węgla kamiennego i procesów koksowania" (1953) i "Fizykochemia przerobu smoły węglowej" (1955). Oprócz tego był autorem przemysłowych metod na uzyskiwanie niektórych związków ze smoły węglowej.
Profesor pracował do 1960 z mała przerwa na ciężką chorobę serca, kiedy to w wieku 79 lat przeszedł na emeryturę, nie tracąc kontaktu z Instytutem Chemii Fizycznej PAN. W 1960 roku Uniwersytet Jagielloński, a w 1961 roku Politechnika Warszawska nadały mu tytuły doktora honoris causa.
Dorobek naukowy profesora to ponad 500 prac naukowych, 11 monografii i wiele patentów. Dwukrotnie był nominowany do nagrody Nobla. W uznaniu zasług odznaczony m.in. Sztandarem Pracy I klasy, dwukrotnie Krzyżem Komandorskim z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski. Był laureatem Państwowej Nagrody Naukowej I i II stopnia, Nagrody Naukowej im. Mendelejewa, Nagrody Naukowej m.st. Warszawy, odznaczony Złotym Medalem Lavoisiera (przez Francuskie Towarzystwo Chemii Przemysłowej) i Medalem Hanusa (przez Czechosłowackie Towarzystwo Chemiczne) i wieloma innymi. Był doktorem honoris causa 8 uczelni krajowych m.in. 1960 Uniwersytet Jagielloński, 1961 Politechnika Warszawska, członkiem rzeczywistym PAU i PAN.
