Spółgłoska przedniojęzykowa
Z Wikipedii
| Klasyfikacja spółgłosek |
|---|
| Spółgłoski wargowe |
| Spółgłoski dwuwargowa |
| Spółgłoski wargowo-zębowe |
| Spółgłoski przedniojęzykowe |
| Spółgłoski językowo-wargowe |
| Spółgłoski międzyzębowe |
| Spółgłoski zębowe |
| Spółgłoski dziąsłowe |
| Spółgłoski zadziąsłowe |
| Spółgłoski z retrofeksją |
| Spółgłoski środkowojęzykowe |
| Spółgłoski przedniopodniebienne |
| Spółgłoski podniebienne |
| Spółgłoski tylnojęzykowe |
| Spółgłoski miękkopodniebienne |
| Spółgłoski języczkowe |
| Spółgłoski gardłowe |
| Spółgłoski nagłośniowe |
| Spółgłoski krtaniowe |
| Spółgłoski o podwójnej artykualcji |
| Spółgłoski wargowo-podniebienne |
| Spółgłoski wargowo-miękkopodniebienne |
| Spółgłoski zadziąsłowo-miękkopodniebienne |
| Koartykulacja |
| labializacja |
| palatalizacja |
| welaryzacja |
| faryngalizacja |
| Zobacz też: sposób artykulacji, miejsce artykulacji, narząd artykulacji |
Spółgłoski przedniojęzykowe to rodzaj spółgłosek wyróżniony ze względu na narząd artykulacji, przy tworzeniu których aktywny udział bierze przednia część języka w szczególności jego czubek i brzeg (krawędź).
[edytuj] Artykulacja
Artykulacja przedniojęzykowa obejmuje następujące miejsca artykulacji:
- spółgłoski międzyzębowe,
- spółgłoski zębowe i zazębowe,
- spółgłoski dziąsłowe i zadziąsłowe,
- spółgłoski przedniopodniebienne wymwiane z retrfleksją.
Ze względu na dużą swobodę ruchów tego odcinka języka wyróżnia się rozmaite typy artykulacji przedniojęzykowej. Można wydzielić:
- spółgłoski apikalne artykułowane przy pomocy czubka języka,
- spółgłoski laminalne artykułowane przy części języka znajdującej się za jego brzegiem,
- spółgłoski subapikalne artykułowane z wygiętym czubkiem języka ku górze.
Przy artykulacji głosek przedniojęzykową ważną rolę odgrywa ułożenie języka (płaskie, wzniesione, wysokie), a w przypadku sybilantów także szerokość utworzonej szczeliny (szeroka, wąska, bardzo wąska). Poza tym znaczenie może mieć ułożenie czubka języka, który może się znajdować u nasady dolnych zębów lub być uniesiony do góry.
[edytuj] Przykłady w języku polskim
W języku polskim mamy następujące głoski przedniojęzykowych:
- zębowe
- [t] jak t w słowie tama
- [d] jak d w słowie dama
- [ʦ] jak c w słowie wiece
- [ʣ] jak dz w słowie miedze
- [s] jak s w słowie sama
- [z] jak z w słowie zawał
- [n] jak n w słowie nawał
- dziąsłowe
- [ɾ] lub [r] jak r w słowie rama
- [l] jak l w słowie lama
- zadziąsłowe
- [ʧ] jak cz w słowie czemu
- [ʤ] jak dż w słowie dżemu
- [ʃ] jak sz w słowie szal
- [ʒ] jak ż w słowie żal
W języku polskim typowa realzacja głosek [t, d, s, z, n] jest związana z zębami (dokładniej jest laminalno-dentalna), a tylko przed spółgłoskami dziąsłowymi szczelinowymi i zwarto-szczelinowymi występują warianty o artykulacji dziąsłowej. W języku angielskim [t, d, s, z, n] mają artykulację dziąsłowa (dokładniej apikalno-alweolarną lub laminalno-alweolarną).
W języku polskim wymowa [tʃ, dʒ, ʒ, ʃ] jest silniej związana z dziąsłami (dokładniej można o artykualacji laminalno-(post)alweolarnej), język ułożony jest płasko. Wymowa tych głosek w języku angieskim jest bardziej zadziąsłowa, a język (w części lanialno-predorsalnej) jest lekko wzniesiony w kierunku zadziąsłowej części podniebienia twardego.
[edytuj] Terminologia
Spółgłoski przedniojęzykowe to inczej spółgłoski koronalne (od grec. κορώνα - 'korona', łac. corona 'wieniec, korona' też 'brzeg (krawędź) języka')
Zobacz też:
- Klasyfikacja spółgłosek (lista spółgłosek przedniojęzykowych)
- Sposób artykulacji
- Sybilanty
