Orzechowo (województwo wielkopolskie)

Z Wikipedii

Masz nowe wiadomości (różnica z poprzednią wersją).

Ten artykuł dotyczy wsi w woj. wielkopolskim. Zobacz też: inne miejscowości o tej nazwie.


Orzechowo
Województwo	wielkopolskie
Powiat	wrzesiński
Gmina	Miłosław
Strefa numeracyjna (do 2005)	61
Kod pocztowy	62-322
Tablice rejestracyjne	PWR

Orzechowo to moja rodzinna wieś, którą zamieszkuje około 3000 mieszkańców. Pierwsza wzmianka o Orzechowie, do której potrafiłem dotrzeć, pochodzi z roku 1392. Wymienia Orzechowo jako małą osadę- własność rodu Doliwów- położoną w dorzeczu Warty, otoczoną wielką połacią lasów. Około 1760 roku Orzechowo stanowiło osadę składającą się z około 60 domostw. Mieszkańcy zajmowali się rolnictwem, rybołustwem i łowiectwem. W 1875 pobudowana została kolej żelazna; tj. linia kolejowa Oleśnica- Chojnice. W skład tej lini weszła stacja kolejowa Orzechowo wraz z budynkiem stacyjnym czyli “Dworcem kolejowym” i kilkoma budynkami mieszkalnymi, w których osiedlili się pracownicy kolejowi. Stacja kolejowa w Orzechowie była połączona z portem rzecznym nad Wartą łącznicą kolejową, na końcu której znajdowały się tory do odstawiania wagonów. Pociągami do Orzechowa dowożono wagony z różnymi towarami, które następnie dostarczano łącznica kolejową na tory odstawne przy porcie rzecznym. Z wagonów towar przeładowywano na “szkuty” ( tak w tamtych czasach nazywano statki rzecze). Szkuta była ciągniona za pomocą liny przez zaprzęgi konne brzegiem rzeki w kierunku Pyzdr, Konina, a nawet dalej. Po drodze wyznaczone były miejsca, w których następowała wymiana koni. Tak dorabiali liczni rolnicy z Orzechowa. Dzięki intensywnemu napływowi towarów rosło znaczenie Orzechowa w okolicy, a jego mieszkańcy bogacili się. Pierwszym (zapamiętanym) sołtysem Orzechowa był pan Sibilski. Zajmował on posesję, którą obecnie zamieszkuje p. M. Kamrowski (dziś ul. Starowiejska 2). Pierwszy budynek szkoły również znajdował się na ulicy Starowiejskiej, niestety dziś nie ma już po nim śladu. Kierownikiem szkoły był p. Wilgocki, który doprowadził do wybudowania nowej szkoły. Budowę rozpoczął w roku 1894, a ukończył dwa lata później. Stanowi ona obecnie mieszkanie nauczycieli(ul. Szkolna 14). Następnym sołtysem był p. Antoni Warczygłowa- rolnik. W tym czasie w Orzechowie mieszkały 3 rodziny niemieckie: -Rodzina Sztajnów zamieszkiwali posesję “na starej wsi”, którą odkupił rolnik-rzeźnik Walenty Gmerek prowadzący tam restaurację. Następnie posesje tę przejął zięć pana Gmerka- p. Michałowski- do dziś jej właścicielem (obecnie Starowiejska 15), zamieszkały w Poznaniu. -Rodzina Begerów zamieszkiwała posesję obecnie znajdującą się na Starowiejskiej 1. Odkupił te posesję p. Stachowiak, którego wnuczka Renata, z męża również Stachowiak, zamieszkuje do dziś. -Rodzina Litków zajmowała posesję oraz ziemię obecnej ul. Miłosławskiej 3. Część posiadłości państwa Litków odkupił nieznany z nazwiska osadnik niemiecki, który w 1894 roku uruchomił tartak. Pozostałą część majątku Litków została zakupiona przez rodzinę Walczaków. Obecnie zamieszkuje tam wnuczka Franciszka Walczaka, Anna Wiślosz. Kolejnym sołtysem Orzechowa był p. Wawrzyn Ignaszak. Mieszkał “na starej wsi”(obecnie ul. Starowiejska 6), którą obecnie zamieszkuje córka pana Edwarda Stachowiaka. Następca pana Wilgockiego (kierownika szkoły) został pan Bączkowski. W 1914 wybuchła I wojna światowa, a pod jej koniec zwycięskie Postanie Wielkopolskie, w którym brali czynny udział mieszkańcy Orzechowa: -Franciszek Wlekliński -Stanisław Gabała -Tomasz Stachowiak -Walenty Smychtała -Franciszek Szydłowski -Przydryga (nieznany z imienia) Po 123 latach niewoli Polska stała się krajem wolnym i niepodległym- powstała I Rzeczpospolita. Pierwszym sołtysem w wolnym Orzechowie został rolnik p. Franciszek Matuszak. W 1922 do Orzechowa przybyła rodzina Bystrzyckich. P. Bolesław Bystrzycki kupił wspomniany tartak od nieznajomego osadnika niemieckiego i wybudował fabrykę parkietu oraz cegielnię, w której wypalał cegłę na własne potrzeby. W 1925 p. Bystrzycki postawił na terenie swojej fabryki kaplicę z zamiarem odłączenia wiosek Orzechowa i Pięczkowa od parafii w Dębnie. Poświęcenia kaplicy, w dniu 8 listopada br., dokonał abp. Antoni Lubitz. W 1923 na terenie fabryki wybuchł wielki pożar- paliła się fabryka parkietu. Dzięki własnej cegielni udało się panu Bystrzyckiemu w niedługim czasie wybudować nową fabrykę parkietu i sklejek, w której zatrudnionych było około 300 osób. Kolejnym sołtysem w wolnej Polsce był p. Stanisław Nowak, którego wnuk Janusz do dzisiaj prowadzi wzorowe gospodarstwo rolne i agroturystyczne (ul. Starowiejska 25). W 1929 do istniejącej szkoły dobudowana została jedna duża klasa lekcyjna tzw. “biała klasa” ( istniejący budynek był z cegły, nieotynkowany- a nowo pobudowany został otynkowany i stąd nazwa “biała klasa”). po wielu staraniach, zarówno mieszkańców jak i właściciela fabryki, udało się odłączyć Orzechowo i Pięczkowo do parafii Dębno i włączyć do parafii Czeszewo w diecezji gnieźnieńskiej. 24 października 1929 roku dekretem ówczesnego prymasa kardynała Augusta Hlonda nastąpiło oficjalne przekazanie Orzechowa i Pięczkowa parafii czeszewskiej. W tym czasie proboszczem w Dębnie był ks. Tomasz Poprawski, a w Czeszewie ks. Ignacy Geltner. W 1925 w Pięczkowie powstał wiejski cmentarz, gdzie dokonywano pochówku również mieszkańców Orzechowa. Uprzednio zmarłych z Orzechowa i Pięczkowa chowano na cmentarzu parafialnym w Dębnie, a sporadycznie - ze względu na rozlewiska Warty- w Czeszewie. W 1932 ówczesny sołtys Orzechowa przekazał bezpłatnie część własnych gruntów przy drodze w kierunku Pięczkowa na utworzenie wiejskiego cmentarza w Orzechowie. Został on poświęcony w dniu Wszystkich Świętych. Pierwszą osobą pochowaną na tym cmentarzu była Antonina Pawlak, której pogrzeb odbył się w lutym 1933r. Dziś stanowi on cmentarz parafialny (przy ul. Średzkiej). W tym samym roku powstała Ochotnicza Straż Pożarna w Orzechowie. Jej założycielami byli: -Stanisław Nowak (rolnik-sołtys) -Bolesław Bystrzycki (właściciel fabryki) -Franciszek Grabowski- ojciec (rolnik) -Jan Grabowski- syn (leśniczy) -Stanisław Grabowski-syn (kupiec) -Władysław Grabowski-syn (kolejarz) -Leon Litke (rzeźnik) -Antoni Wawrzyniak (pracownik tartaku) -Franciszek Grześkowiak (emeryt) Pierwsze władze w OSP sprawowali: p. Stanisław Nowak- prezes p. Franciszek Grześkowiak- sekretarz p. Jan Grabowski- skarbnik p. Antoni Wawrzyniak -naczelnik Pan Bystrzycki zakupił dla OSP sikawkę ręczną, węże oraz mundury.

1 września 1939 roku wybuchła II wojna światowa. Już w pierwszych dniach wojny Niemcy pojawili się w Orzechowie i okolicy. Byli powstańcy wielkopolscy zostali wywiezieni do Protektoratu w lubelskie, ks. Feliks Błażejewski (proboszcz Czeszewa od 1930 roku) do obozu koncentracyjnego w Dachau. Posesje po wywiezionych powstańcach zajmują przybyłe z Rzeszy rodziny niemieckie. Sołtysem zostaje Niemiec- Michalik. Państwo Bystrzyccy, podobnie jak powstańcy zostali wywiezieni z Orzechowa, a fabryką zarządzał Niemiec- produkcja parkietu nadal trwała. W fabryce pracę przymusową wykonywali jeńcy radzieccy, którzy zamieszkali szopy przy cegielni. W międzyczasie, przy dzisiejszej ulicy Topolowej, Niemcy zbudowali ( na gruncie p. Matuszaka) trzy parterowe, kryte papą, baraki murowane, do których przeniesiono jeńców radzieckich zatrudnionych w fabryce. W 1942 Niemcy wybudowali nową halę produkcyjną na ziemi odebranej rodzinie Walczaków, w której wyrabiali produkty na potrzeby wojska- nazywali ją “Mebelwerk”. Następnym sołtysem w okresie okupacji był również Niemiec- Dreifogel (leśniczy), który pełnił tę funkcję do 19 stycznia 1945 roku- tj. dnia ucieczki Niemców z Orzechowa. 17 września 1944 umarł nagle założyciel i pierwszy prezes OSP w Orzechowie, wspaniały i zasłużony dla Orzechowa człowiek, p. Stanisław Nowak. Wyzwolenie Orzechowa przez armię radziecką nastąpiło w poniedziałek 21 stycznia 1945 r. Pierwszym sołtysem po wyzwoleniu został p. Feliks Dutkowski (na krótko); następnym p. Tomasz Szymański, wybrany zarazem prezesem OSP. Z obozu koncentracyjnego powrócił do Czeszewa ks. Błażejewski, a do fabryki w Orzechowie p. Bystrzycki z rodziną. Życie w Orzechowie w szybkim tempie wróciło do stanu sprzed wybuchu wojny. Dyrektorek szkoły został p. Bolesław Hamerski- człowiek bardzo aktywny, oddany dzieciom i młodzieży, szybko zyskał uznanie wśród mieszkańców. Pracownicy fabryki oraz mieszkańcy Orzechowa przystąpili do porządkowania kaplicy zniszczonej przez Niemców, którym służyła jako warsztat samochodowy. Na czas remontu Orzechowianie uczęszczali na msz św. do Kościoła w Czeszewie. W 1950 odmalowano kaplicę wg. projektu Jana Tłoczka z Pyzdr. Malował Jan Gładyszewski, malarz z Miłosławia. Dekretem JE ks. Prymasa Polski Kardynała Stefana Wyszyńskiego z dn. 15.IV.1952 kaplica w Orzechowie została erygowana jako kaplica publiczna pod wezwaniem Matki Boskiej Częstochowskiej, a odpust ustalono na 26 sierpnia. W kaplicy była odprawiana tylko jedna msza św. w niedzielę. Ks. Błażejewski został przeniesiony na większą parafię, a do Czeszewa został skierowany ks. Gwidon Bach- Żelewski. Pan Bystrzycki doprowadził fabrykę do normalnego stanu- produkcja trwała “pełną parą”. Natomiast w hali pobudowanej przez Niemców, a po wojnie upaństwowionej, produkowane były meble. Do Orzechowa napłynęli za pracą nowi mieszkańcy. Pobudowane przez Niemców murowane baraki rozebrał właściciel gruntów p. Franciszek Matuszak. po odbytym referendum 30.VI. 1946, a następnie wyborach w lutym 1947 r. władze w Polsce przejęli zwolennicy systemu socjalistycznego, którzy wprowadzili w życie inne (nowe) prawa. Zaczęła się likwidacja prywatnej własności, głownie fabryk. P. Bystrzycki widząc zachodzące zmiany powołał do życia tzw. “wspólnotę”, co pozwoliło jemu na krótki czas pozostać zarządca fabryki. Sołtysem został wybrany p. Józef Orszulak, a prezesem OSP p. Stefan Jankiewicz. W końcu doszło do upaństwowienia fabryki, p. Bystrzycki opuścił Orzechowo i już nigdy nie wrócił. Zmarł w wieku 95 lat 9 sierpnia 1986 roku- nie doczekawszy upadku władzy, która zabrała mu fabrykę. Pierwszym dyrektorem fabryki po upaństwowieniu został p. Kasparski. Nastąpiło połączenie fabryki i zakładu produkującego meble w jedną całość pod nazwą Orzechowskie Zakłady Przemysłu Sklejek. W 1948 społeczeństwo Orzechowa ufundowało OSP sztandar z orłem w złotej koronie. W 1950 powstał klub sportowy UNIA, a jego założycielami byli: -Zdzisław Lewadowski, -Feliks Merdziński, -Sylwester Domański, -Kazimierz Purol, Klub zmienił później nazwę na SPARTA (1954). Do 1950 rozgrywki odbywały się na łąkach przy wale, później na boisku przy Szkole Podstawowej. W 1951 ze względów politycznych opuścił Orzechowo patriota, uczestniczący aktywnie w życiu religijnym (prowadził chór kościelny), wspaniały kierownik szkoły- p. Bolesław Hamerski. Jego miejsce zajął p. Stanisław Pańczak. Niestety, nie potrafił współpracować z młodzieżą i rodzicami, po dwóch latach pracy musiał opuścić Orzechowo. Następcą jego został p. Stanisław Markiewicz (poprzednio kierownik szkoły w Słomowie)- bardzo dobry kierownik, działacz społeczny, szlachetny człowiek. Dzięki rozbudowie fabryki nastąpił napływ nowych rodzin jak i rozwój rodzin miejscowych. Efektem tego był wzrost liczby dzieci, które nie mieściły się w istniejącej szkole. W związku z tym nauka odbywała się również w domach prywatnych: u p. Jędraszewskiego, Warczygłowy, Stachowiaka oraz w remizie. Z konieczności społeczeństwo Orzechowa przystąpiło w 1958 roku do budowy nowej szkoły. Powstał piękny, piętrowy budynek wraz z sala gimnastyczną. Oddanie nastąpiło 6 września 1959 roku. Kierownikiem wówczas był p. Stanisław Markiewicz. Stara szkoła stała się mieszkaniem dla nauczycieli. W 1954 roku powstała Gromadzka Rada Narodowa, jej przewodniczącym został p .Stefan Stolecki, a sołtysem został p. Henryk Kosmecki. W tym samym roku władze administracyjne zlikwidowały w OSP funkcję prezesów, a całą władze powierzyły komendantom. W Orzechowie obowiązki komendanta przejął naczelnik Zenon Ratajczak. Cztery lata później nastąpił powrót do dawnych struktur w OSP. Druh Stefan Jankiewicz ponownie został prezesem, a naczelnikiem druh Henryk Konieczny. W tym też okresie została pobudowana mała remiza z garażem oraz przydzielony został samochód strażacki, którego kierowcą został druh Edmund Maciejak. W 1959 sołtysem został wybrany p. Franciszek Wlekliński. Dwa lata później prezesem OSP został druh Stanisław Węcławiak i pełnił on swoja służbę przez 30 lat. 7 czerwca 1961 r., w wieku 55 lat, zmarł kierownik szkoły w Orzechowie p. Stanisław Markiewicz. Kierownictwo szkoły objął wychowanek miejscowej szkoły podstawowej, 28 letni Hieronim Fechner, który w między czasie został przemianowany na dyrektora. W 1981 r. została rozebrana stara remiza strażacka a na jej miejscu rozpoczęto budowę nowego Domu Strażaka wraz z garażem i salą widowiskową. Budową kierował zarząd z prezesem Stanisławem Węcławiakiem, naczelnikiem Henrykiem Koniecznym i sekretarzem Józefem Szczepańskim. Większość prac przy budowie była wykonywana w czynie społecznym przez druhów i strażaków. Pomoc udzieliła też dyrekcja OZPS użyczając sprzęt mechaniczny. W 1991 r. dh. Stanisław Węcławiak złożył rezygnację z funkcji prezesa OSP Orzechowo mając 76 lat, po 30 latach pełnienia tej funkcji. Na walnym zebraniu sprawozdawczo-wyborczym nowym prezesem został dh Henryk Konieczny, naczelnikiem Leszek Orzechowski, skarbnikiem dh Jacek Jacoszek. Nowym sołtysem został pan Czesław Jankiewicz, który pełni tę funkcję do chwili obecnej. 2 czerwca 1993 roku z hydroforni w Czeszewie dotarła do Orzechowa pierwsza woda. Prace wodociągowe rozpoczęto w kwietniu a odbioru ponad 10 km sieci wodociągowej dokonano już 7 sierpnia. Wykonawcą robót była prywatna firma Szczygieł- Rogaliki z Nekli. Tak sprawny przebieg prac należy zawdzięczać zaangażowaniu członków społecznego komitetu wodociągowania, do którego należeli: -Andrzej Smentek- przewodniczący -Jacek Jacoszek-odpowiedzialny za księgowość i finanse -Franciszek Gabała- który od świtu do nocy nadzorował prace wykonawcze. W/w byli inicjatorami, namawiali ludzi, organizowali zebrania, starali się o brakujące materiały służyli radą, udzielali wskazówek. Dużego wsparcia udzielali burmistrzowie Aleksandra Głowacka, Jerzy Mazurkiewicz oraz dyrekcja OZPS. W październiku 1994 roku w czasie kadencji H. Koniecznego odbyła się uroczystość poświęcenia nowego sztandaru OSP Orzechowo ufundowanego z dobrowolnych składek całego społeczeństwa Orzechowa. W 1995 r. po ciężkiej chorobie zmarł druh Henryk Konieczny. Do walnego zebrania funkcję pełnił naczelnik druh Leszek Orzechowski. Na walnym zebraniu w styczniu 1996 roku prezesem OSP został p. Franciszek Gabała. W tym też roku OSP ze swoich funduszy zakupiła dla parafii Orzechowo karawan do transport zmarłych, który 2 listopada poświecił ks. Marian Kałążny. W 1998 roku wnuk p. Stanisława Nowaka- Aleksander Stachowiak wraz z żoną ofiarowali dalsze 0,16 ha gruntu na powiększenie cmentarza parafialnego. W tym też roku przeprowadzono telefonizację Orzechowa. Zainstalowano około 400 numerów telefonów oraz doprowadzono przyłącza do wszystkich domów. W sierpniu 2000 r. przy ulicy Klubowej została otwarta restauracja “Beja”, której wnętrze, ze względu na nowoczesne wyposażenie, nie powstydziłoby się nawet duże miasto.

Informacje pochodzą z “Kroniki Orzechowa” napisaną przez ŚP. Pana Franciszka Gabałę.