Olsztyn (województwo śląskie)
Z Wikipedii
| Olsztyn | |||
|
|||
| Województwo | śląskie | ||
| Powiat | częstochowski | ||
| Gmina | Olsztyn | ||
| Strefa numeracyjna (do 2005) |
34 | ||
| Kod pocztowy | 42-256 | ||
| Tablice rejestracyjne | SCZ | ||
Olsztyn – wieś (1 900 mieszkańców, 1998) w Polsce położona w województwie śląskim, w powiecie częstochowskim, w gminie Olsztyn (siedziba gminy) około 15 km na południowy wschód od Częstochowy. Przez miejscowość biegnie Szlak Orlich Gniazd. Nad wsią góruje wzgórze, na którym znajdują się ruiny XIV-wiecznego zamku.
[edytuj] Historia miejscowości i zamku
Pierwsza wzmianka o Zbyszku, burgrabim olsztyńskim pochodzi z 1349 r. Istniejącą od drugiej połowy XIII wieku strażnicę rozbudował w XIV wieku Kazimierz Wielki jako jeden z najbardziej warownych zamków na pograniczu śląsko-małopolskim. Według tradycji za jego panowania więziony był w zamku wojewoda poznański Maćko Borkowic, który zmarł w niej skazany na śmierć głodową za zorganizowanie spisku przeciw królowi. Według podań duch wojewody, jęki, brzęk kajdan i zawodzenia do dziś mają straszyć w okolicy zamku.
W 1370 r. król Ludwik Węgierski przekazał Olsztyn z ziemią wieluńską w lenno swemu siostrzeńcowi, księciu opolskiemu Władysławowi Opolczykowi za popieranie swych planów dynastycznych. W 1391 r. Władysław Jagiełło po tygodniowym oblężeniu zdobył zamek i przywrócił go Koronie. W 1406 r. podgrodowa osada nazywana wówczas Olsztynkiem została siedzibą starostwa. W 1488 r. Kazimierz Jagiellończyk nadał jej prawa miejskie. W XV wieku zamek odegrał znaczącą rolę przy odpieraniu napadów ze strony książąt śląskich. W tym czasie został rozbudowany, potem był kilkakrotnie przebudowywany z powodu kruszenia się murów wskutek osuwania się skał. W 1552 Olsztyn uzyskał przywilej na targi i jarmarki. Miasto nigdy nie rozwinęło się ze względu na nieurodzajną, piaszczystą glebę oraz położenie z dala od szlaków handlowych.
W 1587 r. atakowany był przez wojska austriackie arcyksięcia Maksymiliana, pretendenta do tronu polskiego. Dowódcą załogi był wówczas starosta Kacper Karliński. Jego porwany kilkumiesięczny syn wraz z piastunką wystawiony został pod zamek na pierwszą linię ognia. Obrona się powiodła, z poświęceniem jednak życia syna dowódcy. Doszło też do zniszczeń zamku. Wydarzenie to znalazło swój wyraz w twórczości Władysława Syrokomli i Aleksandra Fredry.
W 1656 r., w czasie potopu, Szwedzi zrujnowali zamek i spalili miasto. Był to początek jego upadku. W latach 20. XVIII wieku rozebrano duże fragmenty dolnych partii zamku. Do końca tego stulecia przetrwało starostwo olsztyńskie. Wkrótce także odebrano Olsztynowi prawa miejskie.
Do dziś z zamku zachowały się mury części mieszkalnej, wieże: cylindryczna (stołp) i kwadratowa (Starościańska), fragmenty murów budynków gospodarczych, częściowo także piwnice oraz odkryte w czasie badań archeologicznych fundamenty kuźnicy i ślady dymarek. W latach 1992–1993 oraz 1995–1998 odbywał się tu międzynarodowy pokaz pirotechniki i laserów. Po zawaleniu się fragmentu muru zamkowego konserwator zabytków zakazał tego typu imprez. Ruiny zamku udostępnione są do zwiedzania.
[edytuj] Pozostałe zabytki i atrakcje turystyczne
- późnobarokowy kościół parafialny pw. św. Jana Chrzciciela z lat 1722–1729 zbudowany z materiału pochodzącego z rozbiórki zamku; jednonawowy, z kaplicami tworzącymi transept; w podziemiach trzy naturalnie zmumifikowane zwłoki, w tym prawdopodobnie konfederata barskiego
- ruchoma szopka autorstwa Jana Wewióra
- cmentarz-mauzoleum, gdzie w czasie II wojny światowej Niemcy grzebali rozstrzelanych mieszkańców Częstochowy i okolic, więźniów (w tym z akcji AB), schwytanych partyzantów oraz jeńców – łącznie ok. 2000 osób; upamiętnieni są dwoma pomnikami, symbolicznymi grobami i płaskorzeźbą przedstawiającą scenę rozstrzelania
- okoliczne ostańce i jaskinie – atrakcja dla wspinaczy i speleologów
W pobliżu Olsztyna znajdują się rezerwaty przyrody Sokole Góry i Zielona Góra oraz Góry Towarne.
Tutaj kręcono film Rękopis znaleziony w Saragossie.
[edytuj] Środowisko przyrodnicze
Często spotykaną formą krajobrazu są wapienie występujące w formie samotnych skał (ostańców). Na górze zamkowej rośnie endemit – przytulia krakowska. Na skałach występują: zanokcica murowa, skalnica gronkowa i ożanka pierzastosieczna. Na północny wschód od centrum Olsztyna, na piaskach, żyje rzadki ptak – kulon piaskowy.
