Obrona Port Artur

Z Wikipedii

Masz nowe wiadomości (różnica z poprzednią wersją).

Od 1898 do 1904 roku Port Artur (Port Arthur, obecnie Lushun) w Chinach był główną, ufortyfikowaną bazą morską rosyjskiej floty wojennej Oceanu Spokojnego. Podczas wojny rosyjsko-japońskiej 1904-1905 eskadra rosyjska bazująca w Port Artur brała udział w głównych zmaganiach morskich pierwszej fazy wojny, a od lipca 1904 do stycznia 1905 o samą fortecę toczyły się ciężkie walki lądowe.

(W nawiasach daty według rosyjskiego kalendarza juliańskiego)

[edytuj] Siły

Główne siły rosyjskiej eskadry Oceanu Spokojnego w Port Artur składały się z 7 pancerników (przeddrednotów): "Pietropawłowsk", "Sewastopol", "Połtawa" (typu Połtawa), "Pierieswiet", "Pobieda" (typu Pierieswiet) oraz "Cesarewicz" i "Retwizan", 1 krążownika pancernego ("Bajan") i 5 krążowników pancernopokładowych ("Askold", "Diana", "Pałłada", "Nowik" i "Bojarin"). Ponadto, w jej skład wchodziły mniejsze jednostki: 7 kanonierek, 27 niszczycieli i 2 stawiacze min oraz torpedowce.

Siłami japońskimi - Połączoną Flotą dowodził admirał Heihachiro Togo. Główne siły - 6 pancerników ("Mikasa", "Asahi", "Shikishima", "Hatsuse", "Fuji", "Yashima") wchodziły w skład pierwszej eskadry, w skład której wchodziło ponadto 19 niszczycieli i torpedowców oraz trzeci zespół rozpoznawczy wiceadmirała Dewy w składzie 4 krążowników pancernopokładowych ("Chitose", "Kasagi", "Takasago", "Yoshino").

Druga eskadra japońska składała się z drugiego zespołu 6 krążowników pancernych wiceadmirała Kamimury ("Izumo", "Iwate", "Asama", "Tokiwa", "Adzuma", "Yakumo"), czwartego zespołu 4 krążowników pancernopokładowych ("Naniwa", "Takachiho", "Akashi", "Niitaka"), następnie 16 niszczycieli i torpedowców. Ponadto, później udział w walkach pod Port Artur wzięła także trzecia eskadra, posiadająca kilkanaście okrętów artyleryjskich o mniejszej wartości bojowej (kilka krążowników pancernopokładowych, starych pancerników i okrętów obrony wybrzeża) oraz torpedowców. Do floty dołączyły także w kwietniu dwa najnowsze krążowniki pancerne "Nisshin" i "Kasuga".

[edytuj] Początek wojny

Wojnę rosyjsko-japońską zapoczątkował niespodziewany nocny atak torpedowy japońskich niszczycieli na nieprzygotowane okręty rosyjskie, kotwiczące na zewnętrznej redzie Port Artur, w nocy z 8 na 9 lutego. Mimo pełnego zaskoczenia, japońskie torpedy jedynie uszkodziły pancerniki "Cesarewicz" i "Retwizan" oraz krążownik pancernopokładowy "Pałłada". "Retwizan" następnie osiadł na mieliźnie przy wejściu do portu.

Przeceniając sukces nocnego ataku, rano 9 lutego (27 stycznia) japońskie główne siły w składzie 6 pancerników i 9 krążowników podeszły pod Port Artur, wykryte najpierw przez patrolujący krążownik "Bojarin". Około godziny 11 japońskie siły otworzyły ogień do okrętów rosyjskich i baterii nadbrzeżnych, lecz spotkały się z równie intensywną odpowiedzią ze strony 4 nieuszkodzonych pancerników i 5 krążowników rosyjskich oraz artylerii nadbrzeżnej. Widząc bezsens walki artyleryjskiej, Togo po kilkudziesięciu minutach wycofał się. W boju tym odniosły lekkie uszkodzenia rosyjskie krążowniki, zwłaszcza "Nowik".

Tego samego dnia 6 japońskich krążowników zmusiło do samozatopienia rosyjski krążownik "Wariag" i kanonierkę "Koriejec" w boju pod Czemulpo.

Podczas kolejnych dni i nocy kilka razy dochodziło do drobnych starć z podchodzącymi siłami japońskimi. W nocy 24 lutego, wciąż osadzony na mieliźnie "Retwizan" z pomocą 2 dozorujących niszczycieli walczył z japońskimi niszczycielami, a następnie udaremnił próbę zablokowania wejścia do portu, topiąc wcześniej 5 japońskich parowców wysłanych w celu zatopienia w tymże wejściu. Pomimo braku doku w porcie, "Retwizan", podobnie jak inne uszkodzone okręty, został następnie do początku czerwca naprawiony z dużym poświęceniem ekip remontowych.

[edytuj] Wojna minowa

W czasie walk o Port Artur obie strony intensywnie używały min morskich. Początek był dla Rosjan pechowy: na własnych minach zatonęły 11 lutego stawiacz min "Jenisej" i mały krążownik "Bojarin".

9 marca (24 lutego) do Port Artur przybył wiceadmirał Stiepan Makarow, wyznaczony na głównodowodzącego Floty Pacyfiku, co znacznie podniosło morale obrońców, wiążących z jego osobą nadzieje na podjęcie aktywnych operacji przeciw Japończykom. Makarow od razu energicznie wziął się do przygotowywania planów obrony i wszczął operacje zaczepne. Flota pod jego dowództwem kilka razy wychodziła w morze. Wysyłał on też niszczyciele w celach rozpoznawczych. Japończycy unikali jednak walnego starcia w okolicy twierdzy. W tym czasie przeprowadzili kilkakrotnie bombardowanie rosyjskich pozycji i portu ogniem pancerników spoza masywu górskiego, powodując niewielkie uszkodzenia.

13 kwietnia (31 marca) niszczyciel "Strasznyj" zatonął w starciu z przeważającymi liczebnie japońskimi niszczycielami. Makarow wyruszył na odsiecz z eskadrą okrętów. W trakcie powrotu do portu, jego pancernik flagowy "Pietropawłowsk" wpadł na japońską minę, która spowodowała wybuch amunicji i natychmiastowe zatonięcie okrętu z 680 marynarzami i Makarowem, którego śmierć stała się wielką stratą dla obrony Port Artur. Tego dnia uszkodzony na minie również został pancernik "Pobieda", następnie wyremontowany.

Admirał Togo rozpoczął następnie bliską blokadę morską Port Artur, a 2. armia japońska wylądowała na Półwyspie Liaotuńskim, rozpoczynając operację przeciwko fortecy od strony lądu i zdobywając port Dalnyj. W tym czasie, bazujący we Władywostoku rosyjski zespół krążowników nękał japońskie transporty wojska, prowadząc działania rajderskie, co zmusiło admirała Togo do wydzielenia 8 krążowników pod dowództwem wiceadmirała Kamimury do ochrony transportów.

W tym czasie Rosjanie podjęli aktywną walkę minową, odnosząc spektakularny sukces - 14 maja (1 maja) stawiacz min "Amur" postawił przed portem zagrodę z 50 min, na których następnego dnia 15 maja zatonęły japońskie pancerniki "Hatsuse" i "Yashima" (zatopienie "Yashimy" jednak pozostało nieznane dla Rosjan). Tego samego dnia Japończycy utracili też zatopiony na skutek kolizji krążownik pancernopokładowy "Yoshino". Wcześniej, 14 maja na minach zatonęła japońska kanonierka "Miyako" (klasyfikowana też jako mały krążownik), a 5 lipca zatonęła na minach korweta "Kaimon".

[edytuj] Próby przebicia się

Nowym dowódcą eskadry rosyjskiej został kontradmirał Wilgelm Witgeft. Obawiał się on decydującego starcia i był niechętny opuszczaniu portu. Z okrętów zdjęto w tym okresie część średniej artylerii, którą wzmocniono obronę lądową. Jednakże, 23 czerwca (10 maja) 1904, na rozkaz carskiego namiestnika Aleksjejewa przebicia się z flotą do Władywostoku, Witgeft wyszedł z Port Artur z 6 pancernikami, 5 krążownikami i 8 niszczycielami. Admirał Togo szybko ściągnął swoje siły, składające się wówczas z 4 pancerników, 10 krążowników, 4 okrętów obrony wybrzeża i 30 niszczycieli. Pomimo przewagi w ciężkich okrętach, Witgeft zawrócił do portu, obawiając się japońskiej przewagi w niszczycielach, zdolnych do ataków torpedowych. Powracające okręty i tak stały się celem nocnych ataków niszczycieli, które jednak nie odniosły skutków. Na minie natomiast został lekko uszkodzony pancernik "Sewastopol".

W lipcu 1904 wojsko japońskie zaczęło atakować lądowe umocnienia Port Artur, posuwając się powoli naprzód. Okręty rosyjskie w tym czasie wychodziły z portu w celu ostrzeliwania celów lądowych na przedpolach twierdzy. 27 lipca doszło przy tej okazji do starcia z japońskimi krążownikami pancernymi "Nisshin" i "Kasuga", tego dnia też rosyjski krążownik pancerny "Bajan" został poważnie uszkodzony na minie. W miarę postępów wojsk japońskich, okręty rosyjskie mogły wkrótce ostrzeliwać cele lądowe nie wychodząc z portu. Z drugiej jednakże strony, od 7 sierpnia Japończycy uzyskali możliwość ostrzału okrętów znajdujących się w porcie ogniem pośrednim artylerii polowej 120 mm, na razie jeszcze mało celnym.

10 sierpnia (28 lipca), obawiając się, że flota pozostając w Port Artur ulegnie zniszczeniu i ponaglany rozkazami Aleksjejewa, Witgeft postanowił wypłynąć w morze i przedrzeć się przez japońską blokadę do Władywostoku. Na skutek bitwy na Morzu Żółtym, która się następnie wywiązała, żaden z rosyjskich okrętów nie został wprawdzie zatopiony, lecz eskadra nie osiągnęła swojego celu, natomiast została rozproszona i osłabiona. Japońscy artylerzyści okazali swoją wyższość wyszkolenia nad rosyjskimi, uzyskując więcej trafień. Sam admirał Witgeft poniósł śmierć na mostku pancernika "Cesarewicz", a jego uszkodzony okręt i 3 niszczyciele udały się do niemieckiego portu w Chinach Cingtao (Qingdao), gdzie zostały internowane. Krążownik pancernopokładowy "Diana" został internowany we francuskim Sajgonie, a uszkodzony "Askold" w Szanghaju. Po stronie japońskiej uszkodzony został okręt flagowy "Mikasa".

Mały krążownik pancernopokładowy "Nowik" podjął próbę przebicia się do Władywostoku, lecz został 20 sierpnia przechwycony przez japońskie krążowniki koło Sachalina i po walce, zatopiony przez załogę.

Reszta rosyjskich okrętów, w większości uszkodzonych, została zmuszona do powrotu do Port Artur. W tym czasie także, 14 sierpnia porażkę w bitwie pod Ulsan poniósł władywostocki zespół krążowników, wysłany w celu wsparcia próby przedarcia.

[edytuj] Upadek Port Artur

Podczas następnych miesięcy okręty rosyjskie przebywały w dalszym ciągu w obleganym Port Artur i już nie podejmowały większej aktywności. Pomimo prowadzenia napraw okrętów, większość lekkiej i średniej artylerii została z pancerników zdemontowana i użyta do obrony lądowej, w której uczestniczyła także część marynarzy. Szczególnie zacięte walki toczyły się o górę Wysokaja, górującą nad wewnętrzną redą portu. Okręty w porcie nadal bombardowały również pozycje japońskie swoją artylerią. Mimo, że pozostałe pancerniki stanowiły wciąż znaczną siłę, brak było aktywności w kierunku użycia floty ze strony dowództwa, co obniżało morale załóg. Nowy dowódca rosyjskiej eskadry, kontradmirał Robert Wiren, uważał próbę bitwy morskiej za beznadziejną. We wrześniu Japończycy uzyskali możliwość celnego ostrzału z dział 120 mm części obszaru bazy i w tym miesiącu kilka okrętów rosyjskich odniosło uszkodzenia.

W tym czasie, sztab rosyjski postanowił wysłać na odsiecz flocie w Port Artur rosyjską Flotę Bałtycką, z której trzonu sił utworzono Drugą Eskadrę Pacyfiku (Pierwszą Eskadrą określono eskadrę w Port Artur). Druga Eskadra jesienią 1904 wypłynęła z Morza Bałtyckiego naokoło Afryki na Daleki Wschód, jednak nie zdążyła dopłynąć przed upadkiem Port Artur.

Działania floty rosyjskiej w Port Artur w tym czasie ograniczyły się do lżejszych okrętów, głównie niszczycieli, stawiających miny w nocy i prowadzacych rozpoznanie w dzień. Na minach zatonęły: japoński niszczyciel "Hayatori" (3 września), kanonierka pancerna "Heien" (18 września), stary krążownik "Saien" (30 listopada) i krążownik pancernopokładowy "Takasago" (12 grudnia). Z drugiej strony, 18 sierpnia zatonęła na minach rosyjska kanonierka pancerna "Griemiaszczyj". Od 2 października (19 września) Japończycy po zdobyciu kolejnych wzgórz rozpoczęli ostrzał okrętów w zachodnim basenie portu z ciężkich haubic kaliber 280 mm, powodując dalsze uszkodzenia okrętów.

5 grudnia (22 listopada) Japończycy opanowali górującą nad portem górę Wysokaja i umieścili na niej punkt obserwacyjny artylerii, umożliwiający precyzyjny ostrzał całości bazy. Jeszcze tego dnia pociski dużego kalibru zatopiły pancernik "Połtawa", trafiając w komorę amunicyjną. Podczas następnych kilku dni zatonęły od ognia dział pancerniki: "Retwizan", "Pierieswiet", "Pobieda" i krążowniki "Pałłada" i "Bajan". Jedynym pancernikiem pozostał "Sewastopol", wyprowadzony przez jego energicznego kapitana Nikołaja Essena na zewnętrzną redę.

Przez sześć następnych nocy, razem z kanonierką "Otważnyj" i 7 niszczycielami, "Sewastopol" odpierał japońskie ataki lekkich sił, podchodzących pod port. Rosyjskie okręty zatopiły dwa japońskie torpedowce i uszkodziły kilka innych. Pomimo uszkodzenia, "Sewastopol" do ostatniego dnia obrony ostrzeliwał japońskie pozycje, po czym został zatopiony przez załogę na głębszej wodzie.

2 stycznia 1905 (20 grudnia 1904) Port Artur skapitulował. Jedynie 6 niszczycieli i 3 torpedowce wyrwały się z portu i przebiły się do portów neutralnych.

Płynąca na odsiecz fortecy Druga Eskadra Pacyfiku pod dowództwem admirała Rożestwieńskiego, oraz wysłana już po upadku twierdzy Trzecia Eskadra Pacyfiku, skierowane zostały do Władywostoku, lecz zostały zniszczone w bitwie w Cieśninie Koreańskiej pod Cuszimą 27-28 maja 1905.

Po podpisaniu traktatu pokojowego w Portsmouth we wrześniu 1905, Japonia uzyskała od Rosji Półwysep Kwantuński wraz z Port Artur oraz południową część Sachalinu. Większość rosyjskich okrętów zatopionych w porcie, w tym wszystkie pancerniki z wyjątkiem "Sewastopola" i oba krążowniki, zostały podniesione i wcielone do japońskiej służby. Część z nich została następnie zwrócona Rosji podczas I wojny światowej.

Zobacz też: