Mlask zadziąsłowy

Z Wikipedii

Masz nowe wiadomości (różnica z poprzednią wersją).

Mlask zadziąsłowy to rodzaj dźwięku spółgłoskowego występujący w językach naturalnych. W międzynarodowej transkrypcji fonetycznej IPA oznaczanej symbolem: [ǃ], ponieważ. mlask może mieć za "podkład" różną typy artykulacji tylnojęzykową, stosuje się wtedy dokładniejszą transkrypcję np. [k͡ǃ] (w dalszym ciągu znak podwójnego miejsca artykulacji (łuczek) jest pomijany).

[edytuj] Artykulacja

[edytuj] Opis

W czasie artykulacji podstawowego warianty [kǃ]:

modulowany jest prąd powietrza zasysanego powstały wyniku różnicy ciśnień wytworzonej przy grzbiecie języka wzniesionym do góry, czyli artykulacja tej spółgłoski wymaga inicjacji ustnej i ingresji (zob. mlaski.
podniebienie miękkie jest podniesione, mamy do czynienia z artykulacją ustną,
prąd powietrza w jamie ustnej przepływa ponad całym językiem lub przynajmniej powietrze uchodzi wzdłuż środkowej linii języka
koniuszek języka i jego brzeżek kontaktuje się tuż za górnymi dziąsłami, tworząc zwarcie, równocześnie grzbiet język wznosi się stromo w kierunku podniebienia miękkiego i języczka tworząc całkowite drugie zwarcie, jak przy wymowie [[spółgłoska zwarta miękkopodniebienna bezdźwięczna|[k]]. W powstałej komorze dochodzi do powstania podciśnienia wyniku "ssącego" ruchu języka do tyłu. Następuje przerwanie blokady dziąsłowej, przy czym równocześnie powietrze jest zasysane do środka, co daje akustycznie charakterystyczny mlask.

[edytuj] Warianty

Dalsze warianty mlasków ze względu na rodzaj "podkładu":

artykulacja może też się odbywać przy udziale kanału nosowego, mówimy wtedy o mlasku nosowym: [ŋǃ].
plozji może towarzyszyć przydechem (aspiracją) spółgłoski tylnojęzykowej: [kǃʰ]
plozji może towarzyszyć dodatkowym szumem szczelinowym: [kǃˣ]
spółgłoska może być wymówiona dźwięcznie lub dysząco-dźwięcznie (ang. breathy voice): [ɡǃ], [ɡ̈ǃ]
spółgłoska może być wymówiona z dodatkowym zwarcie wiązadeł głosowych (glotalizacja): [kǃˀ]
spółgłoska może zostać wymówiona ejektywnie: [kǃˣʼ]

Również dokładne miejsce utowrzenia zwarcia tylnojęzykowego może odgrywać rolę kontrastującą.

Zobacz też:

[edytuj] Przykłady

Przykłady mlasków w funkcji fonologicznej znajdujemy w południowoafrykańskich językach khoisan i bantu. Język !Xóõ posiada całą serię spółgłosek mlaskowych ok. 80, w tym zadziąsłowe.

[edytuj] Pisownia

W ortografii języka xholo (z grupy języków khojsan) mlask zadziąsłowy jest reprezentowany przez grafem q, mlask przydechowy qh, mlask dyszący gq, mlaski nosowe nq, ngq, nkq.

[edytuj] Terminologia

Mlask zadziąsłowy oznacza w istocie spółgłoskę o zadziąsłowym i tylnojęzykowym miejscu artykulacji. Mlask apiko-postalweloarny.

[edytuj] Linki zewnętrzne

Mlaski zadziąsłowe w języku zhu|hoasi

Głoski języków naturalnych
Międzynarodowy alfabet fonetyczny
Spółgłoski \| Samogłoski
Spółgłoski wg miejsca artykulacji	Spółgłoski wg sposobu artykulacji
wargowe \| dwuwargowe \| wargowo-zębowe \| zębowe \| zadziąsłowe \| dziąsłowe \| szczytowe \| twardopodniebienne \| miękkopodniebienne \| języczkowe \| gardłowe \| nagłośniowe \| krtaniowe	zwarte \| szczelinowe \| zwarto-szczelinowe \| zwarto-otwarte \| nosowe \| boczne \| drżące \| uderzeniowe \| półotwarte \| ustne \| środkowe
Spółgłoski wg narządu artykulacji	Spółgłoski wg sposobu inicjacji
przedniojęzykowe \| środkowojęzykowe \| tylnojęzykowe	mlaskowe \| iniektywne \| ejektywne