Język wilamowski
Z Wikipedii
| Wymysöryś | |
| Obszar | Polska (Wilamowice) |
| Liczba mówiących | ok.70 |
| Ranking | poza rankingiem |
| Klasyfikacja genetyczna | języki indoeuropejskie *języki germańskie **języki zachodniogermańskie ***języki anglo-fryzyjskie ****język wilamowski |
| Pismo | łaciński zmodyfikowany |
| W Wikipedii | |
Zobacz też: język, języki świata
 |
|
Język wilamowski lub wilamowicki , nazywany też Wymysöryś - dialekt/język z grupy zachodniej języków germańskich, którym posługiwali się mieszkańcy Wilamowic (województwo śląskie). Na początku XXI wieku nieomalże wymarły, posługuje się nim prawdopodobnie około 70 osób. Nazwa języka pochodzi od nazwy Wilamowic w tym języku - Wymysoj.
Spis treści |
[edytuj] Historia
Mieszkańcy Wilamowic są prawdopodobnie potomkami holenderskich, niemieckich i szkockich osadników, którzy przybyli do Polski w XIII wieku. Stąd też język wymysöryś pochodzi prawdopodobnie od XII-wiecznej wersji górnoniemieckiego. Wielowiekowy rozwój w izolacji oraz kontakty między osadnikami z różnych krajów, sprawiły, że język wilamowski oddalił się od niemieckiego. Zaobserwować można silne wpływy innych języków: dolnosaksońskiego, niderlandzkiego, fryzyjskiego, polskiego, angielskiego oraz szkockiego. Obecnie w ramach ratowania kultury wilamowskiej prowadzi się lekcje języka wilamowskiego dla chętnych.
Co ciekawe, mimo, że język ten jest blisko spokrewniony z niemieckim, to jego użytkownicy odmawiali jakichkolwiek związków z Niemcami, uważając się raczej za Holendrów. Wymysöryś był jeszcze w powszechnym użytku w Wilamowicach do 1945, kiedy władze komunistyczne zabroniły używania tego języka. Mimo zniesienia tego zakazu w 1956, wymysöryś był stopniowo zastępowany przez polski, zwłaszcza wśród młodszego pokolenia. Obecnie ocenia się na około 70 osób liczbę rodzimych użytkowników tego języka. Są to głównie starsi ludzie. Większość mieszkańców ma te same nazwiska (Mozler, Rozner, Figwer, Biba, Fox, Sznajder) przez co zaczęto używać przydomków (Flora-Flora, Hala-Mockja) czyli Florian, Syn Floriana czy Maciej, syn Elżbiety.
W XIX wieku wilamowską poezję pisał Florian Biesik, w XX wieku Józef Kuczmierczyk, a w XXI wieku Józef Gara.
[edytuj] Alfabet
| Alfabet wilamowski*¹ | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| a | ao | b | c | ć | d | e | f | g | h | i | j | k | ł | l | m | n | ń | o | ö | p | q | r | s | ś | t | u | ü | v | w | y | z | ź | ż | |||
| A | AO | B | C | Ć | D | E | F | G | H | I | J | K | Ł | L | M | N | Ń | O | Ö | P | Q | R | S | Ś | T | U | Ü | V | W | Y | Z | Ź | Ż | |||
[edytuj] Przykłady:
I. Kołysanka
|
|
| lub | |
|
|
1.Güty naocht ynzer HjerGöt
Wir waon baota cy diyr güt,
Güty naocht ynzer HjerGöt
Wir waon baota cy diyr güt, güty naocht
2. Güty naocht ynzer Foter
Maj łiwy byröter.
Güty naocht ynzer Foter
Maj łiwy, łiwy byröter, güty naocht
3.Güty naocht, ynzer Müter
Wir waon baota baotputer (nystyn)
Güty naocht, ynzer Müter
Wir waon baota baotputernystyn
4.Güty naocht oły zaj
Wu jyr ym hymuł zajt
Güty naocht oły zaj
Wu jyr ym hymuł zajt, güty naocht
5.Güty naocht, oły enieła
Wu jyr bysiüca Pyjtela
.Güty naocht, oły enieła
Wu jyr bysiüca Pyjtela, güty naocht
[edytuj] Literatura
- Ludwik Młynek, Narzecze wilamowickie, J.Pisz, Tarnów, 1907
- Józef Latosiński, Monografia miasteczka Wilamowic, Kraków, 1909
- Hermann Mojmir, Wörterbuch der deutschen Mundart von Wilamowice (Słownik niemieckiej gwary Wilamowic), Polska Akademia Umiejętności, Kraków, 1930-1936.
- Adam Kleczkowski, Dialekt Wilamowic w zachodniej Galicji. Fonetyka i fleksja, Polska Akademia Umiejętności, Kraków, 1920
- Adam Kleczkowski, Dialekt Wilamowic w zachodniej Galicji. Składnia, Uniwersytet Poznański, Poznań, 1921
- Maria Katarzyna Lasatowicz, Die deutsche Mundart von Wilamowice zwischen 1920 und 1987, Wyższa Szkoła Pedagogiczna, Opole, 1992
- Tomasz Wicherkiewicz, The Making of a Language: The Case of the Idiom of Wilamowice, Mouton de Gruyter, 2003, ISBN 3-11-017099-X
- Antoniego Barciak (red.), Wilamowice przyroda, historia, język, kultura, oraz społeczeństwo miasta i gminy
[edytuj] Zobacz też:
[edytuj] Linki zewnętrzne
- O języku wymysojer na stronach "Zakorzenienia"
- Forum o Wilamowicach i języku wymysojer.
- Informacje o języku na oficjalnej stronie miasta Wilamowice
afrikaans • alzacki • angielski • austriacki • bokmål • burgundzki • denglisch • dolnoniemiecki • dolnosaksoński • duński • farerski • flamandzki • fryzyjski • gocki • holenderski • dialekt holenderski • islandzki • jämtlandzki • jidysz • limburgijski • lombardzki • lotaryński • luksemburski • niderlandzki • niemiecki • niemiecki w Austrii • norn • norweski • nynorsk • oorlans • pensylwański • plautdietsch • pragermański • riksmål • schwyzertüütsch • scots • staroangielski • starogotlandzki • staronordyjski • starosaksoński • staro-wysoko-niemiecki • szwedzki • szwedzki Rinkeby • średnioangielski • średnio-wysoko-niemiecki • twents • wandalski • wczesny nowoangielski • wschodniodolnoniemiecki • wilamowski (wymysöryś) • wysokoniemiecki • Zuid-Gelders •
