Herakliusz (cesarz bizantyjski)
Z Wikipedii
Herakliusz (574–641) – cesarz wschodniorzymski (bizantyjski) panujący w latach 610–641. Syn Herakliusza – egzarchy afrykańskiego z Kartaginy.
Miał dwie żony: Eudoksję, którą poślubił w dniu koronacji, i Martynę (swoją siostrzenicę), poślubioną po śmierci pierwszej żony w 612. Małżeństwu temu bezskutecznie sprzeciwiał się patriarcha Konstantynopola Sergiusz.
W 610 Herakliusz obalił uzurpatora Fokasa i pomścił śmierć prawowitego cesarza Maurycjusza zamordowanego w 602. Władca dążył do zakończenia wojny z Persją, rozpoczętej przez Chosroesa II, który wystąpił przeciwko Fokasowi jako mściciel swojego przyjaciela Maurycjusza i zajął część wschodnich prowincji imperium. W 611 Persowie zajęli bizantyjską Antiochię Syryjską. W 614 wódz Chosroesa II – Szachin wkroczył do Chalcedonu. W 614 padła także Jerozolima – tamtejszy patriarcha Zachariasz wraz z 35 tysiącami chrześcijan został uprowadzony, żołnierze perscy zabrali relikwie Krzyża Świętego. W 619 padła Aleksandria.
Żydzi, którzy widzieli w Persach swoich wyzwolicieli, rozpoczęli grabież chrześcijańskich posiadłości, mordowanie i sprzedawanie w niewolę chrześcijan oraz odbudowę Świątyni Heroda w Jerozolimie. Wkrótce jednak Persowie zmienili politykę wobec wyznawców Chrystusa. Wezyrem na dworze perskiego monarchy został chrześcijanin Jazid. Poparto monofizytów, którzy wygnali duchownych uznających kanony soboru chalcedońskiego.
W tym samym czasie (626) cesarstwo zaatakowali także Awarowie. Na prowadzenie wojny patriarcha Sergiusz oddał cesarzowi skarbiec patriarchalny. Patriarcha sprzeciwił się przeniesieniu stolicy do Kartaginy, co rozważał cesarz. W 628 roku w bitwie pod Niniwą rozgromiono perską armię. Po śmierci Chosroesa II jego następca Kawad II zawarł z Bizancjum pokój. Herakliusz odzyskał zrabowane kilkanaście lat wcześniej relikwie i wraz z Martyną odwiózł je do Jerozolimy.
Wkrótce na cesarstwo spadła inwazja arabska. Osłabione wieloletnią wojną i sporami natury religijno-narodowej państwo nie było w stanie oprzeć się nowym wrogom. W 635 Halid ibn al-Walid zdobył Damaszek i Emesę, a w 636 wojska cesarskie przegrały bitwę nad rzeką Jarmuk. W 638, po 7–miesięcznym oblężeniu, patriarcha Jerozolimy Sofroniusz poddał miasto kalifowi Omarowi. W 640 padła Cezarea Nadmorska, a w 640 pod Heliopolis w Egipcie brat cesarski Teodor poniósł klęskę z rąk wodza Amr ibn al-Asa. W 641 patriarcha Aleksandrii Kyros wynegocjował, bez zgody cesarza, 11–miesięczny rozejm, w czasie którego wojska bizantyjskie się wycofały. Herakliusz nie dożył tego – zmarł 11 lutego 641.
Cesarz prowadził aktywną politykę religijną – popierał doktrynę monoteletyzmu, stworzoną przez patriarchę Sergiusza, mającą pojednać monofizytów z państwem i Kościołem. W 638 cesarz wydał Ekthesis – edykt narzucający monoteletyzm: zakazał on poglądu o dwóch działaniach w Jezusie, a narzucał (potępioną później) tezę, iż Jezus miał jedną bosko-ludzką wolę i działanie. Idea okazała się wkrótce bezprzedmiotowa, gdyż Arabowie odebrali cesarstwu prowincje, które zamieszkiwali monofizyci. Nie zrealizowano także edyktu nakazującego żydom chrzest i porzucenie wiary przodków, choć kilka tysięcy żydów wybrało przejście na chrześcijaństwo.
Poprzednik Fokas |
Cesarz bizantyjski 610 – 641 |
Następca Konstantyn III |