Buchenwald
Z Wikipedii
Konzentrazionslager Buchenwald, Konzentrazionslager Buchenwald/Post Weimar, z początku nazywany Konzentrazionslager Ettersberg - niemiecki obóz koncentracyjny założony w Ettersberg w pobliżu Weimaru, (Turyngia, Niemcy). Funkcjonował od lipca 1937 roku do końca wojny.
Spis treści |
[edytuj] Historia obozu
Komendantami byli:
- Karl Otto Koch, lipiec 1937 – grudzień 1940
- Hermann Pister, styczeń 1941 – kwiecień 1945
Obóz został założony w 1937 roku. Przyjął z początku część więźniów z KL Sachsenhausen oraz więźniów z zamykanych właśnie obozów KL Sachsenburg i KL Lichtenburg. Z początku znaleźli się w nim głównie członkowie niemieckiego ruchu oporu, Świadkowie Jehowy, kryminaliści, rzadziej więźniowie homoseksualni. W 1938 roku warunki bytowe się zdecydowanie pogorszyły, rozwinął się również dotkliwy system kar dla więźniów. Wówczas również prowadzono odrębne traktowanie dla żydowskich więźniów, których odsetek szybko wzrasta i staje się jedną z głównych kategorii więźniów. Umieralność jest wysoka, latem 1940 roku zostaje otwarte pierwsze krematorium w obozie.
Na więźniach prowadzono badania naukowe i pseudonaukowe, na potrzeby firmy Behring z Marburga i berlińskiego Instytutu Robert Koch. Więźniowie pracowali również w komandach fabrycznych, m.in. na potrzeby spółek Gustloff z Weimaru oraz Fritz-Sauckel produkujących sprzęt zbrojeniowy. W 1943 roku zostały utworzone wielkie podobozy przy fabryce Erla-Maschinenwerk GmbH w Leipzig, w fabryce samolotów Junkers w Schönebeck i fabryce Rautal w Wernigerode. W tych fabrykach pracowało również wiele Polaków przysyłanych mi.in. z Auschwitz i z Majdanka. W 1945 roku Buchenwaldowi podlega prawie setka podobozów.
W sierpniu 1943 w pobliżu powstał duży obóz koncentracyjny Dora, z początku - jako podobóz - zasilany również więźniami Buchenwaldu. W październiku 1944 Dora stała się autonomicznym obozem. Od sierpnia 1944 roku kierownictwu SS Buchenwaldu zostały przypisane również podobozy KL Ravensbrück.
Wraz z awansem na Zachód Armii Czerwonej w 1945 roku przez Buchenwald przeszła duża ilość więźniów z zamykanych obozów ze wschodu. Przybywali oni Marszami Śmierci.
Obóz został w dużej części ewakuowany przez Niemców tuż przed nadejściem wojsk alianckich, a wyzwolony 11 kwietnia 1945 roku przez amerykańską 3. Armię, przy minimalnym oporze ze strony nazistów. Tuż przed przybyciem Amerykanów w obozie wybuchło powstanie więźniów,zorganizowane przez licząca kilkuset ludzi organizacje (posiadali kilkadziesiąt sztuk broni palnej-byl to jedyny taki przypadek w obozach hitlerowskich) którzy zdobyli szturmem obozowe posterunki i przejęli większość terenu obozu. Ruch oporu obejmował ludzi wielu narodowości.
[edytuj] Więźniowie i ofiary
Więźniowie byli poddani kategoryzacji wedle przynależności narodowościowej. Już na bramie napis brzmiał: „Jedem das Seine” (pl. Każdemu to, co mu się należy). Najgorszy więc był status Żydów, wśród których odsetek ofiar był największy. Także dramatyczny los był Świadków Jehowy, którzy nawet pod groźbą śmierci odmawiali służbę w Wehrmachcie. Począwszy od września 1939 w obozie znajdowali się również Polacy, którzy wraz z Żydami byli umieszczani do połowy 1940 roku w tzw. „obozie specjalnym”, pod namiotami, gdzie umieralność była olbrzymia. W Buchenwaldzie umieszczani również byli Romowie i Sinti, Czesi, a także zakładnicy holenderscy i jeńcy radzieccy, a także lotnicy alianci zestrzeleni nad Francją oraz duża grupa duńskich policjantów. Wielu więźniów zabijanych było przez powieszenie, zastrzykiem fenolu w serce, rozstrzelaniem lub za pomocą gazu w pobliskim Bernburgu. W KL Buchenwald od 1937 do 1945 roku przebywało tam łącznie ok. 250 tys. osób ze wszystkich krajów Europy, liczbę ofiar szacuje się na 56 tys.
[edytuj] Znani więźniowie
- Bruno Apitz, powieściopisarz: Nadzy wśród wilków
- Leon Blum, polityk francuski
- Emil Carlebach, późniejszy wydawca Frankfurter Rundschau
- Édouard Daladier, polityk francuski
- Werner Hilpert, późniejszy przewodniczący CDU w Hesji
- Imre Kertesz, węgierski pisarz, noblista
- Karol Kulisz, polski działacz narodowy i duchowny ewangelicki
- Paul Reynaud, polityk francuski
- Mafalda von Savoyen, córka włoskiego króla Wiktora Emanuela III.
- Jorge Semprún, pisarka
- Ernst Thälmann, przewodniczący Komunistycznej Partii Niemiec
- Aleksander Ulrych, polski biznesmen i polityk
- Ernst Wiechert, chrzescijański pisarz: Der Totenwald
- Elie Wiesel, późniejszy pisarz, noblista
- Stefan Jerzy Zweig
[edytuj] Dzieje powojenne
W latach 1945-1950, w okresie administracji radzieckiej, na terenie obozu powstał nowy obóz specjalny pod nadzorem NKWD który funkcjonował jako miejsce internowania dla nazistowskich przestępców wojennych, a także, pod koniec, przeciwników władzy komunistycznej (niejednokrotnie także więźniów obozów hitlerowskich). W 1958 roku powstał pomnik mauzoleum. Dziś funkcjonuje muzeum z programem oprowadzania i działalnością naukową.
[edytuj] Zobacz też
[edytuj] Bibliografia
Wykaz bibliografii dla serii artykułów o niemieckich obozach w latach 1933-1045 został umieszczony na osobnej stronie.
