Barć

Z Wikipedii

Masz nowe wiadomości (różnica z poprzednią wersją).

Schemat barci

Barć - wydrążona w celach hodowli pszczół komora wewnątrz pnia drzewa (zobacz bartnictwo). Barcie lokowano przeważnie na dębach i sosnach, rzadziej grabach, bukach czy lipach. Wykorzystywano naturalne dziuple, najczęściej jednak były one specjalnie drążone (dziane). Barć mogła mieć kształt cylindryczny, trapezowy (w przekroju pionowym) lub "szufladowy" - zbliżony do prostopadłościanu^[1]. Dzianie barci odbywało się wiosną, do tego celu służyła między innymi topór i piesznia. W średniowieczu drążono je jak najwyżej, potem na wysokości 3-12 m. Wierzchołek drzewa obcinano dla ograniczenia naporu wiatrów i złamania. Na powstały ocios wkładano nakrywkę chroniąca przed zaciekami deszczu. Otwór barci zakrywano płaszczką w której wycinano otwór (nawet do trzech) tzw. "oko". Najczęściej płaszczki wykonane były z drewna lipowego lub niesmolnej sosny. W najprostszym przypadku brzegi płaszczki opierały się na pniu barci. Dla lepszej ochrony przed czynnikami atmosferycznymi płaszczki mogły być wpuszczane do wyrównania z obwodem pnia lub nawet głębiej do wnętrza. Ciosno - osobisty znak bartnika wyciosany w barci sygnował jego własność. Dla ochrony barci przed szkodnikami np. dzięciołami od frontu nakładano śniot - wałek dębowy przecięty wzdłuż na pół. Śniot montowano na kluczach - dwu hakowato zakończonych kołkach wbitych nad i pod barcią. W czasie pracy przy pszczołach śniot odwieszano na specialny kołek z boku zwany hwozdownią. Dla ocieplenia barci w zimie pod śniot wkładano jedline. Bywały barcie bezśniotowe i wtedy jedlinę mocowano łykiem wiązanym do dwu pionowych szeregów kołeczków. Dla ochrony przed niedźwiedziami stosowano tzw. samobitnie, czyli ciężką kłodę zawieszoną na sznurze tuż obok barci. Samobitnia irytowała niedźwiedza co kończyło się jego nokautem.

Wewnątrz barci w połowie wysokości zakładano krzyżaki. Dzięki temu pszczoły gospodarowały na dwu poziomach plastrów. Ułatwiało to wycinanie i odnowę plastrów co drugi rok.

Bartnicy wspinali się do barci przy pomocy powrozów, tzw. leziw, później drabin. Przed wyjęciem plastrów miodu pszczoły podkurzano, przy użyciu fajek bartniczych, naczyń dymnych czy pochodni.

[edytuj] Historia

W starożytnym Egipcie, Grecji i Rzymie pszczoły hodowano w glinianych, poziomych lub pionowych naczyniach. Na zachodzie Europy we wczesnym średniowieczu pszczelarzono w koszkach. Były to plecione ze słomy głębokie kosze ustawiane dnem do góry. W tej prymitywnej metodzie każdego roku zabijano dużą część rojów dla pozyskania miodu i wosku. Na terenach Polski i dalej na wschód w tym okresie pszczelarzono w barciach - w owym czsie większość tych terenów pokrywała puszcza. Gospodarka w barciach różniła się zasadniczo od rabunkowej techniki stosowanej w koszkach. Bartnik dbał aby roje zimowały w niezmniejszonej liczbie.

Około roku 150 n.e. Słowiańskie plemiona zajmowały tereny Wschodniej Europy począwszy od rzeki Łaby. Granica pomiędzy pszczelarstwem w koszkach a pszczelarstwem w barciach i kłodach jest postrzegana właśnie na rzece Łabie. Z terenów między Łabą i Odrą pochodzą dwie kłody. Jedna z nich znaleziona w Orenburgu (północno-zachodnia Saksonia) datowana jest na okres 100-200 r. n.e. gdyż znaleziono wewnątrz niej ceramikę z tamtego okresu. Komora tej kłody ma wymiar 1m wysokości i średnicy 31 do 44 cm. Tuż nad dnem znajduje się pozioma szpara która mogła być wylotem. Kłoda ta znajduje się w Rastede, Saksonia. Druga kłoda datowana jest na rok 400-500 n.e. i została znaleziona w trzech kawałkach w bagnach koło Vehne-Moor – 25-30 km od Oldenburga i Gristede. Również i ta kłoda ma komorę wysokości około 1 metra i średnicy 30 cm, jednak posiada dwa otwory, jeden pośrodku drugi w jednej czwartej wysokości jako wyloty. Nakrycie ula przymocowane było drewnianymi kołkami. Znaleziono też pozostałości plastrów woskowych i wierzbowych prętów na których te plastry były zawieszone.

W muzeum im. Jana Dzierżona w Kluczborku znajduje się tzw. Barċ Odrzańska, dębowa kłoda z wyciętą barcią. Kłodę tę wydobyto z dna Odry w 1901 roku. Jej wiek datowany jest na rok 900 n.e. W Puszczy Białowieskiej pod koniec XIX wieku zabroniono bartnikom zajęċ. W tym też czasie zaczęto powszechnie pszczelarzyć w kłodach przeniesionych z lasu w sąsiectwo gospodarstw domowych.