Victor Emanuel III van Italië
| 1869-1947 | ||||||
|---|---|---|---|---|---|---|
 |
||||||
| Koning van Italië | ||||||
|
||||||
| Keizer van Ethiopië | ||||||
|
||||||
| Koning van Albanië | ||||||
|
||||||
|
Victor Emanuel III (Napels 11 november 1869 - Alexandrië 28 december 1947) was koning van Italië (29 juli 1900 – 9 mei 1946), keizer van Ethiopië (1936 - 1941) en koning van Albanië (1939 - 1943).
Inhoud |
[bewerk] Algemeen
Victor Emanuel was de zoon van koning Umberto I en diens nicht Margaretha, beide uit het Huis Savoye. Hij volgde een militaire opleiding en trouwde in 1896 met Helena Petrović-Njegoš, dochter van koning Nicolaas I van Montenegro. Hij was klein van stuk (zo zeer zelfs dat hij in Nederland gekscherend "Victorretje Emanuelletje" werd genoemd), zwijgzaam, pretentieloos en zeer geïnteresseerd in wetenschappelijk onderzoek. Ook hield hij erg van jagen, het verzorgen van bloemen en verzamelde hij munten.
[bewerk] Koningschap
Victor Emanuel kwam op de troon nadat zijn vader op 29 juli 1900 was doodgeschoten door de anarchist Gaetano Bresci. Hij was - zeker vergeleken met zijn vader - liberaal gezind en een hard en plichtsgetrouw werker die grote idealen over het koningschap had. De populariteit van het koningshuis, die onder Umberto vrijwel onbestaand was, steeg dankzij Victor Emanuel weer enigszins.
Tijdens de Eerste Wereldoorlog verbleef hij voornamelijk aan het front en liet hij het regeren aan zijn oom Ferdinand over. Hij weigerde in 1922 maatregelen te nemen tegen de fascistische mars op Rome.
Op 28 oktober benoemde hij Benito Mussolini tot premier en werkte zo mee aan diens machtovername. Victor Emanuel zelf gaf later als reden dat zijn leger niet sterk genoeg geweest zou zijn om het van de zwarthemden te winnen, maar archieven spreken dit tegen. In ieder geval zou het tot eenbloedige burgeroorlog gekomen zijn. Bovendien dreigde ook van links gevaar voor gewelddadigheen en hoopte de koning, dat Mussolini Italië de stabiliteit kon bieden die het zo hard nodig had en de bolsjewieken onder de duim kon houden. Mussolini's politiek van orde, tucht en efficiëntie beviel hem wel, maar uiteindelijk werd het toch een moeilijk samenleven tussen koning en dictator.
[bewerk] Ethiopië
Victor Emanuel en Mussolini hadden de wens een Italiaans rijk in Afrika te creëren om de Middellandse Zee te beheersen. Abessinië (Ethiopië) was hier de ideale kandidaat voor aangezien het niet was gekoloniseerd, een brug vormde tussen de Italiaanse kolonies Eritrea en Italiaans Somaliland en rijk maar zwak was. De Italiaanse troepen verzamelden zich in 1935 rond Ethiopië en keizer Haile Selassie mobiliseerde een leger van 500.000 soldaten, vaak bewapend met speren en bogen.
Op 3 oktober viel een 100.000 man sterk leger vanuit Eritrea aan - zonder oorlogsverklaring. Op 7 oktober veroordeelde de Volkenbond deze daad en kondigde aan sancties op te leggen. Italië rukte langzaam maar zeker op en maakte ook gebruik van gifgas. Op 31 maart 1936 wonnen de Italianen de laatste slag. Haile Selassie vluchtte op 2 mei en op 5 mei werd de hoofdstad Addis Abeba veroverd.
Italië annexeerde Ethiopië formeel op 7 mei en Victor Emanuel werd op 9 mei officieel tot keizer uitgeroepen. Koningin Helena had zelfs haar trouwring laten omsmelten om de campagne financieel te steunen. Ethiopië, Eritrea en Somaliland werden samengevoegd tot Italiaans Oost-Afrika.
Victor Emanuels titel keizer van Ethiopië werd lang niet door alle landen erkend. Vele beschouwden het afzetten van de lokale keizer Haile Selassie als onrechtmatig. Het Verenigd Koninkrijk bijvoorbeeld accepteerde het keizerschap niet en adviseerde koning George VI ambassadeurs te accrediteren aan Victor Emanuel als koning van Italië. De Ierse regering daarentegen erkende de keizerstitel wel.
[bewerk] Albanië
Het volgende land op Mussolini's verlanglijstje was Albanië dat als brug tussen Italië en de Balkan zou fungeren. Tot ergernis van de Albanese koning Zog hadden de Italianen grote invloed op zijn land en beheersten de financiën en delen van de regering. Op 7 april 1939 vielen de Italiaanse troepen binnen. Koning Zog vluchtte naar Griekenland en Albanië werd een Italiaans protectoraat. Een Albanese delegatie bood Victor Emanuel op 16 april het koningschap aan en hij aanvaardde dit. Ook dit koningschap werd internationaal niet door iedereen erkend.
[bewerk] Tweede Wereldoorlog
Italië bleef in de Tweede Wereldoorlog - met toestemming van Adolf Hitler - aanvankelijk neutraal. Toen het echter duidelijk was dat Frankrijk zou gaan verliezen verklaarde Mussolini dat land en het Verenigd Koninkrijk op 10 juni 1940 de oorlog. Victor Emanuel had aanvankelijk zijn twijfels maar steunde Mussolini hierin uiteindelijk volkomen. Naar de familietraditie van de Savoyes trok hij zijn militaire uniform aan. De Duce had verwacht dat Engeland om vrede zou smeken, een grote misrekening. De Italiaanse strijdkrachten stelden teleur en hadden in Griekenland en Afrika continu Duitse hulp nodig. De gehoopte eer en glorie van de oorlog bleven uit.
In mei 1943 werden de Italianen en Duitsers in Afrika verpletterend verslagen door de Engelsen en Amerikanen, die in juli op Sicilië landden. In Ethiopië kwam Haile Selassie weer op de troon. Albanië werd op de Italianen veroverd door de communisten en tot republiek gemaakt.
Als reactie hierop zette Victor Emanuel met maarschalk Pietro Badoglio een staatsgreep op touw en dwong Mussolini zijn ontslag in te dienen. Hij werd gevangen gezet in Gran Sasso in de Abruzzen en de koning benoemde Badoglio tot premier.
De nieuwe regering zette officieel de oorlog tegen de Geallieerden voort maar hield geheime onderhandelingen met hen. Hitler vertrouwde Badoglio niet en zond een grote troepenmacht naar Italië onder het voorwendsel steun te bieden tegen de geallieerde invasie. Op 8 september 1943 kondigde Badoglio een wapenstilstand aan, maar verklaarde Duitsland niet de oorlog. Mussolini, die door de Duitsers op spectaculaire wijze was bevrijd, keerde terug en zette de fascistische Italiaanse Sociale Republiek op, die nu in feite slechts een satellietstaat van Nazi-Duitsland was. Victor Emanuel vluchtte met zijn gezin naar Sicilië. De vergelijking van zijn gedrag met dat van George VI, die weigerde Londen te verlaten tijdens de bombardementen, en paus Pius XII, die zich in Rome onder het volk mengde en met hen bad, deed de populariteit van de Italiaanse koning geen goed.
Victor Emanuels dochter prinses Mafalda werd diezelfde maand gearresteerd door de Gestapo. Ze was getrouwd met een nazi en had dus als verbinding tussen Duitsland en Italië gefungeerd. De officiële reden voor haar arrestatie waren "subversieve activiteiten" tegen de nazi's maar in feite gebruikte Hitler haar om de koning onder de duim te houden. Na ondervraging in München en Berlijn werd ze afgevoerd naar het concentratiekamp Buchenwald waar ze op 27 augustus 1944 stierf aan de gevolgen van een geallieerd bombardement gecombineerd met uitputting en verhongering.
De koning trok zich onder Anglo-Amerikaanse druk in 1944 terug uit de openbare zaken. Hij deed echter geen troonsafstand, hoewel zijn zoon Umberto al zijn functies had overgenomen. De Geallieerden, die Zuid-Italië al bezet hadden, rukten op naar het noorden en in 1945 verklaarde Italië uiteindelijk Duitsland de oorlog.
[bewerk] Einde van de monarchie
Victor Emanuel had met zijn samenwerking met Mussolini de ondergang van de Italiaanse monarchie bewerkstelligd, ook al had hij Italië van de verwoesting van de totale nederlaag gered door Mussolini tijdig uit te schakelen. De goed bewapende linkse partizanen in het noorden van Italië zagen hun kans schoon om zich niet alleen van de koning, maar van de hele constitutionele monarchie te ontdoen. Op 9 mei 1946 trad hij aan de vooravond van een referendum over de toekomst van de monarchie af ten gunste van zijn populaire zoon Umberto II. In het niet zonder intimidatie van gewapende groepen verlopen referendum stemde het noorden in meerderheid tegen en het zuiden voor de monarchie (in totaal zo'n 12 miljoen stemmen voor de republiek tegenover 10 miljoen voor de monarchie; meer dan drie miljoen stemmen raakten zoek, terwijl anderzijds ook overledenen gestemd bleken te hebben). Umberto werd zo al na 33 dagen afgezet en moest zijn leven in ballingschap doorbrengen. Politieke stabiliteit vond Italië niet meer.
Victor Emanuel stierf in 1947. Zijn laatste levensdagen bracht hij door in Alexandrië waar hij zich bezighield met vissen, postzegels verzamelen en wandelen in de tuin. Zijn dochter Johanna en haar zoon tsaar Simeon II van Bulgarije voegden zich na de afschaffing van de Bulgaarse monarchie in 1946 bij hem. Helena ging naar Montpellier, waar ze in 1952 aan kanker stierf.
(v.l.n.r. Jolanda, koningin Helena met Johanna, Mafalda, Umberto en Victor Emanuel. Maria moest nog geboren worden.)
[bewerk] Kinderen
Victor Emanuel en Helena bleven tot 1901 kinderloos. Koningin-moeder Margaretha meende dat de twee duidelijk veel van elkaar hielden, maar misschien te veel aan het ouderschap dachten en dat het daarom niet lukte. Uiteindelijk kregen ze dan toch vijf kinderen. Deze werden bescheiden en tamelijk sober opgevoed in de vrij kleine Villa Ada bij Rome.
- Jolanda Margaretha Milena Elisabeth Romana Maria (1901-1986), getrouwd met Carlo Calvi di Bergolo
- Mafalda Maria Elisabeth Anna Romana (1902-1944), getrouwd met landgraaf Filips van Hessen-Kassel
- Kroonprins Umberto (1904-1983), getrouwd met prinses Marie José van België, dochter van koning Albert I
- Johanna Elisabeth Antonia Romana Maria (1907-2000), getrouwd met tsaar Boris III van Bulgarije
- Maria Francisca Anna Romana (1914-2001), getrouwd met prins Lodewijk van Bourbon-Parma
