Toxoplasmose
| Toxoplasmose | |
 |
|
|
|
|
| ICD-10 | B58. |
| ICD-9 | 130 |
| DiseasesDB | 13208 |
| MedlinePlus | 000637 |
| eMedicine | med/2294 |
Toxoplasmose is een ziekte veroorzaakt door een microscopisch kleine, eencellige parasiet, Toxoplasma gondii die vele dieren aantast maar in katachtigen een sexuele voortplantingscyclus heeft. De ziekte wordt daarom wel eens 'kattenziekte' genoemd maar dit is minder gewenst omdat deze naam ook wordt gebruikt voor de niesziekte bij katten, een (voor katten) zeer gevaarlijke virusziekte, die niets met toxoplasmose te maken heeft.
Inhoud |
[bewerk] levenscyclus
De parasiet is een obligaat intracellulair levende protozo. Katten raken besmet door het eten van vlees met kysten of door infectueuze oocysten in te slikken. In de cellen van de darmwand van de kat ontstaan uit gametocyten nieuwe oocysten, die met de ontlasting naar buiten worden getransporteerd en nu eerst enige tijd moeten rijpen voor ze infectueus kunnen worden. Dit duurt van 1 tot 24 dagen, afhankelijk van de temperatuur. Bij 24 graden, dus ruim boven kamertemperatuur, 2 a 3 dagen. Ze kunnen onder warme en vochtige omstandigheden meer dan een jaar infectueus blijven. De asexuele cyclus kan plaats vinden in elk type cel van de tussengastheer (zoals de mens) behalve in rode bloedcellen. Na inslikken komt er uit de ookyste een zogenaamde 'tachyzoiet' die een gastheercel binnendringt en zich daarin gaat delen tot de gastheercel barst. De vrijkomende parasieten zoeken een nieuwe cel, etc. Op een gegeven moment gaan de tachyzoieten zich om onbegrepen redenen niet meer delen maar vormen weefselkysten, waarin zich 'bradyzoieten ' bevinden die zeer langzaam bewegen en een trage stofwisseling hebben. De kysten zijn tot 1/5 mm groot en kunnen enkele tot enkele duizenden bradyzoieten bevatten. De kysten kunnen in elk weefsel worden aangetroffen maar hart, hersenen, retina en spieren zijn het meest aangedaan.
Cysten van toxoplasma-parasieten komen met name voor in de uitwerpselen van een kat en in vlees van varkens, geiten en schapen. Je kunt met deze parasiet in contact komen door:
- de kattenbak te verschonen als daar jonge katten in hebben gepoept. Alle katten raken ermee besmet, maar ze scheiden alleen kysten uit gedurende een paar weken na de eerste besmetting; de kysten worden pas na 48 uur buiten het lichaam te hebben vertoefd infectueus. Normale hygiene en geregeld verschonen zijn voldoende om besmetting te voorkomen.
- te tuinieren
- rauw of onvoldoende verhit vlees (bijvoorbeeld van de barbecue) te eten
- ongewassen groenten te eten (risico op besmetting met mest van besmette dieren)
[bewerk] Symptomen
De meeste mensen merken weinig tot niets als ze geïnfecteerd worden, symptomen blijven uit of doen denken aan een griepje, doch ernstige symptomen komen zelden wel eens voor, vaak bij mensen met een verminderde weerstand. Dit zijn bijvoorbeeld beschadigingen aan onder andere de hersenen en het netvlies. Enige tientallen procenten van de bevolking hebben antistoffen tegen de parasiet en zijn er dus ooit mee besmet geweest. De meesten hebben daar nooit iets van gemerkt. De infectie blijft levenslang bestaan maar bij een normaal functionerend immuunsysteem wordt hij niet meer actief.
[bewerk] Toxoplasmose en gedrag
De laatste tijd is de toxoplasma-parasiet nogal in het (wetenschappelijke) nieuws omdat hij invloed zou kunnen hebben op het gedrag. Ratten met toxoplasmose worden makkelijker door katten gevangen, wat verspreiding van de parasiet in de hand werkt. Mensen blijken vaker risico's te nemen, hun reactiesnelheid vertraagt en men maakt maar liefst 2× zoveel kans op een ongeluk in het verkeer. Ook lijkt het erop dat mensen met schizofrenie vaker met toxoplasma besmet zijn dan gemiddeld. Of dit een oorzaak of een gevolg van de schizofrenie is, is echter nog niet duidelijk.
[bewerk] Toxoplasmose en zwangerschap
Zwangere vrouwen die nog niet geïnfecteerd waren moeten extra opletten; toxoplasmose tast als de vrouw geïnfecteerd raakt tijdens de zwangerschap de ongeboren vrucht aan. Naarmate de zwangerschap jonger is is de kans dat de vrucht het krijgt kleiner maar zijn de gevolgen, als dit toch gebeurt, ernstiger. Er kan zich een spontane abortus, afwijkingen aan de ogen en aan het zenuwstelsel van de vrucht voordoen.
[bewerk] externe links
Toxoplasmose in Nederland, uitvoerig artikel. (1999)
