Sarnami Hindoestani
Sarnami Hindoestani, ook wel Sarnami Hindi en meestal kortweg Sarnami genoemd, is een Indo-Europese taal, een Surinaamse variant van Hindi.
Inhoud |
[bewerk] Beschrijving
De taal is de moedertaal van maximaal circa 350.000 Surinaamse mensen binnen en buiten Suriname. De circa 140.000 Sarnami-sprekers in Suriname wonen in het noordelijk kustgebied. Buiten Suriname wordt de taal ook door minderheden in Guyana en Trinidad en Tobago gesproken, alsmede door vele, met name oudere immigranten in Nederland.
Het woord 'Sarnami' betekent letterlijk 'Surinaams'. De naam 'Sarnami Hindoestani' werd voor het eerst gebruikt in 1961 door J.H. Adhin.
[bewerk] Geschiedenis
De taal ontstond voornamelijk door vermenging van verschillende dialecten of taalvarianten van het Standaard Hindi. Die taal is de officiële hoofdtaal van India, het moederland van de ca. 34.000 contractarbeiders die tussen 1873 en 1916 naar Suriname werden gehaald door de Nederlandse koloniale overheid, om de intussen bevrijde slaven als arbeidskrachten te vervangen. Circa 23.000 van hen besloten zich na afloop van het tienjarig contract blijvend in Suriname te vestigen.
De meeste invloed op het Sarnami hebben een aantal taalvarianten (dialecten of verwante talen) uit Uttar Pradesh en Bihar gehad: allereerst het Bhojpuri en het Avahdi (een variant van het Purvi-Hindi); daarnaast het Magadi en het Hindoestani. Ook is het Sarnami beïnvloed door 'omgevingstalen' als het Surinaams, het Nederlands en het Engels. Veel leenwoorden uit die talen zijn in Sarnami woorden terug te herkennen, zoals respectievelijk hakua (Sranan: bacove), nemnar (Ned.: limonade) en bingha (Eng.: vinegar (azijn)).
Waar het Standaard Hindi ook binnen Suriname geldt als een prestigetaal, wordt het Sarnami algemeen gezien als een volkse variant daarop, als een plattelandstaal, als 'volkshindi'. Het verschil met het Standaardhindi zit voornamelijk in de grammatica. Het Sarnami kent bijvoorbeeld niet de twee naamvallen uit het Hindi, evenmin mannelijke/vrouwelijke invloed op de uitgang van het bijvoeglijk naamwoord. Een invloed van het Nederlands op de Sarnami grammatica is bijvoorbeeld dat de stam van het werkwoord en de gebiedende wijs overeenkomen (doe, schrijf, ga). De syntax van de twee talen is nagenoeg gelijk.
In Suriname wordt het Sarnami geschreven in het Latijnse alfabet, terwijl het Hindi in het devanagari wordt geschreven. In 1986 kreeg de intussen ontwikkelde voorlopige standaardspelling van het Sarnami officieel goedkeuring van de Surinaamse overheid. Hindoestaanse Surinamers die hebben bijgedragen aan het op schrift stellen van de grammatica en de woordenschat waren onder meer de gebroeders Jit Narain en Rabin Baldewsingh, en Moti Marhé. Dr. Theo Damsteegt heeft de belangrijkste bijdragen geleverd tot de wetenschappelijke beschrijving van de taal. Er is nu ook een Sarnami Woordenboek met een deel Nederlands-Sarnami en een deel Sarnami-Nederlands, samengesteld door Eline Santokhi en Lydius Nienhuis. Van dezelfde auteurs verscheen in 2006 500 Spreekwoorden en Gezegden uit het Sarnami en het Hindi.
[bewerk] Literatuur
Als de eerste Hindoestaanse literator geldt de Munshi Rahmān Khān die kort na de Tweede Wereldoorlog twee dichtbundels publiceerde. Eerst na 1977 werd het Sarnami goed op de literaire kaart gezet met het werk van Jit Narain, Chitra Gajadin, Rabin Baldewsingh, Cándani en anderen (zie Surinaamse literatuur).
[bewerk] Een voorbeeld uit de grammatica
- ham djai la - ik ga
- tu djao - ga (jij) (gebiedend)
- ham khai tjukli - ik heb al gegeten
- tu ka bolle? - wat zeg jij
[bewerk] Over het Sarnami
- Theo Damsteegt, 'De basis van het Sarnami.' In: Lalla Rookh, 8 (1983), nr. 6, november, pp. 10-16.
- Theo Damsteegt, 'Sarnami taal en literatuur.' In: Jorg Funke & Lourina de Voogd (red.), Literatuur en talen van Suriname: een kennismaking. Den Haag: Nederlands Bibliotheek en Lektuur Centrum, 1984, pp. 15-23.
- Theo Damsteegt, 'Kenmerken en ontwikkeling van het Sarnami.' In: Oso, 4 (1985), nr. 2, december, pp. 159-168.
- R.M. Marhé, Sarnami byákaran: een elementaire grammatica van het Sarnami. [Leidschendam]: Stichting voor Surinamers, [1985].
- Theo Damsteegt, 'Sarnami: a living language.' In: Language transplanted: the development of overseas Hindi. Ed. by Richard K. Barz and Jeff Siegel. Wiesbaden: Otto Harrassowitz, 1988, pp. 95-120.
- Theo Damsteegt, 'De Sarnami-beweging.' In: Corstiaan van der Burg, Theo Damsteegt en Krishna Autar (red.), Hindostanen in Nederland. Leuven-Apeldoorn: Garant, 1990, pp. 22-44.
- Theo Damsteegt, 'Het Suriname-beeld in de Hindostaanse literatuur.' In: De Gids, 153 (1990), nr. 10/11, oktober-november, pp. 904-915.
- Theo Damsteegt, 'Hindi and Sarnami as literary languages of the East Indian Surinamese.' In: Mariola Offredi (ed.), Language versus dialect: linguistic and literary essays on Hindi, Tamil and Sarnami. New Delhi: Manohar, 1990, pp. 47-63.
- Theo Damsteegt & Jit Narain, Ká Hál: leerboek Sarnami, Surinaams Hindostaans. Den Haag: Nederlands Bibliotheek en Lektuur Centrum, 1987.
- Michiel van Kempen, Een geschiedenis van de Surinaamse literatuur. Breda: De Geus, 2003. (2 dln.)
- Eline Santokhi & Lydius Nienhuis, Sarnami Woordenboek. Den Haag: Communicatiebureau Sampreshan, 2004.
- Eline Santokhi & Lydius Nienhuis, 500 Spreekwoorden en Gezegden uit het Sarnami en het Hindi. Zoetermeer: Communicatiebureau Sampreshan, 2006.
