Quetzalcoatl

Quetzalcoatl (of Quetzalquatl) is één van de vele godheden die de Azteken vereerden. De naam betekent "gevederde slang". Deze stond voor het goede in de mens en was een van de weinige belangrijke goden aan wie geen mensen werden geofferd. Coatl betekende tegelijk tweeling en slang, een schepsel dat de Azteken met de vrouwelijke psyche associeerden. Quetzalcoatl zou dan ook een aanvankelijk androgyn wezen zijn geweest.

Het gevederde serpent zou de veren van de mannelijke quetzal dragen; een inheems vogeltje met lange groene staartveren. Dit fabeldier was ook bij de Maya bekend en werd ook wel Kukulkan genoemd en de Zapoteken vereerden hem als Gukumatz. De Maya offerden echter wel mensen aan de god zoals kan worden gezien in de ruïnes van Chichén Itzá en Tulum.

Quetzalcoatls vader Mixcoatl was gedood door Tezcatlipoca. Quetzalcoatl wilde zijn vader wreken en Quetzalcoatl en Tezcatlipoca werden aartsrivalen. Uiteindelijk dolf Quetzalcoatl het onderspit en hij werd uit het godenrijk verbannen. Waarschijnlijk heeft dit verhaal een historische kern. Quetzalcoatl zou de vergoddelijking kunnen zijn van de Tolteekse heerser Topiltzin Ce Acatl Quetzalcoatl, terwijl Tezcatlipoca voor de geestelijkheid stond. Mexicanisten vermoeden dat het conflict tussen Quetzalcoatl en Tezcatlipoca dus een strijd tussen kerk en staat avant la lettre was. Opvallend is dus dat Topiltzin, een seculiere leider, tot god is geworden. Men kan dus Quetzalcoatl wel zien als een seculiere god, dit was waarschijnlijk ook de reden dat er geen mensen aan hem werden geofferd.

De slangencultus is zeer oud in Midden Amerika. Er zijn voorstellingen van slangen met vogeleigenschappen zo oud als het Olmeeks preklassiek tijdperk (1150-500 v. Chr.). De slang vertegenwoordigt de aarde en de vegetatie. Het heiligdom Teotihuacan (gebouwd in 150 v. Chr.) was aan Tlaloc gewijd, de watergodheid. Maar terzelfdertijd was Quetzalcoatl, als slang, de vertegenwoordister van de vruchtbaarheid van de aarde, en was zij ondergeschikt aan Tlaloc. Naarmate de cultus evolueerde werd Quetzalcoatl onafhankelijk.

De Azteken waren ervan overtuigd dat Quetzalcoatl ooit zou terugkeren en dat dit het einde van hun beschaving zou betekenen. De Azteken stelden Quetzalcoatl soms voor als een blanke god met een baard (dergelijk mensenras kenden zij toen nog niet). De laatste leider van de Azteken, Moctezuma II, voorspelde een spoedige terugkeer van Quetzalcoatl en dus een spoedig einde van hun beschaving. In 1519 landde de Spaanse veroveraar Hernán Cortés met zijn troepen op de oostkust van Mexico. Montezuma zag in hem de god Quetzalcoatl. De op goud beluste Spanjaarden zorgden in 1521 voor het einde van de Azteekse beschaving en deden de profetie uitkomen. In hoeverre het waar is dat de Azteken geloofden dat Cortés Quetzalcoatl was is niet duidelijk, de eerste versies van dat verhaal dateren van enige tijd na de verovering.

[bewerk] Literatuur

• Husain, Shahrukh The Godess, Power, Sexuality and the Feminine Divine, (1997) Duncan Baird Publishers Londen ISBN 1-900131994
• Walker, Barbara G. The Woman's Encyclopedia of Myths and Secrets (1986), Harper & Row, Londen, ISBN 006250925X