Prehistorie in China
De prehistorie in China begint volgens de gangbare betekenis van het begrip prehistorie met de eerste menselijke bewoning en duurt tot het moment dat schriftelijke bronnen uit die tijd beschikbaar zijn.
Inhoud |
[bewerk] De Chinese prehistorie
[bewerk] Vloeiende periodebegrenzing
De gangbare betekenis van het begrip prehistorie leidt voor China tot een vloeiende periodebegrenzing. De oudste Chinese schriftelijke bronnen dateren van 1300 v. Chr. en bestrijken slechts het laatste gedeelte van de Shang-dynastie. Voor het vroegere deel van de Shang-periode blijft men volledig aangewezen op de archeologie.
De inhoud van de schriftelijke bronnen is beperkt tot korte mededelingen op orakelbotten, pantsers van schildpadden en koperen ketels. De geografische verspreiding van de bronnen beperkt zich tot enkele stedelijke centra van het Shang-rijk. Voor een volledig historisch beeld na 1300 v. Chr. blijft men dan ook aangewezen op de archeologie. In deze situatie treedt pas na 200 v. Chr. verandering op.
[bewerk] Wisselwerking tussen archeologie en traditie
Er is een wisselwerking tussen archeologie en de Chinese historische traditie. Hoewel er geen schriftelijke bronnen uit de tijd voor 1300 v. Chr. beschikbaar zijn, werd er vanaf 200 v. Chr. in China wel voortdurend geschreven over de betreffende periode. Mogelijk ging het hierbij over gebeurtenissen die werkelijk plaats hebben gevonden en tot die tijd mondeling waren overgeleverd. Andere gebeurtenissen zijn, vaak eeuwen later, bedacht en in de tijd teruggeprojecteerd. De historische werken werden immers voortdurend bewerkt en becommentarieerd om zo te kunnen worden ingepast in de staatsideologie van dat moment. Westerse historici vonden die Chinese historische werken dan ook geen betrouwbare bron voor de oudste Chinese geschiedenis. Ook binnen China raakte men verdeeld over de betrouwbaarheid. Er ontstond aan het begin van de 20e eeuw een richtingenstrijd tussen de School van het Geloof in de Oudheid (xingupai 信古派) en de School van de Twijfel aan de Oudheid (yigupai 疑古派).
Het door Europeanen aan het begin van de 20e eeuw gestarte archeologische onderzoek bevestigde het bestaan van de Shang-dynastie, die tot dat moment als een legende werd beschouwd. Dit leidde tot een omslag over het denken over de Chinese tradities. In navolging van Chinese historici van de xingupai-richting sluiten nu ook westerse historici de mogelijkheid niet meer uit dat het bestaan van de Xia-dynastie archeologisch kan worden aangetoond. Mogelijk geldt dit ook voor delen van de mythische periode van de Drie Verhevenen en de Vijf Keizers.
[bewerk] Sinocentrisme
Alle gebeurtenissen uit de mythische tijd die in de traditionele Chinese historiografie zijn beschreven hebben plaatsgevonden in de Centrale Vlakte (中原, Zhongyuan). Dit is de vallei van de Gele Rivier in noordwest Henan en zuidwest Shanxi samen met het dal van de Wei-rivier (渭河, Weihe) in Shaanxi. Volgens de traditionele geschiedschrijving heeft de Chinese beschaving zich vanuit dit gebied verspreid naar de randgebieden ("center-to-periphery diffusion"). De ontdekking van de Yangshaocultuur rond 1920 leek dit Sinocentrisme te bevestigen. Toen begin jaren dertig de Longshancultuur in het oostelijk kustgebied werd ontdekt leidde dit tot een kleine aanpassing van deze visie. Fu Sinian (傅斯年) ontwikkelde "de hypothese van de Yi in het oosten en de Xia in het westen" (Yi Xia dong xi shuo 夷夏東西說). Hierin werd de oudste Chinese bevolking verdeeld in twee groepen, een oostelijke Yi groep en een westelijke Xia groep. Deze theorie werd verder uitgebreid door Liang Siyong. Volgens hem was de, toen pas ontdekte, Yangshaocultuur gevormd door de westelijke Xia en de, eveneens net ontdekte Longshancultuur gesticht door de Yi. Dit bleef ongeveer dertig jaar voor zowel Chinese als westerse historici de geldende theorie over de Chinese prehistorie.
Rond 1960 kwam uit onderzoek naar voren dat beide culturen niet naast elkaar hebben bestaan, maar dat de Longshancultuur was voortgekomen uit de Yangshaocultuur. Toen werd door K.C. Chang, auteur van het nog steeds invloedrijke handboek The Archaeology of Ancient China, de "theorie van het kerngebied" ("nuclear area hypothesis") ontwikkeld. De Yangshaocultuur was de oudste Chinese cultuur en is ontstaan in de Centrale Vlakte. Uit die cultuur ontstond de Longshancultuur, die verspreidde zich in oostelijke richting naar het kustgebied. Ook deze interpretatie bleef binnen het Sinocentrisme van de traditionele Chinese historiografie.
Pas toen vanaf het begin van de jaren tachtig ook de randgebieden op systematische wijze archeologisch werden onderzocht kon dit centrisme volledig worden doorbroken. Dit onderzoek leidde tot een onvoorstelbaar grote hoeveelheid vondsten. Uit datering van die vondsten bleek dat veel artefacten ouder waren dan die uit de Centrale Vlakte. Ook waren ze vaak kwalitatief beter of weken artistiek volledig af van de vondsten uit de Centrale Vlakte. De theorie van het kerngebied bleek niet meer houdbaar. In 1981 publiceerde Su Bingqi (蘇秉琦) een nieuwe hypothese, "de regionale systemen en de culturele categorieën" (quxi leixing 區系類型). Hij onderscheidde zes regionale systemen, elk weer onderverdeeld in een aantal culturele subsystemen. Hij erkende het belang van de Centrale Vlakte voor de ontwikkeling van de Chinese cultuur. Van een eenzijdige beïnvloeding in de richting van de randgebieden kon echter geen sprake meer zijn. Regionale culturen hebben zich langs eigen wegen ontwikkeld, elk met specifieke voor die cultuur geldende kenmerken. Beïnvloeding was steeds wederzijds, niet alleen tussen regionale culturen en de Centrale Vlakte, maar ook tussen regionale culturen onderling. K.C. Chang vatte dit in 1986 samen door te spreken van het gebied van de Chinese cultuur als "een zone van wederzijdse beïnvloeding" ("Chinese interaction sphere").
[bewerk] Pre-paleolitische vondsten
De oudste in China gevonden fossielen van hominoiden stammen uit het Mioceen en zijn zeven tot acht miljoen jaar oud. Het gaat om restanten van de Dryopithecus, maar vooral van de Sivapithecus. Deze aap wordt beschouwd als een voorouder van de Orangoetan. Rond 1980 werden bij Shihuiba (石灰坝) in het Lufeng district van Yunnan een schedel en een onderkaakbeen gevonden. De schedel werd toegeschreven aan de Sivapithecus yunnanensis, het onderkaakbeen aan de Ramapithecus lufengensis. De Ramapithecus werd op dat moment gezien als een gemeenschappelijke voorouder van apen en mensen. Die visie werd later herzien, nu wordt de Ramapithecus beschouwd als de vrouwelijke vorm van Sivapithecus. Omdat de in Shihuiba gevonden fossielen afweken van in Pakistan gevonden Sivapithecus-restanten, kreeg de Chinese variant in 1987 een eigen naam, de Lufengpithecus lufengensis. Sinds de naamswijziging is een discussie ontbrand over de phylogenetische positie van de Lufengpithecus. Hij zou een voorouder kunen zijn geweest van de orangoetan, maar ook, zoals een aantal Chinese wetenschappers beweert, een gemeenschappelijke voorouder van apen en mensen.
Zie voor een afbeelding van schedel en kaakbeen van de Lufengpithecus: [1]
Uit het Plioceen zijn geen hominoide fossielen bekend.
Uit het vroege Pleistoceen zijn fossielen gevonden van een reuzenaap, de Gigantopithecus blacki. Deze hominoide was nauw verwant aan de Sivapithecus. Volgens de Chinese paleontholoog Zhang Yinyun (张银运) leefde deze aap tegelijkertijd met de Homo erectus. Deze uitspraak vormde het begin van een heftige discussie over de begindatum van het paleolithicum in China en de rol die China zou hebben gespeeld bij het ontstaan van de mensheid en de verspreiding van de mens over de wereld.
[bewerk] Paleolithicum
Op dit moment vormen artefacten uit Renzidong (人字洞), provincie Anhui, de oudste bewijzen van menselijke bewoning. Volgens de meest extreme, maar ook sterk betwiste, datering zijn zij meer dan twee miljoen jaar oud. Deze ouderdom heeft gevolgen voor de op dit moment gangbare theorie, waarbij Homo erectus pas 1.600.000 jaar geleden vanuit Afrika naar Azië is getrokken. Gaat men uit van de juistheid van die twee miljoen jaar dan zal die theorie moeten worden aangepast. Mogelijk heeft oost-Azië of China naast Afrika een eigen rol gespeeld bij het ontstaan en de evolutionaire ontwikkeling van de mensheid.
Andere vondsten uit het vroege Pleistoceen (1,8 - 0,8 miljoen jaar geleden) werden gedaan in de jaren dertig. Teilhard de Chardin vond in een rivierbedding bij Nihewan (泥河灣), Hebei een aantal botresten en een facet-steen en die volgens hem door mensen was bewerkt. Zijn theorie vond toen weinig navolging. Na 1978 is het archeologisch onderzoek in het Nihewan Bekken sterk uitgebreid. De vele vondsten die sindsdien zijn gedaan wijzen erop dat dit gebied reeds in het vroege Pleistoceen door mensen moet zijn bewoond.
In 1959 werden in Xihoudu (西後度), Shanxi verbrande botresten en mogelijk bewerkte stenen gevonden. Zij werden gedateerd op 1,8 miljoen jaar. Als deze bewerkingen inderdaad door mensen zijn gedaan, is deze vondst de oudste uit het Chinese paleolithicum.
China was in de prehistorie, waarschijnlijk meer dan een miljoen jaar geleden, bewoond door de Homo erectus. De opgravingen te Yuanmou (元謀) en later Lantian (藍田) tonen vroege bewoningsvormen. Misschien het meest bekende specimen van een Homo erectus gevonden in China is de zogenaamde Pekingmens (北京人) die in 1923 gevonden werd. Homo sapiens, de moderne mens, bereikte China mogelijk 65.000 jaren geleden vanuit Afrika.
In 1927 zijn in grotten bij Zhoukoudian (nabij Peking) meerdere menselijke fossielen gevonden. De bekendste vondst is de Pekingmens (vroegere wetenschappelijke naam Sinanthropus pekinensis, nu Homo erectus pekinensis). Hij wordt tot de species Homo erectus gerekend die in ieder geval tussen 1.000.000 en 400.000 jaar geleden in China heeft geleefd. Opgravingen in Dali hebben menselijke fossielen opgeleverd die tussen de 200.000 en 90.000 jaar oud zijn. Zij verkeren in zeer slechte staat, maar vertonen desondanks kenmerken van zowel de Homo erectus als de Homo sapiens. Volgens de enkele-oorspronghypothese zou Homo sapiens zich ongeveer 200.000 jaar geleden vanuit Afrika over de wereld hebben verspreid. Naar aanleiding van ondermeer de in Dali gedane vondsten onstond een nieuwe afstammingstheorie. Volgens dit multiregionale model heeft Homo sapiens zich tegelijkertijd op verschillende plaatsen in de wereld ontwikkeld uit daar reeds aanwezige species Homo erectus. Voor de periode tussen 90.000 en 30.000 jaar is er tot nu toe in China echter geen enkel menselijk fossiel gevonden. Verder vertonen de in Dali gevonden fossielen weliswaar kenmerken van de Homo sapiens, maar geen enkel modern Chinees anatomisch kenmerk. Dit in tegenstelling tot fossielen jonger dan 30.000 jaar, die die kenmerken wel bezitten. Dit zou weer kunnen betekenen dat Homo sapiens, komende van elders, zich tussen 90.000 en 30.000 jaar geleden in China heeft gevestigd. Beide theorieën hebben dan ook hun aanhangers.
[bewerk] Mesolithicum
De term mesolithisch wordt door Chinese archeologen gebruikt voor culturen die reeds permanente bewoning en landbouw kennen. Hoofdbestaansmiddel blijft echter het jagen en verzamelen, de landbouw is in ontwikkeling en vormt slechts een aanvulling op het verzamelen en de jacht.
In Centraal China kunnen rond 6000 v. Chr drie mesolithische culturen worden onderscheiden: de Cishancultuur in Hebei, de Peiligangcultuur, ten zuiden van de Huang He in Henan en de Laoguantaicultuur in de Weishuivallei van Shaanxi. Op dat moment was het klimaat warmer en natter dan tegenwoordig. Er werd gierst (Setaria italica) verbouwd. Men verzamelde vruchten en noten, waaronder de walnoot (Juglans regia) en de hazelnoot (Corylus leteraphylea). Als huisdieren hield men honden en varkens. Verder zijn er grote hoeveelheden botten van het Bankivahoen (Gallus gallus) gevonden. Dit kan betekenen dat men ook pluimvee heeft gehouden.
Of de Bailiandongcultuur in Guangxi kan worden beschouwd als een mesolithische cultuur is onzeker [2]. Mogelijk dat gedurende het neolithicum landbouwers vanuit de Yangtzevallei naar het zuiden zijn getrokken en hun kennis van de landbouw daar hebben toegepast. Dit zou voor zuid-China een directe overgang van paleolithicum naar neolithicum hebben betekend.
[bewerk] Neolithicum
Het vroegste bewijs van proto-Chinese rijstteelt is door koolstof-14-datering gedateerd rond 6000 v. Chr. en wordt geassocieerd met de Peiligangcultuur (裴李崗文化) uit het Xinzhenggebied (新鄭縣), Henan (河南省). De invoering van de landbouw leidde tot een toename van de bevolking, de mogelijkheid de oogst op te slaan en te herverdelen en ambachten toe te laten. In het laat-neolithicum groeide de Huang Hevallei (黃河) uit tot een cultureel centrum, waar de eerste dorpen gesticht werden. Er werden in het 6e millennium v. Chr. twee soorten gerst verbouwd.
Er waren silo's voor graanopslag, tamme honden en varkens en er werden gewassen verbouwd zoals kool, jujube, pruimen en hazelnoten. De meeste archeologisch belangrijke vondsten van dezen zijn die te Banpo (半坡), Xi'an (西安). In het 1e millennium v. Chr. begon men tinnen voorwerpen te maken in China.
[bewerk] Referenties
- Chang Kwang-chih, The Archaeology of Ancient China, Yale University Press: New Haven, 1986, Fourth Edition Revised and Enlarged, ISBN 0-300-03784-8
- Higham, Charles, 'East Asian Agriculture and Its Impact' in: Scarre, Chris (ed.), The Human Past. World Prehistory & the Development of Human Societies, Thames & Hudson, Londen 2005, hoofdstuk 7, p.234-264, ISBN 0-500-28531-4
- Higham, Charles, 'Complex Societies of East and Southeast Asia' in: Scarre, Chris (ed.), The Human Past. World Prehistory & the Development of Human Societies, Thames & Hudson, Londen 2005, hoofdstuk 15, p.552-594, ISBN 0-500-28531-4
- Klein, Richard, 'Hominin Dispersals in the Old World' in: Scarre, Chris (ed.), The Human Past. World Prehistory & the Development of Human Societies, Thames & Hudson: Londen 2005, hoofdstuk 3, p.84-123, ISBN 0-500-28531-4
- Loewe, Michael en Edward L. Shaughnessy (ed.), The Cambridge History of Ancient China. From the Origins of Civilization to 221 B.C., Cambridge University Press: Cambridge 1999, ISBN 0-521-47030-7
- Maisels, Charles Keith, Early Civilizations of the Old World. The Formative Histories of Egypt, The Levant, Mesopotamia, India and China, Routledge: Londen, ISBN 0-415-10976-0
- Pettitt, Paul, 'The Rise of Modern Humans' in: Scarre, Chris (ed.), The Human Past. World Prehistory & the Development of Human Societies, Thames & Hudson: Londen 2005, hoofdstuk 4, p.144-174, ISBN 0-500-28531-4
- Scarre, Chris, 'The World Transformed. From Foragers and Farmers to States and Empires' in: Scarre, Chris (ed.), The Human Past. World Prehistory & the Development of Human Societies, Thames & Hudson: Londen 2005, hoofdstuk 5, p.176-200,ISBN 0-500-28531-4
- art. History of China, in en.Wikipedia.org (2001-2006).
| Periodes in de Chinese geschiedenis |
|---|
|
Prehistorie | Oudheid | Keizerrijk | Republiek | Volksrepubliek |
| China |
